حال ناخوش صنعت روی

منیر حضوری- طبق برآوردها مصرف روی در ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مطرح معدنی جهان نزدیک به یک‌چهارم تا یک‌ششم میزان تولید این فلز بوده است، بر همین اساس بخش عمده روی تولید شده در کشور باید روانه بازارهای صادراتی شود. براساس آمارها میزان روی تولید شده در کشور 220‌هزار تن است و در مقابل نیز نزدیک به 50‌هزار تن صرف مصرف داخلی این فلز می‌شود، بنابراین میزان باقی‌مانده روی باید صادر شود. در این بین با اینکه صنعت روی، یک صنعت صادرات‌‌محور به‌شمار می‌رود اما متاسفانه مسیرها برای صادرات این فلز هموار نیست و این امر باعث کاهش ارزآوری این صنعت شده است.
از موضوع پر تکرار ناترازی انرژی و کمبود برق و گاز که بگذریم، تامین خاک، وضع بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه مانند رفع تعهد ارزی، صادرات روی را به‌شدت مختل کرده و منجر به زیان‌‌‌ده شدن شرکت‌ها که پیش‌تر همگی سودده بودند، شده است. این در حالی است که ایران از ذخایر معدنی غنی سرب و روی برخوردار است اما سیاست‌ها و تصیمات غیرکارشناسی باعث شده است صنعت روی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده و حال‌وروز خوشی نداشته باشد. برای مثال مطرح کرده‌اند که درخصوص فولاد و فلزات رنگین باید به صورت توافقی معامله صورت گیرد اما این مهم در مورد روی صدق نمی‌کند. همچنین مسوولان تاکید می‌کنند که فعالان این حوزه باید وارد سامانه نیمایی شوند در حالی که آنها حاضر به این کار نیستند. مساله دیگر بحث عوارض صادراتی است؛ با اینکه بحث عوارض در بودجه 1401 مطرح شده بود و نباید در سال‌های بعد تمدید می‌شد اما آن را تمدید کردند!
در این خصوص حسن حسینقلی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران با بیان اینکه روی در ایران بیشتر در بخش گالوانیزه مصرف می‌شود به «جهان‌صنعت» گفت: باید مصرف قطعات گالوانیزه بالا برود تا مصرف روی نیز افزایشی شود. مصارف دیگر روی ازجمله در کاتالیست‌ها‌، اکسید روی‌، کشاورزی و‌… خلاصه می‌شود که باید گفت آمار آنها خیلی ناچیز است. او با اشاره به آمارها و لزوم توسعه صادرات روی در کشور گفت: ما حدود 220‌هزار تن تولید و حدود 50‌هزار تن مصرف داریم و درنتیجه مابقی روی باید صادر شود.
او درباره مشکلات عرصه روی در کشور ضمن اشاره به قطع برق و گاز اظهار کرد: یکی از مشکلات صنعت روی تامین خاک است که از معدن انگوران صورت می‌گیرد اما آنها قیمت را بالا برده و بررسی‌ها چیزی حدود 81‌درصد افزایش را نشان می‌دهد. این نشان می‌دهد که قیمت‌ها افزایشی شده و تمام آن را نیز از تولید‌کننده روی دریافت کرده‌اند، در حالی که محدودیت‌های صادرات رفع نشده است. حسینقلی درخصوص موانع توسعه صادرات روی اظهار کرد: باوجود ده‌ها جلسه اما متاسفانه هنوز مشکل ورود موقت حل نشده است. در این رابطه گمرک، بانک مرکزی و وزارت صمت مقصر هستند و درواقع نمی‌توانند با هم به توافق برسند و قانون را قبول و اجرایی کنند. به طور مثال نماینده گمرک مطرح می‌کند که ورود موقت را اصلا قبول نداریم، درصورتی که این حرف غیرقانونی است! از طرف دیگر نماینده بانک مرکزی مطرح کرده که زیان را قبول ندارند. در حالی که سال گذشته روی 3‌هزار دلار بوده و حالا 2500‌دلار شده و این مقایسه به طور مشخص نشان می‌دهد که واحد روی دچار ضرر شده است! او تاکید کرد: اینها مشکلات عدیده‌ای است که متاسفانه کسانی که در اتاق‌های دربسته تصمیم می‌گیرند و نظرات خود را ابلاغ می‌کنند از عواقب آن آگاه نیستند.
مگر خون ما رنگین نیست؟
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران با اشاره به بحث تعهد ارزی اظهار کرد: مطرح کرده‌اند که فولاد و فلزات رنگین باید با سامانه نیمایی فروخته شوند اما این مهم در مورد روی صدق نمی‌کند. در حالی که مگر خون آنها رنگین‌تر است و صنعت روی چه فرقی با آنها دارد؟! تاکید می‌کنند که وارد سامانه شوید و در نیما بفروشید در حالی که ما حاضر به این کار نیستیم. او اظهار کرد: در اتاق بازرگانی اعتراض کردیم که چرا باید در سامانه نیمایی بفروشیم، آنها مطرح کردند که از ابتدای بهمن‌ماه همه در مرکز مبادله رفته و براساس عرضه و تقاضا فروخته می‌شود. در ادامه وقتی تعهد ارزی را 5‌درصد هم انجام ندهیم جلوی کارت بازرگانی را می‌بندند.
