16 - 10 - 2024
خلأ قانونی حمایت از تحقیق و توسعه در صنایع و معادن کشور
«جهانصنعت»- در دنیای پیشرفته و مدرن امروز، کمتر کسی وجود دارد که از اهمیت بخش تحقیق و توسعه و نوآوری و وجود آن در بخش تولید آگاه نباشد. از طرفی، تحقیق و توسعه و نوآوری در دوران اقتصاد دیجیتال نقش حیاتی و استراتژیکی در رشد کسب و کارها در مقیاس بنگاهی و توسعه صنعتی کشورها در مقیاس کلان ایفا میکند. در این دوران، نه تنها فناوریهای نوین بلکه روشهای جدید تولید، توزیع و مدیریت منابع نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. بسیاری از کارشناسان واحدهای تحقیق و توسعه را قلب واحدهای تولیدی میدانند که نقش اصلی آن تغذیه فناوری شرکتها در راستای پیشرفت و توسعه فرآیندها و محصولات است. تحقیق و توسعه تاثیر مستقیمی بر نوآوری، بهرهوری، کیفیت، سطح استاندارد زندگی، سهم بازار و نیز دیگر عوامل موثر در افزایش توان رقابتی شرکتها دارد.
در این راستا انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران با هدف هماهنگى و تمرکز بر گسترش کمى و کیفى فعالیتهاى تحقیق و توسعه و نوآورى واحدهاى صنعتى و معدنى با حمایت وزارت صنایع وقت در سال 1377 تاسیس شد. این انجمن با تکیه بر همکارى و همیاری مراکز آموزش عالى، دانشگاهها و موسسات تحقیقاتى و پژوهشى خصوصى و دولتى و سایر ارکان اجرایى و سیاستگذارى کشور، با هدف نهادینهسازی فرآیندهاى ایجاد، توسعه و بومیسازى فناورى، تجدید ساختارهاى اجرایى و ارتقاى مدیریت تحقیق و توسعه و مدیریت نوآورى، جهت دستیابى به توسعه صنعتى پایدار، فعالیت خود را آغاز کرد.
اکنون در آستانه بیستوپنجمین سال فعالیت این انجمن و ضرورت توجه ویژه به گسترش واحدهای تحقیق و توسعه در بنگاهها و شرکتهای کشور، پای صحبتهای مهندس علی معصومی، دبیر کل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران نشستهایم که در ادامه میخوانید.
تاریخچه انجمن تحقیق و توسعه
معصومی درباره فعالیتهای این انجمن و اهداف آن به «جهانصنعت» گفت: انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران در حدود 25سال پیش تاسیس شده است، از سال 1377 اقدامات اولیه انجام شده و مجوز فعالیت از وزارت صنایع وقت دریافت شده است، در این 25 سال فعالیتهای مختلفی را در زمینه آموزش، اطلاعرسانی، انتشار کتب و گزارشهای تخصصی، برگزاری همایشها و کنفرانسهای مختلف در زمینه تحقیق و توسعه، در زمینه مدیریت و نوآوری، جوایز تحقیق و توسعه و بهویژه برگزاری نمایشگاههای پژوهش و فناوری که با همکاری بسیار نزدیک وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده، انجام داده است.این انجمن بنیانگذار نمایشگاههای نیاز فناوری در سالهای دهه 90 بوده است، همچنین برگزاری تورهای صنعتی در شرکتهای بزرگ خارجی نیز از دیگر فعالیتهای این انجمن است. در عین حال این انجمن در شبکههای مختلف اجتماعی حضور دارد و اطلاعرسانی در خصوص تعاریف تحقیق و توسعه، تعاریف نوآوری، پیشرفتهای صورت گرفته در زمینه تحقیق و توسعه و مدیریت نوآوری به طور مستمر انجام میشود.
از طرفی دورههای آموزشی انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران به طور مستمر به صورت مجازی و حضوری برگزار میشود به طوری که هزاران نفر از صنعت و معدن کشور در این دورهها آموزش دیدهاند. این انجمن یکی از انجمنهای فعال کشور در حوزه صنعت و معدن محسوب میشود، در عین حال در حوزه تحقیق و توسعه نیز در کشور همچنان منحصربهفرد است و انجمن دیگری با این شکل در سطح ملی وجود ندارد، بهجز چند انجمن که در سطح استانها فعالیت میکنند.
