30 - 05 - 2024
خسارت ۳هزار میلیاردی!
«جهانصنعت»- به تازگی سازمان محیطزیست در پی ممنوعیت توزیع رایگان کیسه پلاستیکی در میان مردم است زیرا براساس آمارها ایران سالانه حدود ۴میلیون تن پسماند پلاستیکی تولید میکند که حدود ۵۰۰هزار تن از آن، پسماند کیسه پلاستیکی است. فقط بخش کوچکی (کمتر از ۱۰درصد) از پسماند پلاستیکی، جداسازی و بازیافت میشود و بقیه مدفون یا سوزانده میشوند. این میزان از پسماند پلاستیکی معادل سرانه تولید ۱۴۰گرم در روز است. این آمار در نشست کمیسیون استاندارد، محیطزیست، توسعه پایدار و آب اتاق بازرگانی ایران ارائه شد. براساس اعداد ارائهشده در این نشست، ایران هفدهمین کشور جهان از منظر حجم پسماند پلاستیکی تولیدی است و از منظر سرانه تولید در رده ۹۸ قرار دارد. در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۹۶هزار تن پسماند پلاستیکی در ایران سوءمدیریت شدند که خسارت این عدم مدیریت صحیح پسماندهای پلاستیکی در ایران سالانه ۳هزار میلیارد تومان برآورد میشود. همچنین با فرض مدیریت اصولی پسماند میزان ارزش پسماندهای پلاستیکی ۲میلیارد دلار خواهد بود. در شرایط کنونی، ارزش سه قلم پت و پلیاتیلن و پلیپروپیلن، ۲۳هزار میلیارد تومان است. در بخشی از این نشست عنوان شد پلاستیک یکی از پرمصرفترین مواد در جهان است که کاربردهای مختلفی از بستهبندی گرفته تا ساختوساز و الکترونیک دارد. با اینحال، تولید پلاستیک چالشهای محیطزیستی و اجتماعی مهمی مانند انتشار گازهای گلخانهای، تولید پسماند و آلودگی دریایی را نیز بههمراه دارد. در سال ۱۹۵۰ در جهان فقط ۲میلیون تن در سال پلاستیک تولید میشد. از آن زمان تاکنون، تولید سالانه حدود ۱۸۴برابر افزایش یافته و به ۳۶۸میلیون تن در سال ۲۰۱۹ رسیده است که ۶۲درصد آن در آسیا، ۱۸درصد در اروپا، ۱۱درصد در آمریکای شمالی، ۶درصد در خاورمیانه و آفریقا و ۳درصد در آمریکایجنوبی تولید شده است. تا سال ۲۰۱۹ جهان ۵/۹میلیارد تن پلاستیک تولید کرده بود که بیش از یک تن پلاستیک بهازای هر انسان زنده است. بنابراین به عقیده کارشناسان اگر کیسه پلاستیکی پولی شود، شاید محبوبیت خود را در میان مردم از دست بدهد. بررسیها بیانگر این است میانگین نرم مصرف کیسههای پلاستیکی معادل ۳ تا ۴دقیقه است اما این آلایندهها برای تجزیه شدن به ۳۰۰ تا ۴۰۰سال زمان نیاز دارند. با توجه به اینکه تجزیه کیسههای پلاستیکی به زمان زیادی نیاز دارد، فرهنگسازی میتواند بر کاهش مصرف اثرگذار باشد.
سالانه ۵میلیون تن تولید پلاستیک
ابوعلی گلزاری مدرس علوم محیطزیست در این نشست گفت: «پلاستیکهای
PET، HDPE، PVC، LDPE، PP و PS معادل ۸۶درصد از کل تولید پلاستیک را به خود اختصاص دادهاند.