حسینقلی با اشاره به مشکلات تولیدکنندگان تصریح کرد: مساله این است که فشارهایی که درخصوص تامین مواد اولیه، سوخت و برق، گاز، گازوئیل و‌… به بخش تولید وارد می‌شود باعث شده که شرایط به هیچ‌وجه مساعد نباشد. ممکن است که برخی مطرح کنند که چه چیز جای نگرانی است زیر که دلار افزایشی شده اما باید گفت در حال حاضر قطعاتی که ما می‌خریم گران قیمت است و با دلار آزاد محاسبه می‌شود. از طرفی به ما می‌گویند که با دلار نیمایی یعنی حدود 64‌هزار تومانی مبادله کنید‌. اما همین موضوع داستان‌های زیادی دارد.
او همچنین با بیان اینکه روند مبادله برای ایرانی‌ها باوجود تحریم‌ها دشوار است، تصریح کرد: بانک‌ها تقبل نمی‌کنند که این کار را انجام بدهند و ما گرفتار صرافی‌ها هستیم. گاهی پول را در سه کشور دور می‌زنیم تا وارد کشور کنیم! در غیر این صورت آمریکا با خریدار ما مقابله می‌کند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های صنایع و معادن سرب و روی ایران با تاکید بر اینکه تحریم موانع جدی برای توسعه تولید ایجاد کرده، گفت: موانع خیلی اذیت‌کننده هستند در حالی که ما باید سیاست خارجی خود را اصلاح کنیم. شرایط باید به‌گونه‌ای شود که برای تولید، اشتغال‌آفرینی و توسعه صادرات همه چیز مهیا شود. در این روند باید قوانین ثبات داشته باشند. به این تریتب حقوق دولتی را نباید چندین برابر کنند و در هر استانی یک مدل حقوق دولتی تعیین کنند.
او همچنین با اشاره به بحث عوارض در کشور گفت: در سال 1401 صاردات ما 5‌میلیارد دلار بیشتر از واردات‌مان بود یعنی تراز مثبت بود اما سال بعد که عوارض بستند 17‌میلبارد دلار صادرات ما کمتر از واردات شد. بنابراین کسانی که در وزارتخانه نشسته‌اند و به طور خاص سازمان برنامه‌وبودجه هیچ چیزی را در نظر نمی‌گیرند. تنها شاهدیم که یک عده غیرکارشناس فقط می‌خواهند پول دریافت کنند. حسینقلی تاکید کرد: در حالی که بحث عوارض در بودجه 1401 بود و نباید در سال‌های بعد تمدید می‌شد اما آن را تمدید کردند. این مساله باعث شد که واحدهای تولیدی که دست به صادرات می‌زدند به شدت ضعیف شوند. باید گفت که عوارض کمرشکن است و به دنبال آن ممکن است یک واحد تولیدی دو سال با ضرر ادامه فعالیت بدهد و از کارگرانش حمایت کند تا بیکار نشوند اما در بلندمدت نمی‌تواند ادامه مسیر داشته باشد و در نهایت به ورشکستگی می‌رسد.
کاربرد روی
روی چهارمین فلز پرکاربرد جهان پس از آهن، آلومینیوم و مس محسوب می‌شود که مصارف فراوانی در بخش‌های مختلف به ویژه گالوانیزه دارد. از طرفی باتوجه به نقش پراهمیت گالوانیزاسیون در تولید آهن و فولادهای گالوانیزه، نمی‌توان از کاربرد روی در صنایعی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی و انتقال انرژی غافل شد. در حال حاضر بخش عمده بازار جهانی روی دراختیار دو غول اقتصادی و فولادساز بزرگ جهان یعنی چین و هند است و میزان تقاضای این فلز در کشورهای مذکور، تاثیر بسزایی بر قیمت آن در بورس فلزات لندن «LME» دارد؛ اگرچه اتحادیه اروپا و آمریکا را نیز باید در بازار جهانی روی سهیم دانست اما باتوجه به رکود اقتصادی که اخیرا کشورهای مطرح اروپایی با آن مواجه شده‌‌اند، نقش دو کشور هند و چین در این بازار موثرتر بوده است. قیمت روی با جهشی چشمگیر مواجه شده و در سال۲۰۲۲ میلادی، به بیش از چهارهزار و ۵۰۰‌دلار به ازای هر تن نیز افزایش یافته است. با این وجود، قیمت روی در یک سال اخیر در بازه تقریبی دوهزار و ۴۰۰ تا سه هزار و ۲۰۰‌دلار به ازای هر تن در نوسان بوده و پیش‌بینی می‌شود قیمت این فلز طی یک‌دهه آینده، ۳ تا ۴ درصد افزایش را تجربه کند. اما یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که نه‌تنها فعالان صنعت روی بلکه تمامی صنایع کشور در سال‌های اخیر با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، ناترازی انرژی بوده است. الکترووینینگ، یک فرآیند کاربردی و انرژی‌بر در تولید روی محسوب می‌شود و سیستم فنی آن به گونه‌ای طراحی شده است که اگر برق حین اجرای فرآیند به مدت بیش از دو ساعت قطع شود، تولید محصول نهایی از طریق الکترووینینگ تا چند روز مختل خواهد شد. علاوه‌بر قطعی برق، افزایش بی‌رویه و غیرکارشناسانه قیمت این حامل انرژی نیز نفس‌های تولیدکنندگان روی را
به‌شماره انداخته است.