در هرحال شبکه سازیهای تحقیق و توسعه و ارتباط بین واحدهای تحقیق و توسعه، ارتباط با واحدهای تحقیق و توسعه در وزارت صنعت، معدن و تجارت را انجام دادیم. در واقع این نقشآفرینی را به عنوان یک تشکل انجمن انجام میدهد. همچنین در انتشار کتب تخصصی مدیریت تحقیق و توسعه، مدیریت نوآوری اقدامات بسیاری انجام شده است به طوری که بیش از 50 کتاب منتشر کرده است. از دیگر فعالیتهای این انجمن میتوان به پیگیری تصویب قانون حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت و معدن اشاره کرد که متاسفانه در مجلس قبل به دلیل کندی عملکرد در کمیسیون صنایع و معادن، به جایی نرسید بنابراین نهایتا توانستیم تنها بخش کوچکی از موارد موردنظر را در قالب قانون جهش تولید دانشبنیان به نفع صنعت و معدن داشته باشیم.
خلأ قانونی حمایت از تحقیق و توسعه
دبیرکل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران در خصوص اهمیت ایجاد واحد تحقیق و توسعه در بنگاهها و شرکتهای صنعتی و معدنی کشور اظهار کرد: این روزها در سراسر جهان اکثر شرکتها و بنگاههای اقتصادی برای پیشرفت و دستیابی به موفقیت، واحد تحقیق و توسعه دارند و کمتر شرکتی را میتوان یافت که بدون تحقیق و پژوهش کاری را انجام دهد. واحد تحقیق و توسعه در شرکتهای صنعتی و معدنی کشور ما به آن میزان و عمقی که نیاز است شکل نگرفته و این امر دلایل مختلفی دارد. یکی از این دلایل عدم حمایت قانونی است، به عبارتی حمایت قانونی مناسب و کافی برای گسترش تحقیق و توسعه در واحدهای صنعتی و معدنی کشور نداریم. در قوانین ما تنها به چند ماده و بند محدود و آن هم با ابهام و در قالب قوانین کلی دیگر در این خصوص اشاره شده و هیچگاه به صورت ویژه و اختصاصی برای موضوعی با این اهمیت قانون مستقل به تصویب نرسیده است. دولتها هم هیچگاه محکم پای کار نبودهاند تا به صورت جدی به این بحث بپردازند. حدود چهار سال قبل قانون حمایت از تحقیق و توسعه در واحدهای صنعتی و معدنی را ارائه دادیم و پس از دو سال رفت و آمد در کمیسیون صنایع و معادن، در نهایت به دلیل مصادف شدن با پایان مجلس قبل و ازدحام لوایح و طرحها به دلایل غیرمنطقی موضوع کلا منتفی شد بنابراین هیچ قانونی برای حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت و معدن نداریم و اینکه بگویند ماده 11 قانون جهش تولید دانشبنیان به این موضوع اشاره دارد، باید بگوییم که این ماده بهطور شفاف حامی شرکتهای صنعتی و معدنی نیست و به دلیل ابهامات در متن قانون و آییننامههای اجرایی، دستگاههای اجرایی چندان تکلیفی برای پیادهسازی آن برای شرکتهای صنعتی و معدنی ندارند. به ویژه نگرانی از ایرادات دستگاههای نظارتی برای بهرهبرداری صنعت و معدن از این قوانین، به دلیل عدم شفافیت و قرار گرفتن آنها در متن قانون ویژهای که به شرکتهای دانشبنیان منتسب است، باعث شده پیشبینی کنیم این موارد محدود نیز خروجی قابل استفاده و قابل قبولی برای شرکتهای ما نداشته باشند.
تحقیق و توسعه اولویت دولتها نیست
معصومی تاکید کرد: یکی دیگر از دلایل نهادینه نشدن بحث تحقیق و توسعه در صنعت و معدن، نوع نگاه دولتها به تحقیق و توسعه است، دولتها هیچگاه به صورت جدی به تحقیق و توسعه در واحدهای صنعتی و معدنی کشور نپرداختهاند، هیچگاه به طور جدی برای حمایت، کمک و برنامهریزی در این خصوص پای کار نیامدهاند و در استراتژیهای وزارتخانهها، این موضوع مهم غالبا جایگاه مشخصی ندارد. در واقع همیشه تحقیق و توسعه اولویت چندم در تمام دولتها بوده است، فقط در برخی وزارتخانهها بعضی دولتها نگاه جدیتری به تحقیق و توسعه داشتند که به دلیل مقطعی بودن نتیجه آن چندان قابل توجه نبوده است. جای تاسف دارد که بگوییم دولتها در دهههای 60 و 70 نگاه جدیتری به این مقوله داشتند اما در دهههای 80 و 90 شرایط به مراتب بدتر شده است به طوری که دولتها هیچ عمل و عکسالعملی روی تحقیق و توسعه صنعت و معدن نداشتهاند بنابراین یکی از این دلایل این است که دولت هیچ برنامه جدی برای گسترش تحقیق و توسعه در واحدهای صنعتی و معدنی ندارد، اگر هم برنامههایی بوده، برنامههایی مقطعی، قائم به اشخاص بوده است.