براساس آمار موجود ظرفیت تولید انواع پلاستیک در ایران در سال ۱۳۹۸ معادل ۰۵۷/۵میلیون تن بوده است. بر این اساس، ایران حدود ۹/۱درصد از کل ظرفیت تولید پلاستیک جهان را در این سال به خود اختصاص داده در حالیکه میزان ظرفیت تولید انواع پلاستیک در ایران در سال ۱۳۹۷ به ۲۶۴/۷میلیون تن رسیده که حدود ۲درصد از کل ظرفیت تولید پلاستیک جهان در این سال بوده است. عمدهترین بخشهایی در ایران که از مواد پلاستیکی استفاده میکنند، بستهبندی، ساختمان، کشاورزی، خودروسازی، نساجی و لوازمخانگی است.» بهگفته او، تولید پسماند پلاستیکی یک چالش بزرگ محیطزیستی است که کل جهان را تحتتاثیر قرار میدهد. طبق گزارشها، پلاستیکها با مجموع ۳۵۳میلیون تن، حدود ۱۷درصد از تولید پسماندهای جامد شهری در جهان را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص دادند. این حجم از پسماند پلاستیکی تولیدشده در انتها وارد فرآیندهای بازیافت، زبالهسوز و دفن شدهاند که سهم هریک بهترتیب ۹، ۱۹ و ۴۹درصد بوده است و باقیمانده آن ۲۲درصد بهصورت نامناسب مدیریت شدهاند: «یکی از راهکارهایی که عمدتا ارائه میشود، جایگزین کردن پلاستیک با سایر مواد است. براساس پژوهشهای انجامشده بر روی مقایسه ردپای محیطزیستی کیسههای پلاستیکی با کیسههای کاغذی و پارچهای بدون در نظر گرفتن آثار ناشی از رها شدن پسماند آن در طبیعت، ردپای محیطزیستی کیسههای پلاستیکی معمولی از جنس پلیاتیلن چگالی پایین از تمامی انواع دیگر کیسهها بهمراتب پایینتر است. ظرفیت تولید انواع پلاستیک در ایران در سال۱۳۹۸ معادل ۰۵۷/۵میلیون تن بوده است. حدود ۹/۱درصد از کل ظرفیت تولید پلاستیک جهان مربوط به ایران است.
ردپای کیسههای از جنس کاغذ ۴۲برابر، کیسههای از جنس پارچه با منشأ کشاورزی صنعتی بیش از ۷هزار برابر و کیسههای از جنس پارچه با منشأ کشاورزی ارگانیک ۲۰هزار برابر کیسههای از جنس LDPE است. بهعبارت دیگر، برای برابر شدن ردپای محیطزیستی یک کیسه کاغذی یا پارچهای صنعتی با یک کیسه پلاستیک از جنسLDPE، کیسه کاغذی باید حداقل ۴۲بار و کیسه پارچهای باید بیش از ۷هزار بار استفاده شود. همچنین ردپای کربن یک کیسه پلاستیکی ۵۷/۱کیلوگرم دیاکسیدکربن است که این رقم درصورت یکبار استفاده مجدد به ۴/۱ و در صورت چهار بار استفاده مجدد به ۳۸/۱ میرسد. این درحالیاست که کیسه پارچهای برای رسیدن به ردپای کربن ۵۷/۱کیلوگرم دیاکسیدکربن، باید ۱۷۱بار استفاده شود.»
