خروج زودهنگام نیروی ماهر از معادن

منیر حضوری- در روزهای اخیر خبری با عنوان طرح ممنوعیت صدور و تمدید پروانه اشتغال شاغلان و بازنشستگان در مجلس بین جامعه معدنی کشور دست به دست می‌شود و بیش از پیش نگرانی‌ها را نسبت به بی‌توجهی مسوولان به متخصصان معدن افزایش داده است. فارغ از اینکه این خبر متعلق به چند سال پیش بوده و به تازگی در این رابطه طرحی به مجلس نرفته اما مساله معدنی‌ها این است که باید به افراد متخصص و باتجربه این عرصه بیشتر بها داد و از آنها به نحو شایسته‌ای بهره‌مند شد.
یکی از مسائلی که فعالان معدنی بر آن واقف هستند این است که نزدیک به یک دهه است که در کشور سرمایه‌گذاری لازم برای تربیت نیروی انسانی متخصص صورت نگرفته، این در حالی بوده که بخش معدن نیازمند نیروی کار ماهر است. این موضوع تا جایی پیش رفته که پیش از این نیز رییس سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی بارها از کمبود نیروی انسانی متخصص گله و بر اهمیت این مهم تاکید کرده بود اما مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد ایرادات قانونی است، به این صورت که تا نیروی کار وارد عرصه معدن می‌شود و سرانجام پس از سال‌ها خاک خوردن، تجربه لازم را به دست می‌آورد، بازنشسته شده و باید خانه‌نشین شود. هرچند شرکت‌های خصوصی از افراد متخصص و پرتوان بازنشسته بهره‌مند شده‌اند و دانش آنها را ارج می‌نهند اما شرایط عمومی چندان خوشایند نیست، بنابراین بسیاری از این مهم گله دارند که مدت‌هاست نه‌تنها نیروی متخصص در کشور تربیت نمی‌شود بلکه شاهد تشویق بازنشستگی متخصصان شاغل به دلیل سخت و زیان‌آور بودن مشاغل معدنی هستیم، در نتیجه نیروهای ماهر به صورت زودهنگام از سازمان‌ها و صنایع خارج می‌شوند، در حالی که نیروی کار جوان هنوز به پختگی لازم و کافی نرسیده است. در واقع مهندسی که با 20سال سابقه به فردی ارزشمند تبدیل شده و قادر است دانش خود را در اختیار نیروی انسانی جوان قرار دهد، به راحتی از عرصه کنار گذاشته می‌شود، بنابراین خواسته معدنی‌ها این است که جلوی بازنشستگی زودهنگام گرفته شود و شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که متخصصان تمایل بیشتری به ادامه کار داشته باشند.
نیروی متخصص تربیت نمی‌شود
حجت‌الله دربانی، مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ نگین طبس در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: یکی از مشکلاتی که بخش معدن امروز گرفتار آن شده عدم سرمایه‌گذاری برای تربیت نیروی انسانی متخصص و ماهر است.
مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ نگین طبس با بیان اینکه متاسفانه نزدیک به یک دهه است که نیروی متخصص در کشور تربیت نمی‌شود، اظهار کرد: از طرف دیگر شاهد بازنشستگی زودهنگام متخصصان شاغل به دلیل سخت و زیان‌آور بودن مشاغل معدنی هستیم که در نتیجه آن نیروهای ماهر به صورت زودهنگام از سازمان‌ها و صنایع خارج می‌شوند.
او تاکید کرد: این مساله برای سازمان‌ها بسیار گران تمام می‌شود و هزینه‌های مضاعفی را بر دوش آنها می‌گذارد چراکه یک مهندس معدن با ۲۰سال سابقه که به فردی باتجربه تبدیل شده و تازه می‌خواهد اثر تجربه خود را در تصمیم‌سازی سازمان پیاده کند، ناگهان بازنشست شده و از آن عرصه خارج می‌شود.
مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ نگین طبس با اظهار اینکه امروز این موضوع بسیار حساس است و مسوولان باید به آن توجه کنند، خاطرنشان کرد: نیروی انسانی به محض اینکه باتجربه ‌شود از سازمان خارج می‌شود ولی این امید را دارد که خارج از سازمان مشغول به فعالیت شود. گاهی شرایط بهتر بیرونی انگیزه بیشتری به متخصصان می‌دهد که از سازمان‌ها خارج شوند. این در حالی است که باید سیاست‌هایی اندیشیده شود که بتوانیم از همه توان و پتانسیل نیروها بهره‌مند شویم.
دربانی با اشاره به چندبعدی بودن موضوع اظهار کرد: اگر نیروی‌های متخصص انگیزه نداشته باشند شاهد کاهش جذابیت بخش معدن برای نیروی کار می‌شویم، این در حالی است که موضوع باید چندبعدی دیده شود.
او تصریح کرد: مساله مهم این است که جلوی بازنشستگی زودهنگام گرفته و شرایط طوری شود که متخصصان تمایل بیشتری به ادامه کار داشته باشند. متاسفانه امروز در بخش معدن پرسنل متخصص و ماهر لحظه‌شماری می‌کنند که 20سال هر چه زودتر سپری شده و بازنشسته شوند. این در حالی است که یک مهندس معدن 15سال زمان نیاز دارد که باتجربه شود و این سرمایه مهمی است که نباید نادیده گرفته شود.
مدیرعامل شرکت زغال‌سنگ نگین طبس تاکید کرد: متاسفانه با سیاست‌های فعلی نیروی انسانی که تازه به بلوغ رسیده از سازمان خارج شده و جای او را یک نیروی تازه‌نفس بی‌تجربه می‌گیرد؛ شرایطی که به هیچ‌وجه به نفع بخش معدن نیست.
پیشکسوتان را دریابیم
عزیز میرزاییان، پیشکسوت حوزه معدن به «جهان‌صنعت» گفت: تصمیماتی که هرازگاهی به ضرر بازنشستگان نهایی و تصویب می‌شود نه‌تنها به متخصصان بلکه به کشور آسیب می‌رساند. در واقع هویت جامعه متخصصان معدنی با پروانه اشتغال بوده اما عدم تمدید پروانه اشتغال بازنشستگان به معنی حذف هویت و نادیده گرفتن متخصصان
بازنشسته است.
این کارشناس معدن تصریح کرد: در شرایط فعلی امکان حضور، فعالیت و ادامه حیات متخصصان در بخش معدن تحت هر عنوان با داشتن پروانه اشتغال عملیاتی است. در واقع بدون داشتن پروانه عملا یک صاحب‌نظر بازنشسته امکان فعالیت در زمینه‌های مختلف اعم از طراحی، بررسی، ارائه گزارش خدمات تحت عنوان مسوول فنی یا مهندس ناظر را ندارد. او تاکید کرد: بدون پروانه اشتغال نمی‌توان محدوده ثبت کرد و تنها دارنده پروانه اشتغال است که می‌تواند محدوده ثبت کند.
میرزاییان با بیان اینکه افراد پیشکسوت در بخش معدن کم نیستند، تصریح کرد: چقدر بخش معدن باید ضربه ببیند؟ امثال بنده زیاد است که با انتقال تجربیات و آموزش جوان‌ها به ارتقای این عرصه کمک می‌کنیم. اگر ما کنار زده شویم پس نیروی کار جوان چگونه مهارت کسب کند؟! در نتیجه باور دارم که بدون بهره از تجربه و دانش نیروهای قدیمی، جوان‌هایی وارد گود می‌شوند که تخصص لازم را ندارند. این در حالی است که قدیمی‌ها باید بتوانند جوان‌ها را به صحنه بیاورند.
چندی پیش علیرضا شهیدی رییس سابق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی بزرگ‌ترین چالش این سازمان را کمبود نیروی انسانی متخصص دانست و گفت: متاسفانه کمبود نیروی متخصص در بخش‌های مختلف به‌ویژه در حوزه زمین‌شناسی و اکتشاف به ‌شدت محسوس است. در تلاشیم تا این چالش را از طریق جذب نیروهای سرباز امنیتی جبران کنیم اما این یک راه‌حل کوتاه‌مدت است. اخیرا مجوزی از سازمان استخدامی کشور برای جذب نیروی متخصص دریافت کرده‌ایم و امیدواریم با تامین اعتبار و طی فرآیندهای قانونی، بتوانیم نیروی جدید جذب کنیم. علاوه‌بر این، بخشی از نیروهای خود را از میان نخبگان دانشگاهی جذب کرده‌ایم اما این فرآیندها زمان‌بر بوده و هنوز نتوانسته‌ایم به‌طور کامل این کمبود را جبران کنیم.
او اظهار کرد: در طول برنامه پنج‌ساله ششم، حدود ۱۷۰نفر از نیروهای سازمان بازنشسته بازخرید شدند و اگر نتوانیم جایگزین مناسبی برای این نیروها پیدا کنیم، با توجه به نیاز آموزش عملی در این حوزه، مشکلات جدی پیش خواهد آمد. اگر نتوانیم نیروی متخصص و ماهر جذب کنیم، ممکن است مجبور شویم به‌طور غیرمستقیم از کارشناسان خارجی برای انجام پروژه‌های اکتشافی استفاده کنیم که این برای کشور مناسب نیست، به‌ویژه با توجه به اینکه ایران دارای دانشگاه‌ها و سازمان‌های داخلی زیادی است که می‌توانند این نیازها را تامین کنند. شهیدی گفت: یکی دیگر از مشکلات این است که برخی نیروها به‌ جای فعالیت در حوزه‌های مرتبط با زمین‌شناسی، وارد زمینه‌های غیرمرتبط می‌شوند که این موضوع نه‌تنها موجب تضییع منابع و هزینه‌های آموزش می‌شود بلکه منافع کشور را تحت ‌تاثیر قرار می‌دهد، به همین دلیل ایجاد ارتباط بیشتر با دانشگاه‌ها و سازمان‌هایی مانند نظام مهندسی و بهره‌برداری مناسب از منابع انسانی موجود از اولویت‌های ما است.
به تازگی زیبا یزدانی، دبیر انجمن سنگ ایران عنوان کرده است: متاسفانه پدیده مهاجرت در معادن سنگ و هم در کارخانه‌های فرآوری دیده می‌شود. کارخانه‌های ما مجبور هستند از اتباع خارجی استفاده کنند زیرا نیروی انسانی داخلی کافی نیست یا اگر است، به ‌درستی به کار گرفته نشده‌اند. بسیاری از جوانان و نیروی کار داخلی بیکار هستند و توانایی کار ندارند.
او تاکید کرد: این باعث می‌شود که اتباع خارجی به کار گرفته شوند و معادن و صنایع سنگ با بحران منابع انسانی دست و پنجه نرم کنند.