حباب‌سازی یا آزادسازی طلایی

گروه اقتصادی- پس از بروز نوساناتی در بازارهای طلا و ارز در روزهای اخیر در ایران که بیشتر ناشی از تحولات ساحت سیاست خارجی و درگیری‌های نظامی در منطقه بود، دولت را به سمتی هدایت کرد که در بازار طلا مداخلات متفاوتی را ترتیب دهد. استفاده حداکثری از ظرفیت ضرب سکه برای مدیریت بازار، سیاستی است که از سوی برخی کارشناسان، سیاستی حباب‌ساز و از سوی برخی دیگر، سیاستی تنظیم‌گر برای بازار است و می‌تواند باعث تعدیل شوک‌های آتی و حاضر در بازار سکه و طلا در کشور شود.
در یک ‌سال اخیر بانک مرکزی توانست با اتخاذ سیاست کاری تعدیل شرایط واردات طلا، ذخایر طلایی کشور را تا اندازه زیادی افزایش دهد و دست بانک مرکزی را برای بازارسازی در این حوزه افزایش دهد. توانایی ضرب ۲۰ هزار سکه در روز، ظرفیت بالای بانک مرکزی برای مداخله سیستماتیک در بازار را نشان می‌دهد. علاوه‌بر مداخلات سکه‌ای برای تنظیم بازار، دولت اقدام به عرضه فاقد سقف شمش در مرکز مبادله ارز و طلا کرده است. در شرایطی که سکه یک‌گرمی با لحاظ کردن قیمت دلار در سطح ۱۰۰ هزار تومان، نیم‌سکه با دلار فرضی ۹۰ هزارتومانی و ربع سکه با دلار فرضی ۷۶ هزار تومانی قیمت می‌خورد و سکه‌های کوچک نیز با مفروض گرفتن قیمت دلار در سطح ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسند، بی‌گمان ضرب سکه بیشتر توسط بانک مرکزی، می‌تواند یک سیاست قابل دفاع باشد. حال این پرسش مطرح می‌شود که این سیاست تا چه بازه زمانی قابل پیگیری است؟ آیا ضرب و توزیع سکه در بازار می‌تواند در بلندمدت قیمت سکه را پایین نگه دارد یا اتفاقی مشابه با آنچه که در حوزه ارز رخ داد و باعث کاهش شدید سطح خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و افزایش ۷ درصدی قیمت ارز تنها در طول ۳ هفته اخیر شد، در حوزه سکه نیز رخ خواهد داد؟ بی‌گمان پاسخ منفی خواهد بود، زیرا محدودیت دارایی‌های طلای کشور در شرایط تحریمی، پابرجاست و دولت امکان خرید طلای بیشتر برای پاسخ به تقاضاها را نخواهد داشت.
تجربه ۹۶ تکرار خواهد شد؟
دلیل دیگری که در ناکارایی این سیاست برای بلندمدت وجود دارد، انتظارات تورمی مردم و فعالان اقتصادی است. به عبارت دیگر، مردم برای حفظ سطح قدرت خرید پس‌انداز‌های‌شان اینچنین به بازار سکه هجوم برده‌ و با افزایش قدرمطلق سطح تقاضا نسبت به سری‌های زمانی بلندمدت، به افزایش قیمت سکه دامن زده‌اند. این انتظارات تورمی تا زمانی که متغیرهای پولی در میان‌مدت به نفع کاهش تورم همگرا نشوند، بالا خواهند ماند. یکی از دلایل دیگر این آشفتگی نیز پایین بودن نسبی قیمت‌های فعلی است که افراد می‌توانند با ۶ میلیون تومان سکه یک‌گرمی و با ۲۰ میلیون تومان نیم‌سکه خریداری کنند. بخش دیگری از منابع مردم در این شرایط به سمت بازار رمزارزها روانه شده و در آستانه ‌هاوینگ پیش‌رو و افزایش قیمت بیت‌کوین به سمت تریدینگ رمزارز و ماینینگ آن حرکت کرده است. پایین بودن ارزش بازار سهام تا سطح ۳۵ درصد از ارزش تورمی خود، باعث شده مردم بازدهی سکه را به بازار سهام ترجیح دهند و بخشی از دارایی‌های خود را از بورس خارج کرده و به سمت سکه هدایت کنند. بی‌گمان نباید ضرب سکه در شرایط فعلی را با سال ۱۳۹۶ مقایسه و آن را باید سیاستی درست قلمداد کرد، اما کیفیت این سیاست را تنها می‌توان با تضمین کردن امکان خرید بلندمدت طلا توسط بانک مرکزی گارانتی کرد.
این سیاست در شرایط فعلی به این دلیل قابل دفاع است که جعبه ابزار مردم برای پوشش هزینه‌های ریسک خود شدیدا تهی شده و به میزان تقاضای موجود توسط مردم، سکه در بازار وجود ندارد و ضرب سکه توسط بانک مرکزی در این شرایط، بی‌گمان سیاستی با امکان دفاع عقلی خواهد بود. این سیاست بی‌گمان حتی قابل قیاس با سیاست مخرب آتش زدن منابع ارزی – با ارزپاشی در بازار برای سرکوب قیمت دلار- نیست و از ارزش ذاتی و کارایی برخوردار است. البته باید سیاست‌های مکملی در حین عرضه اتخاذ شود که دیگر رخدادی مانند تجربه تلخ سال ۱۳۹۶ تکرار نشود که سکه توسط دولت با قیمت‌های تا ثلث قیمت بازار عرضه می‌شد و یک حباب مهیب ایجاد کرد و پایان قصه به شکل‌گیری یک سلطان در حوزه سکه منجر شد. بی‌گمان اتخاذ پکیج سیاستی که منجر به کاهش سطح تورم شود، از رویکردهای به اصطلاح بازارسازانه مفیدتر خواهد بود، اما در شرایطی که در افق عملکرد ۳۰ ماهه سیاست‌های پولی دولت، چنین بهبودی قابل ترسیم و تصویرسازی نیست، این سیاست به عنوان یک مُسکن قوی برای بازارهای کوتاه‌مدت و حتی میان‌مدت سکه عمل خواهد کرد.
سکه‌فروشان چه می‌گویند؟
سلمانیان خرده‌فروش سکه در تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «جهان‌صنعت» ضمن استقبال از رویکرد دولت برای ضرب سکه اظهار کرد: حقیقیتا خلاء توزیع سکه در کشور و در بازار محسوس است. بسیاری از تجار و افراد معمولی برای سکه به ما مراجعه می‌کنن، اما من و همکاران دیگر در سطح شهر، توانایی پاسخگویی به همه نیازها را با توجه به کمبود عرضه نداریم. این فروشنده سکه با بیان اینکه این تقاضا برای سکه مانند فنر فشرده‌شده بود، یادآور شد: از گذشته‌های نه‌چندان دور که قدرت خرید مردم وضعیت به مراتب بهتری داشت، سکه در سبد توزیع هدایای مردم برای مناسبت‌های مختلف از تولد تا چشم‌روشنی و جشن عروسی وجود داشت و شرکت‌ها و ارگان‌های دولتی و خصوصی هم برای مناسبت‌های مختلف سکه خریداری و میان کارکنان خود توزیع می‌کردند. در ۶ سال اخیر بازار سکه با یک رکود تورمی در حوزه تقاضا روبه‌رو بود و عرضه توسط دولت به دلیل اتفاقات سال ۹۶، به شدت کاهش یافته بود. حالا که بانک مرکزی می‌گوید از ظرفیت خودش برای ضرب سکه بهره‌برداری کامل خواهد کرد، قطعا وضعیت در بازار برای چند وقت بهبود جدی خواهد یافت. وی افزود: بهبود در شرایط قیمتی بازار، به شدت به وضعیت عرضه بستگی دارد و به شوک‌های سیاسی و اقتصادی نیز مرتبط است، اما اگر دولت بتواند پوشش مناسبی برای امکان عرضه به شکل پایدار استمراری فراهم کند، قطعا یک تحول مثبت در این زمینه اتفاق خواهد افتاد و بازار از شر رکود تورمی فعلی در این حوزه خلاص خواهد شد.حیدری دیگر خرده‌فروش سکه در میدان فردوسی تهران در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت»، ضمن ابراز خرسندی از این سیاست دولت اظهار کرد: فروش سکه با قیمت مناسب توسط دولت در میان‌مدت، می‌تواند حباب‌های موجود قیمتی در این حوزه را از میان بردارد. وی با بیان اینکه بازار سکه از مناسبات مختلف داخلی و خارجی تبعیت می‌کند، یادآور شد: سکه یک دارایی قابل اتکا و به شدت محبوب است و چون در تمامی سالیان اخیر بازدهی مناسبی داشته و از تورم، عقب‌ نیفتاده است، افراد همیشه ترجیح می‌دهند به عنوان یک دارایی کم‌ریسک در این حوزه سرمایه‌گذاری و پس‌انداز داشته باشند. دولت اگر بتواند از ذخایر مناسب خود در این زمینه برای پوشش نیازهای مردم و تقاضای موجود در بازار استفاده کند، همه از این رویکرد استقبال خواهند کرد و فکر نمی‌کنم این کار دولت باعث شکل‌گیری یک حباب قیمتی جدید در بازار سکه شود.