چالش رهاسازی
براساس آنچه گلزاری توضیح داد، در مقایسه میان کیسه کاغذی و پلاستیکی مشخص میشود که بدون در نظر گرفتن رهاسازی کیسهها در محیط (زبالهسازی)، تولید یکهزار و ۵۰۰ کیسه پلاستیکی نیاز به مصرف ۹/۱۴کیلوگرم سوخت فسیلی دارد. حالآنکه این رقم برای تولید هزار کیسه کاغذی، ۲/۲۳کیلوگرم است. درصورت مدیریت بهرهور پسماندهای پلاستیکی، بهنوعی که سبب تفکیک آنها از مبدأ و بهطور کامل جمعآوری شود و به محیط سرایت نکند، ردپای محیطزیستی محصولات پلاستیکی بهطور قابلملاحظهای کمتر از گزینههای جایگزین آنهاست و فشار کمتری به اقلیم وارد میکند: «براساس مطالعه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی پیشبینی میشود تولید پسماندهای پلاستیکی در سراسر جهان از ۳۵۳میلیون تن در سال ۲۰۱۹ به ۱۰۱۴میلیون تن در سال ۲۰۶۰ افزایش یابد. این گزارش پیشبینی میکند کاربردهای کوتاهمدت پلاستیک مانند بستهبندی، محصولات مصرفی و منسوجات باوجود کاهش حجم همچنان بر جریان پسماندهای پلاستیکی که تقریبا دوسوم کل آن را در سال ۲۰۶۰ تشکیل میدهند، تسلط داشته باشند (پیشبینی میشود سهم آنها از ۶۳درصد در سال ۲۰۱۹ به ۵۹درصد در سال ۲۰۶۰ کاهش یابد).
او ادامه داد: پسماندهای پلاستیکی ناشی از کاربردهای ساختوساز و حملونقل نیز بهویژه باتوجه به توسعه سریع اقتصادی در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور، نقش مهمی در این زمینه دارند. پیشبینی میشود اقتصادهای نوظهور در آسیا و بهویژه در جنوب صحرای آفریقا شاهد سریعترین نرخ رشد در تولید پسماندهای پلاستیکی باشند. باوجود بهبود زیرساختهای مدیریت پسماند و جمعآوری پسماند، پیشبینی میشود میزان پسماندهایی که از طریق بازیافت، دفن پسماند یا سوزاندن مدیریت نمیشوند، در حجم مطلق از ۷۹میلیون تن در سال ۲۰۱۹ به ۱۵۳میلیون تن در سال ۲۰۶۰ افزایش یابد.
شکافهای مدیریت
رضا پدیدار رییس کمیسیون استاندارد، محیطزیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران نیز گفت: برای دستیابی به مدیریت بهینه باید موضوع را بهصورت جامع بررسی کرد. شکافهای ملی در ساختار مدیریت پسماند خود مساله بسیار مهمی است. باید روندها، حمایتها و همه مکانیسمها را بررسی کرد و به نتیجه جامعتری دست یافت. مدیریت ملوکالطوایفی در حوزه پسماند وجود دارد و هر حوزه به شیوهای متفاوت در حوزه پسماند عمل میکند. از طرفی مافیای پسماند بسیار کارآمدتر از بقیه است. در ایران پسماند پلاستیکی بیشتر از همه بازیافت میشود. قبلاً شیشه بازیافت نمیشد که از دو سال قبل شیشه نیز اقتصادی شده است. آمارهای رسمی در حوزه پسماند کامل نیست. حوزه پسماند باید در بخشخصوصی بررسی شود.
وی افزود: درباره قوانین و مقررات نیز باید نگاه بخشخصوصی را پرسید. ما هم میتوانیم با نگاه بخشخصوصی در تدوین قوانین، آییننامهها و دستورالعملها هماهنگ شویم و از نظرات بخشخصوصی استفاده میکنیم.
سهم اعتبارات کمتر از کل تولید ناخالص داخلی
در این نشست همچنین تاکید شد اثربخشی در اجرای سختگیرانه سیاستهاست نه سیاستهای سختگیرانه. باید این پروژه را با پروژههای موازی تکمیل کرد تا به مرحله اجرا برسد. از طرفی سهم اعتبارات محیطزیست از کل تولید ناخالص داخلی بسیار پایینتر است. میلیاردها تومان هزینه پسماند میشود ولی همچنان جزو مشکلات است و باید از توان بخشخصوصی در مدیریت این حوزه استفاده شود. توحید صدرنژاد نایبرییس کمیسیون استاندارد، محیطزیست، توسعه پایدار و آب اتاق ایران در سخنانی کوتاه گفت: «هر چیزی که مکانیسم بازار ندارد، حتما شکست خواهد خورد. باید با توافق ذینفعها در حوزه محیطزیست کار کنیم.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد