«خوانش معماری طهران قدیم» در خانه پدری جلال‌آل‌احمد

«جهان‌صنعت»- هفتمین شب سنگلج با موضوع «خوانش معماری طهران قدیم» در خانه پدری جلال‌آل‌احمد برگزار شد.
محمدرضا وحدتی، فعال میراث فرهنگی در آغاز نشست گفت: برخی مواقع که در تهران قدم می‌زنیم و خانه‌های تاریخی را می‌بینیم از طریق شناخت معماری، سبک آجرها و… می‌توانیم دوره تاریخی آن را تشخیص دهیم. حضور در خانه پدری جلال‌آل‌احمد نیز از این مهم جدا نیست و امروز به بررسی برخی عناصر خانه‌های تاریخی می‌پردازیم. فاطمه خدادادی آق قلعه، معمار و مدرس دانشگاه با اشاره به آنکه معماری در شهر چگونه تعریف می‌شود، گفت: اینکه محلات مرکزی شهر چه ویژگی‌هایی دارند که با قدم زدن در آن حال‌وهوای تاریخی و قدیمی به رهگذران دست می‌دهد از جمله‌ موضوعاتی است که شاید در شهرهای جدید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد. او ادامه داد: راسته بازارها و کوچه پس کوچه‌ها، مساجد و ارگ عناصر اصلی بافت شهرهای قدیم است. تهران قدیم نیز یک قریه بوده و بعدها گسترش یافت و تبدیل به شهر شد. در گذشته مسیرهای دسترسی به حریم‌ها و خانه‌ها مشخص بود و شهرها شریان‌های دسترسی جداگانه داشتند. حتی فضاها در خانه‌ها اسم‌هایی مانند مهمانخانه، اندرونی، هشتی، پستو و… داشتند. تشخیص دوره‌های تاریخی نیز از همین طریق قابل استناد است. هرچه از عناصر خانه کاسته می‌شود به دوره جدید نزدیک‌تر می‌شویم.
خدادادی تصریح کرد: ابعاد پنجره‌ها و جداره دیوارها نیز یکی دیگر از عناصری است که می‌تواند تاریخ خانه را مشخص کند. هرچه ابعاد پنجره‌ها کوچک‌تر و تیغه دیوارها قطورتر باشد خانه قدیمی‌تر است. البته هرچه به دوره مدرن نزدیک‌تر می‌شویم سبک و مدل معماری‌ها تغییر می‌کند. برخی اوقات شاهد تاثیر استاد شاگردی نیز بر معماری هستیم. حریم‌ها و مرزها در خانه‌ها مهم است، هرچه فضاها کوچک‌تر باشد دوره تاریخی آن نیز کهن‌تر است. فضاهای اصلی هندسه دارند و حیات‌ها از مهم‌ترین عناصر خانه‌ها هستند‌. این معمار و مدرس دانشگاه درخصوص معماری هر عصر گفت: خانه‌های قاجار قرینه هستند به خصوص در ورودی‌ها قرینگی را شاهد هستیم. این قرینگی در خانه پدری جلال‌آل‌احمد نیز مشهود است. وقتی صحبت از معماری ایرانی می‌شود، خانه‌ها نباید تزئینات را به رخ بکشند چراکه هر دوره ویژگی‌های خود را دارد اما در بیشتر خانه‌ها، سقف‌ها و کنگره‌های بام‌ها با انواع آجرچینی تزئین می‌شد. از دوره زند به قاجار از میزان و حجم تزئینات کاسته می‌شود چراکه با افزایش حجم مهاجران از روستاها به شهرها روبه‌رو هستیم و نیاز است تا خانه‌ها با سرعت بیشتری ساخته شود از این رو از تزئینات کاسته می‌شود تا سرعت ساخت افزایش یابد. این امر در خانه پدری جلال‌آل‌احمد هم مشهود است و باوجود معماری ایرانی که شاهد هستیم از تزئینات کاسته شده. او در جمع‌بندی نشست گفت: هر ایرانی می‌تواند مصداقی برای حفظ هویت معماری ایرانی باشد. از خانه‌های تاریخی استقبال کنیم و نام خانه کلنگی را روی آن نگذاریم. از تاریخ و هویتمان فاصله گرفته‌ایم، برای قرار گرفتن در مدار توسعه‌ باید هویت امان را حفظ کنیم.