خطر؛ بزرگ‌تر و نزدیک‌تر از همیشه

محمد‌صادق جنان‌صفت  – اداره‌کنندگان ایران هنوز به دو مساله باور عمیق دارند: یک، بردباری و مدارای ایرانیان در برابر بدتر شدن کسب‌وکار و سقوط بیشتر رفاه مادی برای یک دوره کوتاه و دو، توانایی‌های طبیعت ایران برای تامین نیازهای حداقلی شهروندان ایرانی. نهادهای مسوول همچنین به توانایی‌های خود برای مهار هرگونه سرکشی و نافرمانی مدنی شهروندان و ناتوانی ایرانیان برای نافرمانی گسترده باور دارند. با استناد به این باورهاست که برخی نهادها به‌رغم همه سختی‌هایی که بر شهروندان تحمیل می‌شود و به‌رغم میل گسترده ایرانیان به مهاجرت و نیز با اینکه تضعیف زیرساخت‌های ایران روندی فزاینده را تجربه می‌کند و سیاست خارجی ایران از تعادل خارج شده و سازمان مبارزه سیاسی یک‌سویه شده و منتقدان از هر قشر و گروه و ماهیت فکری از صحنه رقابت بیرون رانده شده‌اند‌، بازهم بر ادامه همین رفتارهای ناکارآمد ادامه می‌دهند.
حالا یک دهه از شناسایی و شناساندن ابرچالش‌ها از سوی مسعود نیلی و دیگر اقتصاددانان همفکر او درباره ابرچالش‌ها می‌گذرد. وی ابرچالش‌ها را به سه دسته ابرچالش‌های مرتبط با طبیعت، ابرچالش‌های مالی و نیز ابرچالش بیکاری تقسیم و یادآوری کرد: مصداق‌های این ابرچالش‌ها مثل نبود آب کافی برای تولید زراعی‌، نبود منابع مالی برای دولت به کسری بودجه و تورم‌های بالاتر از ۴۰ درصد و نیز مقوله تامین منابع برای تامین اجتماعی بازنشستگان به کاهش رفاه مردم منجر می‌شود. واقعیت این است که در ده سال تازه‌سپری‌شده نه‌تنها ابرچالش‌ها برطرف نشده‌اند یا در مسیر اصلاح قرار نگرفته‌اند، بلکه در وضعیت بدتری قرار دارند.
علاوه بر مطالعات اقتصاددان یادشده و دیگر اقتصاددانان که به معرفی ابرچالش‌ها‌ی ایران انجامید، نشریه دیده‌بان امنیت ملی نیز در تبیین چالش‌های کشور در سال ۱۳۹۹، ۵۲ مساله را با نظرخواهی از سیاستمداران‌، اقتصاددانان‌، جامعه‌شناسان و آگاهان امنیتی بیان و سپس آنها را در ۱۸ مساله مهم‌تر، تاثیرگذارتر و تاثیر‌پذیرتر دسته‌بندی کرد. در مطالعه یادشده تشدید تورم رکودی‌، شکاف دولت-‌ملت‌، ناکارآمدی برخی مسوولان، روند روزافزون نارضایتی‌، افزایش آسیب‌های اجتماعی‌، تشدید تحریم‌ها‌، افزایش تنش بین ایران و آمریکا‌، انزوای سیاسی ایران‌، امنیتی شدن ایران‌، کسری بودجه‌، بی‌تفاو‌تی نخبگان، تشدید فقر و کاهش قدرت خرید‌، افزایش اختلافات داخلی از جمله مسائل مهم ایران شناسایی شده بودند.
با نگاهی به ژرفای تنگناهای ایران و نیز مسائلی که حل نمی‌شوند و چون به فردا افکنده ‌شوند پیچیده‌تر می‌شوند، می‌‌توان با صراحت گفت خطر برای ایران از همیشه نزدیک‌تر است.
آیا مسوولان که به خوبی ابرچالش‌ها و نیز مسائل تاثیر‌گذار در بدتر شدن روزگار ایرانیان را می‌شناسند، نمی‌خواهند دست از سیاستگذاری نادرست بردارند و به حل مسائل فکر ‌کنند؟