جای خالی بخش ‌خصوصی مانع بزرگ پیشرفت

گروه فناوری- هوش مصنوعی (AI) به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های عصر حاضر، در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی، بانکداری، حمل‌ونقل، صنعت و حتی آموزش تحول ایجاد کرده است. در ایران نیز این فناوری نوظهور مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی به دنبال بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن هستند. با این حال، ایران در مسیر توسعه و استفاده از هوش مصنوعی با چالش‌های متعددی مواجه بوده که از زیرساخت‌های فنی گرفته تا موانع قانونی و اقتصادی گسترده هستند. از طرفی در ایران، توسعه هوش مصنوعی طی سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است و بسیاری از دانشگاه‌ها، پژوهشگران و شرکت‌های دانش‌بنیان به این حوزه ورود کرده‌اند. در بخش‌های مختلفی مانند تشخیص پزشکی، تحلیل داده‌های بانکی، سیستم‌های پیشنهاددهی و حتی صنعت خودروسازی از هوش مصنوعی استفاده می‌شود. با این حال، هنوز در مراحل ابتدایی پذیرش و توسعه این فناوری قرار دارد و نیازمند برنامه‌ریزی‌های جامع و سرمایه‌گذاری‌های جدی است. یکی از پیشرفت‌های اخیر در هوش مصنوعی توسعه سیستم‌های تشخیص تصویر در حوزه پزشکی است مانند تشخیص سرطان و بیماری‌های پوستی با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق. این پیشرفت‌ها نشان می‌دهد که ظرفیت و علاقه‌مندی زیادی در ایران برای به‌کارگیری هوش مصنوعی وجود دارد، اما همچنان با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستیم.
هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه‌های مختلفی به ایران کمک کند و از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف: ایران به عنوان کشوری که اقتصاد آن به صنایع نفت، گاز و پتروشیمی وابسته است، می‌تواند از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید استفاده کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند در پیش‌بینی خرابی تجهیزات و بهینه‌سازی فرآیندهای صنعتی نقش موثری ایفا کنند.
بهبود خدمات درمانی و پزشکی: هوش مصنوعی امکان تشخیص بیماری‌ها را با دقت و سرعت بالا فراهم می‌کند و می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش دقت تشخیص بیماری‌ها کمک کند. این فناوری می‌تواند در شهرهای دورافتاده و مناطق کمتر توسعه‌یافته که به پزشکان تخصصی دسترسی ندارند، مورد استفاده قرار گیرد.
توسعه زیرساخت‌های هوشمند در شهرهای بزرگ: هوش مصنوعی در مدیریت ترافیک شهری، بهبود خدمات عمومی و حتی مدیریت زباله‌ها نقش موثری دارد. از آنجا که کلانشهرهای ایران مانند تهران و مشهد با مشکلات جدی ترافیکی و آلودگی هوا مواجه هستند، استفاده از این فناوری‌ها می‌تواند بخشی از این مشکلات را کاهش دهد.
کمک به پیش‌بینی و مدیریت بحران‌ها: هوش مصنوعی می‌تواند در پیش‌بینی و مدیریت بحران‌های طبیعی مانند سیل، زلزله و آلودگی هوا مورد استفاده قرار گیرد. تحلیل داده‌های هواشناسی، داده‌های زمین‌شناسی و پیش‌بینی وضعیت آب و هوا می‌تواند به مدیریت بهتر بحران‌ها و کاهش خسارات کمک کند.
با این حال با وجود فرصت‌های گسترده، ایران در مسیر توسعه هوش مصنوعی با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره شده است.
کمبود زیرساخت‌های مناسب: برای پیاده‌سازی سیستم‌های هوش مصنوعی به زیرساخت‌های فنی قوی، از جمله مراکز داده پرقدرت، اینترنت پرسرعت و دسترسی به سخت‌افزارهای پیشرفته نیاز است. در ایران، بسیاری از این زیرساخت‌ها به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، محدودیت دارند.
کمبود نیروی متخصص و آموزش ناکافی: در ایران تعداد محدودی از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی دوره‌های تخصصی در زمینه هوش مصنوعی ارائه می‌دهند و اغلب متخصصان این حوزه برای ادامه تحصیل یا کار به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند. این امر باعث کمبود نیروهای متخصص داخلی و کاهش سرعت توسعه این فناوری می‌شود.
تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت در دسترسی به فناوری‌های روز: به دلیل تحریم‌های اقتصادی، ایران دسترسی محدودی به فناوری‌ها و سخت‌افزارهای پیشرفته دارد و نمی‌تواند به راحتی از ابزارها و نرم‌افزارهای روز دنیا استفاده کند. این موضوع موجب شده بسیاری از پروژه‌های هوش مصنوعی در ایران با مشکلات فنی مواجه شوند یا پیشرفت کندی داشته باشند.
مشکلات قانونی و نبود قوانین حمایتی: در حال حاضر، قوانین و مقررات مشخص و منسجمی برای توسعه هوش مصنوعی در ایران وجود ندارد. بسیاری از مسائل اخلاقی و قانونی پیرامون استفاده از داده‌های شخصی، مسوولیت‌پذیری الگوریتم‌ها و حفظ حریم خصوصی کاربران همچنان بدون قانون و مقررات مشخص باقی مانده است. این فقدان قوانین حمایتی می‌تواند توسعه این فناوری را محدود کند.
نگرش منفی و عدم پذیرش عمومی: بسیاری از مردم به دلیل نگرانی از پیامدهای هوش مصنوعی در زندگی و شغل خود نسبت به این فناوری موضع منفی دارند. این نگرانی‌ها باعث شده پذیرش عمومی هوش مصنوعی در برخی زمینه‌ها همچنان با چالش مواجه باشد، بنابراین برای بهره‌گیری بهتر از فرصت‌های هوش مصنوعی و غلبه بر چالش‌ها، دولت و بخش ‌خصوصی باید سرمایه‌گذاری بیشتری در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام دهند تا بستر لازم برای توسعه هوش مصنوعی فراهم شود. ایجاد مراکز داده پرقدرت و تقویت اینترنت پرسرعت از جمله اقداماتی است که می‌تواند این زیرساخت‌ها را تقویت کند. توسعه دوره‌های تخصصی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تربیت متخصصان در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند نیروی انسانی متخصص را تامین کند. می‌توان با فراهم کردن فرصت‌های پژوهشی، از مهاجرت نخبگان در این حوزه جلوگیری کرد. ایجاد قوانین و مقررات حمایتی برای استفاده از هوش مصنوعی و حفاظت از داده‌ها امری ضروری است. این قوانین باید از حقوق کاربران حفاظت کرده و مقرراتی را برای توسعه‌دهندگان و شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی تدوین کند. از طرفی با اطلاع‌رسانی دقیق درباره فواید و کاربردهای هوش مصنوعی، می‌توان نگرش عمومی را به این فناوری بهبود بخشید و زمینه پذیرش آن در جامعه را فراهم کرد. در نهایت با وجود چالش‌های پیش‌رو، هوش مصنوعی می‌تواند تحولات مثبتی در ایران ایجاد کند. این فناوری در بهبود خدمات درمانی، کاهش مصرف انرژی، مدیریت ترافیک و حتی افزایش بهره‌وری صنعتی نقش حیاتی دارد. با این حال، برای استفاده بهتر از این فرصت‌ها، لازم است دولت و بخش ‌خصوصی همزمان با توسعه زیرساخت‌های لازم، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری انجام دهند و برنامه‌های آموزشی و حمایتی مناسبی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و حفظ نخبگان در کشور داشته باشند. تنها در صورت توجه به این مسائل و رفع موانع می‌توانیم شاهد شکوفایی هوش مصنوعی در ایران و تحولاتی مثبت در زندگی روزمره مردم باشیم.