فقدان فرهنگ تحقیق و توسعه
معصومی ادامه داد: یکی دیگر از این دلایل، نبود فرهنگ تحقیق و توسعه است، باوجود اینکه برخی شرکتهایی که واحد تحقیق و توسعه دارند مانند شرکتهای بزرگ صنایع غذایی یا صنایع شیمیایی که تا سطح بینالمللی رشد پیدا کردهاند و با استفاده از این امر نتایج مطلوب آن را دریافت کردهاند اما اکثر شرکتها و بنگاههای ما اعتقاد چندانی به تحقیق و توسعه ندارند و البته ضربه این موضوع را در رقابت با کالاهای خارجی از نظر کیفیت و قیمت خوردهاند. یا برخی از این شرکتها که با رویکرد مونتاژکار تولیدات خود را انجام میدهند، به محض اینکه شرکت خارجی به آنها قطعه نمیدهد از بین میروند و از چرخه رقابت خارج میشوند چراکه اعتقادی به تحقیق و توسعه ندارند بلکه به خرید و مونتاژ اعتقاد دارند. نتیجه اینکه، کشوری که 80هزار واحد صنعتی دارد اما تعداد شرکتهای دارای پروانه واحد تحقیق و توسعه کمتر از 10درصد کل آنهاست، نیاز به اقدام ویژه برای پر کردن خلأهای نوآوری و تحقیق و توسعه صنعت خود دارد.
شاخصهای ورود به عرصه رقابت
معصومی در ادامه به اهداف تحقیق و توسعه پرداخت و گفت: تحقیق و توسعه در مجموع سه هدف را دنبال میکند: کاهش قیمت تمامشده، افزایش کیفیت محصول، افزایش تنوع محصول. این سه مورد شاخصهایی هستند که در صحنه رقابت باید مدنظر باشند. به عبارتی در صحنه رقابت بین چند شرکت، آن شرکتی برنده است که از تنوع محصولات برخوردار است یا اینکه محصولاتش کیفیت بالاتر دارند یا قیمت تمام شده پایینتری دارد یا ترکیبی از اینها. بنابراین شرکتی که واحد تحقیق و توسعه ندارد در واقع پشتوانه فکری و دانشی ندارد و برنامهای برای بهبود هیچیک از شاخصهای مذکور ندارد و زمانی که برای رقابت با سایرین در هیچ دام از این شاخصها برتری نداشته باشند، محکوم به فنا هستند.
آسیبهای نبود واحد تحقیق و توسعه
دبیرکل انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران عنوان کرد: در نتیجه بنگاههای صنعتی برای حضور در بازارهای داخلی و از دست ندادن بازار داخلی در مقابل شرکتهای خارجی و ورود به بازارهای جهانی و تثبیت در این بازارها، قطعا به واحد تحقیق و توسعه نیاز دارند. شرکتهایی که این موارد را رعایت نکنند هیچگاه از مرزها خارج نمیشوند، اگر هم خارج شوند، یا به اقتصاد کشور ضرر میزنند یا کیفیت محصولاتشان بالا و پایین میشود، یا اینکه به صورت کوتاهمدت در عرصههای رقابت جهانی حضور دارند و در نهایت مجبور میشوند که مواد خام به کشورهای دیگر بدهند و بهرهبرداری اصلی را آنها انجام دهند و با صدها برابر قیمت به خودمان برگردانند بنابراین نداشتن واحد تحقیق و توسعه نتیجهای جز سود کم، عدم امکان رقابت و خام فروشی ندارد.
ضرورت تصویب قانون حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت و معدن
معصومی در خصوص انتظارت این انجمن از دولت چهاردهم گفت: در نامهای برای مراسم «گرامیداشت بیستوپنجمین سال تاسیس انجمن تحقیق و توسعه و نوآوری صنایع و معادن» از وزیر صمت نیز دعوت به عمل آوردیم اما تاکنون پاسخی برای آن دریافت نکردیم. در عمل اتفاقی نیفتاده است اما با توجه به اینکه هنوز اول راه دولت چهاردهم است، امیدواریم که اتفاقات مثبتی رخ دهد. انتظار اصلی ما این است که برای رشد صنعت و معدن و ورود به بازارهای جهانی و رسیدن به جایگاه واقعی خود، قانون حمایت از گسترش تحقیق و توسعه در بنگاههای صنعتی و معدنی به تصویب برسد، در این راستا دولت نیز باید حمایت کند که شامل کمکهای مالی، یارانهای و معافیتهای مالیاتی میشود تا صنعت کشور رشد کند. اگر این اتفاق رخ دهد طی بازه 5 تا 10ساله صنایع خروجی قابل قبولی خواهند داشت و البته دولت نیز بهرهمند خواهد شد چراکه در این مدت صنایع پیشرفت میکنند و به تبع آن تولید محصول و صادرات افزایش مییابد و در نتیجه مالیات بیشتری خواهند پرداخت بنابراین در درازمدت به نفع دولت میشود، در واقع این یک بازی برد-برد برای دولت است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد