10 - 10 - 2020
جان از تنِ آواز رفت
در میان پیامهای تسلیتی که برای اسطوره آواز ایران، محمدرضا شجریان فرستاده شده، بیشتر از همه پیام کیهان کلهر به دل مینشیند. او در متن کوتاهی که در صفحه اینستاگرامش منتشر کرده، نوشته است:
«جان از تنِ آواز رفت»
شاید اگر هزاران کتاب و مقاله و پیام در رثای محمدرضا شجریان نوشته میشد، به اندازه این ترکیب گویای وضعیت امروز نبود. شجریان درگذشت و آواز ایرانی بیجان شد. او در ۵۰ سال اخیر به موسیقی ایرانی حرمت داد و توانست در روزهای سخت و پرفراز و نشیب جایگاه آن را حفظ کند.
بعد از درگذشت شجریان سیل پیامهای تسلیت در فضای مجازی و رسانههای مختلف فرستاده شد و هنرمندان و سیاستمداران در سوگ او دست به قلم شدند.
هر چند کسانی که باید در سالهای گذشته در جهت ممنوعیت صدا و تصویر او تلاش میکردند دست روی دست گذاشتند و فقط از نام بزرگ او سوءاستفاده کردند؛ کسانی که حتی نتوانستند مراسم تشییع او را مدیریت کنند و عزادارانش را در خیابانهای تهران و بهشت زهرا سرگردان کردند.
حسین علیزاده
حسین علیزاده- نوازنده و آهنگساز شناخته شده کشورمان- در پی درگذشت محمدرضا شجریان با نگارش متنی به رفتن استاد آواز ایران واکنش نشان داد.
حسین علیزاده برای محمدرضا شجریان نوشت:
«مهر با تو آمد،
مهر با تو رفت.
اما تو نمیروی و
مهر با نام تو میماند.
تو مهری و همه فصول مهربانی مهر تو.
تو بزرگ بودی و بزرگ رفتی
اما چه کوچک، کوچکانی که چشم و گوش بستند و سیاه ماندند
تو تا ابد خواهی ماند …
تو تا ابد خواهی خواند …
حسین علیزاده
۱۷ مهر ۱۳۹۹»
شفیعی کدکنی
محمدرضا شفیعیکدکنی که محمدرضا شجریان را در موسیقی آوازی ایران همچون حافظ در شعر فارسی میداند، شعر «در آن زلال بیکران» را برای او گفته است.
در پی درگذشت محمدرضا شجریان، شعری را که محمدرضا شفیعیکدکنی برای این هنرمند موسیقی سروده است میخوانیم:
«در آن زلال بیکران»
بخوان که از صدای تو سپیده سر برآورد
وطن، زِ نو، جوان شود دمی دگر برآورد
به روی نقشه وطن، صدات چون کند سفر
کویر سبز گردد و سر از خزر برآورد
برون زِ ترس و لرزها گذر کند ز مرزها
بهار بیکرانهای به زیب و فر برآورد
چو موجِ آن ترانهها برآید از کرانهها
جوانههای ارغوان زِ بیشه سر برآورد
بهار جاودانهای که شیوه و شمیم آن
ز صبرِ سبزِ باغِ ما گُلِ ظفر برآورد
سیاهی از وطن رود، سپیدهای جوان دمد
چو آذرخشِ نغمهات زِ شب شرر برآورد
شب ارچه های و هو کند، زِ خویش شستوشو کند
در این زلال بیکران دمی اگر برآورد
صدای توست جادهای که میرود که میرود
به باغ اشتیاق جان وزان سحر برآورد
بخوان که از صدای تو در آسمانِ باغ ما
هزار قمریِ جوان دوباره پَر برآورد
سفیرِ شادی وطن صفیر نغمههای توست
بخوان که از صدای تو سپیده سر برآورد
این شعر در تازهترین مجموعه شعر محمدرضا شفیعیکدکنی، «طفلی به نام شادی» منتشر شده است.
همچنین در یکی از جلسههای کلاس درس روزهای سهشنبه در دانشگاه تهران، شاگردان از شفیعیکدکنی درباره محمدرضا شجریان میپرسند و این شاعر و استاد ادبیات چنین پاسخ میدهد: «من حق خودم و در حد خودم نمیدانم که درباره هنر شجریان صحبت کنم، چون من در موسیقی یک شنونده مبتدی و بسیار بسیار کماستعداد و بیفرهنگ هستم و استاد شجریان در موسیقی آوازی ایران جایگاهی را دارد که حافظ در شعر فارسی دارد. حق به خودم نمیدهم، اصلا الفبای این کار را نمیدانم. «رَحِمَ اللّه ُ أمرَءً عَرَفَ قَدرَهُ وَ لَم یَتَعَدَّ طَورَهُ [یُجاوِز حَدّه]…». من از حد خودم تجاوز نمیکنم و در حق استاد شجریان جز ستایش و احترام هیچ چیز دیگری نمیتوانم داشته باشم.»
محمود دولتآبادی
محمود دولتآبادی در پیامی درگذشت محمدرضا شجریان را تسلیت گفت و نوشت: یادش زنده و زنگ صدایش همیشه.
این نویسنده در یادداشتی در پی درگذشت «خسرو آواز ایران» نوشته است: «محمدرضا شجریان درگذشت، تسلیت به نزدیکان – وابستگان و پیوستگانی که نیم قرن با زنگ صدای او، با فهمِ اهمیتِ شعر در صدای او، و خویشاوندی دوباره با شیوههای دستگاهی صدای او به واقع زیستند و خواهند زیست. مردمی که اکنون میگریند. اما تلخی پایانِ زندگی شجریان منحصر به این کمتر از یک سال اخیر نبود که با گرمای خانواده، دلدادگی پزشکان مجرب و علمِ پزشکی زنده نگه داشته شد. تلخی عمیقتر آن بود که هنرمند ممتاز آواز ایران در اوج کمالیافتگی، حضور و بانگِ بینظیرش دریغ شد از مردمی که اکنون به سوگ او نشستهاند و اشک میریزند. دیگر اینکه چون محمدرضا شجریان از هنرِ خودِ، یعنی از زندگی منع شد، ندیدم و نشنیدم همکارانِ وی، اربابِ هنر موسیقی دمی آشکار به شکوِه برآورند و دریغا شنیدم برخی ذوقزده و طعنهزن هم شدند که این خود چیزی جز نشان فرومایگی نبود.
باری… هیچ نفوسی همیشه زنده نخواهد ماند، اما در این «بر تسمه نقاله زمان» گذر داشتن خوب است که آبرومندانه گذری باشد، چنان که شجریان (سیاوش) گذر کرد.
روانِ او شاد
یادش زنده و زنگ صدایش همیشه.»
مجیدی، انجمن بازیگران و تهیهکنندگان
مجید مجیدی، انجمن بازیگران خانه سینما و اتحادیه صنف تهیهکنندگان سینمای ایران در پیامهایی درگذشت محمدرضا شجریان را تسلیت گفتند.
مجید مجیدی کارگردان سینما در پیامی نوشت: «تسلیت به جامعه فرهنگی و هنری ایران. نام و یاد استاد شجریان برای همیشه در قلبهایمان زنده خواهد ماند. روحش شاد.»
همچنین در پیام شورای مرکزی انجمن بازیگران سینمای ایران برای درگذشت محمدرضا شجریان آمده است: «محمدرضا شجریان استاد بیهمتای آواز و چهره بیبدیل فرهنگ و هنر از میان ما رفت. شورای مرکزی انجمن بازیگران سینمای ایران ضایعه فقدان صدای ماندگار ایرانزمین را به خانواده بزرگوار و گرامی ایشان و تمامی هموطنان عزیز تسلیت میگوید.»
در متن اطلاعیه اتحادیه صنف تهیهکنندگان سینمای ایران نیز عنوان شده است:
فرهنگ و هنر ایران یکی از قلههای بلند خود را در زمینه موسیقی از دست داد. محمدرضا شجریان بخشی از هویت ایرانی ما بود. در معرفی ایران چارهای جز معرفی سینما و موسیقی ایرانی نداریم و در معرفی موسیقی ایرانی راهی جز شنیدن صدای خسرو آواز را نداریم. او حتی با صوت قرآن خود احساس معنوی ویژهای به دینداران هدیه داد و با طنین ربنای خود طعم تازهای به روزه روزهداران بخشید.
اتحادیه صنف تهیهکنندگان سینمای ایران ضایعه درگذشت این استاد آواز موسیقی اصیل ایران را به ایرانیان و ایراندوستان تسلیت میگوید و ماندگاری صدای او را تسلی بخش مشتاقان هنر و فرهنگ ایران میداند.
پیام تسلیت روحانی
رییسجمهوری اسلامی ایران در پی درگذشت محمدرضا شجریان در پیامی نوشت: یقینا ملت قدرشناس ایران، نام و یاد و آثار این هنرمند محبوب را همواره در خاطرهها، زنده نگه خواهند داشت.
حسن روحانی در پی درگذشت محمدرضا شجریان استاد آواز ایران در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «استاد محمدرضا شجریان چهره برجسته هنری و آفریننده ماندگارترین نواهای دلنشین ایرانی و خواننده ربنای رمضان، میراث ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت.
یقینا ملت قدرشناس ایران، نام و یاد و آثار این هنرمند محبوب را همواره در خاطرهها، زنده نگه خواهند داشت.
روحش شاد و یادش گرامی.»
پیام تسلیت معاون اول رییسجمهوری
معاون اول رییسجمهوری در پیامی درگذشت استاد محمدرضا شجریان را به خانواده، اهالی فرهنگ و هنر و همه شهروندان ایرانی تسلیت گفت و برای آن هنرمند برجسته از خداوند بزرگ آمرزش مسالت کرد.
متن پیام اسحاق جهانگیری معاون اول رییسجمهوری در این باره به شرح زیر است:
«بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشت هنرمند نامی و چهره شاخص فرهنگ ایران استاد محمدرضا شجریان، ضایعهای ملی است. هر ایرانی و هر کس که در دور و نزدیک این سرزمین به ادب و زبان فارسی و فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی دلبسته است حق دارد که سوگوار فقدان این چهره نامآور و سختکوش باشد. نام او به یقین در آینده نیز همچنان خواهد درخشید چنان که میراثی گرانقدر در گذشته و حال داشته است.
این ضایعه سنگین را به خانواده، دوستان، شاگردان، اهالی فرهنگ و هنر و همه شهروندان ایرانی تسلیت می گویم و برای آن هنرمند برجسته از خداوند بزرگ آمرزش مسالت دارم.»
محمدجواد ظریف
محمدجواد ظریف در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود در این زمینه نوشت:
«بسم الله الرحمن الرحیم
از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر یادگاری که در این گنبد دوار بماند
با کمال تاسف و تاثر مطلع شدم اسطوره بزرگ هنر، موسیقی و آواز ایران زمین و سفیر پرافتخار پارسی گویان جهان، استاد محمدرضا شجریان در اربعین سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، رخت انا الیه راجعون بر تن کرد، تن خاکی را به خاکیان و جان و دل را به افلاکیان سپرد و از میان ما پر کشید.
برای آنانی که سالها با صدای روحانی این شجره هنر ناب افطار کردند، عمری مهمان مناجات او در سحرگاهان بودند، و همراه همیشگی نغمههای دل انگیزش در خلوت و جلوت، بزم و رزم و ضیافت و سیاحت بودند، محمدرضا شجریان یک نام همواره ماناست. ضمن عرض تسلیت این مصیبت به همسر، فرزندان و خانواده این هنرمند فقید به ویژه جناب همایون شجریان و همچنین دوستداران و علاقه مندان ایشان و نیز جامعه هنر و موسیقی، از خداوند رحمان و رحیم مسالت دارم که او را مشمول رحمت خاصه خود و مهمان ضیافت داوودی و نغمه خوانی فردوسیان در سرای باقی بگرداند.
پروردگارا او را رهین الطاف و برکات بیپایان خود بدار.
آمین یا رب العالمین.»
وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی
سیدرضا صالحی امیری وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی که در حال حاضر ریاست کمیته ملی المپیک را عهده دار است نیز پیام تسلیتی منتشر کرد.
در پیام صالحی امیری نیز آمده است:
«انالله و اناالیه راجعون
هنرمند ارجمند جناب آقای همایون شجریان
با اهدای سلام. خبر تاسف بار ضایعه درگذشت خسرو آواز ایران، استاد والامقام و گرانمایه محمدرضا شجریان موجب اندوه همه علاقهمندان آن یگانه آواز ایران شد. شجریان در طول عمر هنری خود همواره بازتاب صدای مردم روزگار خویش بود و نوای جاودانهاش معنویترین لحظات ایرانیان را رنگ و طعمی دوچندان میبخشید. او که دعای ربنا را با نوای بیبدیلش خواند و وقف ملت بزرگ ایران کرد، در زمره اساتیدی بود که چراغ فرهنگ موسیقی ایرانی را در طی چند دهه به سختی و با تحمل رنجهای فراوان تا به امروز بر دوش کشید و شیوه آوازش بسیاری از ایرانیان را با ادبیات ایرانی و اشعار شاعران کهن ایران زمین مانوس کرد.
امروز در فقدان قله آواز ایران، مرغ سحر ناله سر میکند و ملت بزرگ ایران سوگوار داغی تازه است. ضمن عرض تسلیت این غم بزرگ به عموم ملت ایران و علاقهمندان و دوستداران آن استاد پرآوازه به ویژه اهالی فرهیخته فرهنگ، هنر و ادب سرزمینمان، از درگاه خداوند متعال برای استاد عزیزمان طلب رحمت و مغفرت و برای جنابعالی و خاندان گرامی صبر و سلامت مسالت مینمایم.»
در صحبت سایه
هوشنگ ابتهاج جنس صدای محمدرضا شجریان را فوقالعاده شیرین و پاکیزه توصیف میکند و میگوید: شجریان آدم پاکیزهای بود. یک استثنا بود در هنرمندان ما و بعد هم کنجکاو بود. در شب شعری که چندی پیش به صورت مجازی با حضور هوشنگ ابتهاج (ه.ا.سایه) برگزار شد، این شاعر درباره محمدرضا شجریان گفت: شجریان برای من مثل پسرم است، مثل برادرم است، مثل پدرم است. اصلا مخلوط همه این مناسبات است. خیلی دوستش دارم. و تا حد زیادی هم این دوست داشتن متقابل است خیال میکنم. آخرین باری که باهاش صحبت کردم پیرارسال بود. یلدا به من گفت خانم شجریان گفته اگر این دوتا با هم تلفنی بیشتر صحبت کنند در روحیه و احوال شجریان تاثیر دارد. یلدا هم ترتیبی داد که یک دیدار تصویری داشته باشیم. سلام آقای شجریان، سلام، فلان و اینها. من دیدم که نمیتوانم ادامه دهم یعنی بغض کردم. او شروع کرد به حرف زدن؛ «شما همیشه برای من پدری کردین، فلان کردین و فلان کردین و…»، زد به گریه. من هم تلفن را دادم به یلدا و گفتم بگیر، دیگر هم از این کارها نکن. این آخرین باری بود که من با ایشان صحبت کردم. بعد هم که متاسفانه رفت در کما و هنوز هم…
حافظ یک بیتی دارد که میگوید «هر کس که دید روی تو بوسید چشم من/ کاری که کرد دیده من بینظر نکرد». امکانات صوتی شجریان، جنس صدایش فوقالعاده شیرین است، پاکیزه است. خودش هم آدم پاکیزهای بود؛ نه اهل الکل بود نه اهل افیون بود. یک استثنا بود در هنرمندان ما. و بعد هم کنجکاو بود. رفتیم شیراز. یکی بهش گفته بود سر فلان قهوهخانه یک کسی هست آواز میخواند. یقه لطفی را گرفته بود بریم ممدرضا (دوتایی به هم میگفتند ممدرضا) بریم ببینیم چه میخواند. یعنی هر جا سراغی داشت میرفت یاد بگیرد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد