11 - 09 - 2023
جاده ابریشم جدید در دست‌انداز غرب
قرار است یک طرح بلندپروازانه برای اتصال هند به خاورمیانه و اروپا کلید بخورد
گروه بین‌الملل- نشست سران گروه۲۰ در دهلی‌نو در شرایطی پایان یافت که در این نشست چند تحول مهم اتفاق افتاد. نخست اینکه علاوه بر ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه، شی جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین نیز برخلاف رویه‌های قبل در این نشست شرکت نکرد. چنین موضوعی از سوی کارشناسان این‌طور برداشت شد که هند و چین به عنوان دو کشور مهم عضو گروه۲۰، همچنان واگرایی و تنش‌های خاص خود را با این بلوک مهم اقتصادی و سیاسی دارند.
به خصوص اینکه در حاشیه این نشست اعلام شد که یک طرح بلندپروازانه در دستور کار است تا یک کریدور زمینی- دریایی از هند به خاورمیانه و از آنجا به اروپا ایجاد شود. در واقع این طرح قرار است هند را به عربستان سعودی، اردن، سرزمین‌های اشغالی و از آنجا به اروپا متصل کند؛ امری که کارشناسان معتقدند یک طرح رقیب برای ابرپروژه یک جاده- یک کمربند چین خواهد بود. در همین رابطه روزنامه گلوبال‌تایمز چین در گزارشی ضمن اشاره به این موضوع هدف از این طرح را به حاشیه راندن چین عنوان و آورده است: به نظر می‌رسد دولت بایدن بار دیگر قصد دارد یک بلوک‌بندی سیاسی علیه چین ایجاد کند، اما از آنجا که تاکنون هیچ‌یک از پروژه‌های کریدوری آمریکا که در سابق وعده آن داده شده بود، عملی نشده است، این طرح به بهانه تقویت شبکه حمل‌و‌نقل در خاورمیانه به نتیجه نخواهد رسید.
البته لازم به ذکر است در این میان جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی ریاست‌جمهوری آمریکا در دهلی‌نو تصریح کرده که یادداشت تفاهم پیشنهادی برای کریدور حمل‌و‌نقل ریلی و کشتیرانی بین کشورهای ایالات‌متحده آمریکا، هند، عربستان، امارات و اتحادیه اروپا و سایر کشورهای عضو گروه ۲۰ خواهد بود. به گزارش یورونیوز، این صحبت‌ها در حالی مطرح شده که برخی کارشناسان معتقدند کریدور ریلی و کشتیرانی امکان تجارت بیشتر از جمله تولیدات انرژی بین کشورها را فراهم می‌کند و همچنین این کریدور می‌تواند نوعی مقابله جاه‌طلبانه‌تر با ابتکار کمربند و جاده چین باشد.
نرمش در قبال روسیه
مساله مهم دیگر در اجلاس اخیر جی۲۰ بحث بیانیه پایانی آن بود. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که از زمان آغاز جنگ اوکراین بر سر محکوم کردن روسیه در نشست سران اختلاف‌نظرهای شدیدی وجود داشته و این موضوع خود را در نشست اخیر در اندونزی به خوبی نشان داد. در همین راستا طبق گزارشی که رویترز منتشر کرده در نهایت رهبران گروه۲۰ بر سر بیانیه پایانی به اتفاق‌نظر رسیده و بدون محکوم کردن روسیه از تمامی کشورها خواستند تا با زور اراضی کشورهای دیگر را تصرف نکنند. این موضوع به شدت مورد استقبال روسیه قرار گرفت به طوری که مذاکره‌کننده ارشد روسیه در این نشست با بیان اینکه گفت‌و‌گوهای بسیار دشواری درخصوص اوکراین وجود داشت، اعلام کرد: این نشست یکی از دشوارترین اجلاس‌های گروه ۲۰ در طول تاریخ ۲۰ ساله این مجمع بود. قبل از اجلاس، ۲۰ روز فرآیند توافق بر سر بیانیه به طول انجامید و در اینجا هم ۵ روز برای آن وقت صرف شد.
در واقع یکی از اختلافات مهم در طول نشست‌های اخیر سران جهان به خصوص نشست‌هایی نظیر جی۲۰ مساله نحوه مواجهه با روسیه است. یعنی در شرایطی که غرب تلاش می‌کند به همراه متحدان خود روسیه را به واسطه جنگ اوکراین محکوم کند، کشورهایی نظیر چین، برزیل، هند، آفریقای جنوبی یا حتی مجارستان از این موضوع خودداری می‌کنند. در این میان موضع هند در قبال روسیه و متقاعد کردن سایر کشورها به منظور عدم محکومیت روسیه در بیانیه پایانی نیز اهمیت دارد، چراکه هر چند هند بیش از هر زمان دیگری در طول سال‌های اخیر به غرب و آمریکا نزدیک‌شده، اما از زمان شروع جنگ اوکراین تبدیل به یکی از مهم‌ترین خریداران نفت روسیه شده است. همچنین هند به صورت سنتی از متحدان روسیه به شمار رفته و همچنان بخش عظیمی از تسلیحات نظامی و دفاعی خود را از روسیه تامین می‌کند. البته اکنون فرانسه در این زمینه رقیب روسیه است، اما با وجود کاهش میزان خرید سلاح توسط هندی‌ها، روسیه همچنان مهم‌ترین شریک دفاعی و نظامی هند محسوب می‌شود.
هند، برنده اصلی نشست
علاوه بر این، در شرایطی که نشست اخیر جی۲۰ مانند نشست اندونزی زیر سایه جنگ اوکراین قرار داشت، اما موضوعات مهم دیگری هم در این اجلاس وجود دارد که به دامنه پیچیدگی‌های روابط میان اعضای این گروه دامن می‌زند. یک موضوع مهم در این خصوص بحث تغییرات آب و هوایی و تهدیداتی است که از این منظر متوجه جهان می‌شود. در همین راستا هر چند تمامی کشورها تغییرات اقلیمی را یکی از مهم‌ترین تهدیدات بشریت می‌دانند، اما برای مهار چنین بحرانی یک خط واحد و رویه ثابتی ندارند.
از سوی دیگر اکنون جهان درگیر یک رکود اقتصادی بزرگ است که این مساله یکی از دستور کارهای مهم ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان است. با این حال در شرایطی که آمارها نشان می‌دهد برای سال آینده میلادی رکود جهانی همچنان ادامه خواهد داشت، واگرایی‌های اقتصادی میان قدرت‌های بزرگ به خصوص غرب با چین به یک مانع مهم در جهت عبور از چنین شرایط دشواری تبدیل شده است. به همین دلیل است که هر چند خروجی مشخصی از نشست اخیر حداقل در ظاهر وجود ندارد، اما به گفته کارشناسان باید هند را بزرگ‌ترین برنده این نشست چه از لحاظ دیپلماتیک و چه از منظر اقتصادی دانست.