جاده‌های مرگبار

احسان نیازمند- جاده‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل زمینی در هر کشوری به عنوان شریان‌های حیاتی توسعه اقتصادی و اجتماعی عمل می‌کنند اما در ایران، جاده‌ها نه‌تنها در انجام وظایف ترانزیتی خود با چالش‌های فراوانی روبه‌رو هستند، بلکه به میدان خطری مهلک تبدیل شده‌اند که روزانه جان هزاران نفر را تهدید می‌کنند. وضعیت نامناسب جاده‌های ایران به یکی از معضلات جدی و ریشه‌دار تبدیل شده که سال‌هاست مورد انتقاد کارشناسان و شهروندان قرار دارد اما متاسفانه هنوز راه‌حلی جامع و موثر برای آن ارائه نشده است.
وجود نقاط حادثه‌خیز در جاده‌های ایران یکی از دلایل اصلی بروز حوادث رانندگی و افزایش مرگ‌ومیر در این حوزه است. براساس آمار اعلام شده از سوی سازمان پزشکی قانونی از بیست‌وپنجم اسفند 1402 تا پانزدهم فروردین 1403، بیش از 13‌هزار تصادف منجر به جرح و کشته شدن افراد در جاده‌های کشور رخ داد که طی آن ۱۰۶۵ نفر جان خود را از دست دادند. به عبارتی در طرح نوروزی پلیس، روزانه حدود ۵۳ نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست دادند. در این میان سهم خودروهای داخلی از تصادفات منجر به مرگ 90‌درصد و خودروهای خارجی 10‌درصد بود. این آمار تکان‌دهنده نشان می‌دهد که جاده‌های کشور نه‌تنها برای سفر و تردد ایمن نیستند، بلکه به مکان‌هایی تبدیل شده‌اند که هر لحظه می‌توانند جان افراد را به خطر بیندازند.
نقاط حادثه‌خیز به دلایل مختلفی به وجود می‌آیند؛ از جمله طراحی نامناسب جاده، عدم‌وجود علائم راهنمایی و رانندگی کافی، وضعیت نامناسب آسفالت و شیب‌های خطرناک. این نقاط به دلیل عدم مدیریت صحیح و نظارت کافی به معضل دائمی جاده‌های کشور تبدیل شده‌اند.
تاثیر فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل بر ایمنی جاده‌ها
علاوه بر نقاط حادثه‌خیز، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل به ویژه کامیون‌ها و خودروهای سنگین نیز یکی از عوامل موثر در کاهش سطح ایمنی جاده‌های ایران است. بررسی رفت‌وآمد کامیون‌هایی که دارای کارت هوشمند تردد هستند نشان می‌دهد که بیش از ۱۵۰‌هزار کامیون بالای ۲۰ سال سن دارند. این کامیون‌های فرسوده، نه‌تنها از نظر فنی در وضعیت مناسبی قرار ندارند، بلکه به دلیل عدم کارایی لازم، سرعت و عملکرد صحیحی در جاده‌ها ندارند و می‌توانند به راحتی به بروز حوادث رانندگی منجر شوند.
زیرساخت‌های جاده‌ای کشور نیز با چالش‌های جدی مواجه است. بسیاری از جاده‌ها به دلیل عدم نگهداری و تعمیرات لازم، دچار خرابی و فرسایش شده‌اند. عدم وجود بودجه کافی برای نگهداری و تعمیر جاده‌ها به همراه مدیریت ناکارآمد در این بخش باعث شده که وضعیت جاده‌ها روز‌به‌روز بدتر شود. این در حالی است که جاده‌های بسیاری در کشور، به دلیل ترافیک سنگین و رفت‌وآمد مداوم خودروها و کامیون‌ها نیازمند نگهداری مداوم و تعمیرات دوره‌ای هستند.
لزوم اقدامات فوری و اصلاحات اساسی
وضعیت نامناسب جاده‌های ایران تنها به تلفات جانی محدود نمی‌شود. این موضوع تاثیرات اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به همراه دارد. هزینه‌های هنگفت ناشی از تصادفات رانندگی از جمله هزینه‌های درمانی، خسارت‌های مالی و هزینه‌های مربوط به بیمه، فشار زیادی بر اقتصاد کشور وارد می‌کند. از سوی دیگر، بروز حوادث رانندگی و از دست دادن جان افراد، تاثیرات روانی و اجتماعی عمیقی بر خانواده‌ها و جامعه دارد که به راحتی قابل جبران نیست.
با توجه به وضعیت بحرانی جاده‌های کشور، نیاز به اقدامات فوری و اصلاحات اساسی در این حوزه بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود. بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، مدیریت کارآمد نقاط حادثه‌خیز و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت ایمنی جاده‌ها کمک کند.
علاوه بر این، آموزش و آگاهی‌بخشی به رانندگان و کاربران جاده‌ها نیز می‌تواند نقش موثری در کاهش تصادفات و تلفات رانندگی داشته باشد. در نهایت برای جلوگیری از بروز حوادث بیشتر و کاهش تلفات جانی و مالی نیاز است که مسوولان و نهادهای ذی‌ربط با جدیت و تعهد بیشتری به مساله وضعیت جاده‌ها بپردازند و با اتخاذ سیاست‌ها و تدابیر مناسب، ایمنی جاده‌های کشور را بهبود بخشند. این اقدام نه‌تنها جان هزاران نفر را نجات خواهد داد، بلکه به بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار کشور کمک شایانی خواهد کرد.
راهکارهای پیش‌روی دولت چهاردهم برای رفع مشکلات جاده‌ها
دولت چهاردهم باید به طور جدی روی بهسازی و توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای کشور تمرکز کند. این موضوع شامل تعمیر و بازسازی جاده‌های قدیمی و آسیب‌دیده، بهبود کیفیت آسفالت، گسترش خطوط جاده‌ای و احداث بزرگراه‌های جدید می‌شود. هدف از چنین اقداماتی، کاهش تراکم ترافیک، افزایش ایمنی و بهبود جریان حمل‌ونقل است.
یکی از محورهای اصلی سیاست‌های دولت چهاردهم، باید شناسایی و اصلاح نقاط حادثه‌خیز در جاده‌های کشور باشد. در ابن خصوص لازم است تا با استفاده از داده‌های آماری و فناوری‌های نوین، نقاطی که بیشترین تصادفات در آنها رخ می‌دهد شناسایی شده و برنامه‌هایی برای اصلاح این مناطق تدوین شود. این شامل نصب علائم هشداردهنده، ایجاد روشنایی مناسب در جاده‌ها، بهبود طراحی هندسی مسیرها و ایجاد تقاطع‌های ایمن‌تر می‌شود.همچنین یکی دیگر از برنامه‌های کلیدی دولت چهاردهم، باید نوسازی ناوگان حمل‌ونقل به ویژه کامیون‌ها و خودروهای سنگین باشد. با توجه به اینکه از مجموع 430‌هزار کامیون دارای کارت هوشمند تردد، بیش از 150‌هزار کامیون بالای 20 سال سن دارند و از نظر فنی در وضعیت نامناسبی قرار دارند، دولت برنامه‌هایی برای جایگزینی این خودروها با نمونه‌های جدیدتر و ایمن‌تر تدوین کرده است. این اقدام نه‌تنها به بهبود ایمنی جاده‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب کاهش آلاینده‌ها و بهبود وضعیت زیست‌محیطی نیز خواهد شد.
افزایش نظارت و کنترل ترافیکی نیز می‌تواند در این رابطه مثمر‌ثمر باشد. دولت چهاردهم به منظور کاهش تصادفات رانندگی، باید نظارت و کنترل بر ترافیک جاده‌ای را افزایش دهد. این شامل تقویت حضور پلیس راهور در جاده‌ها، استفاده از دوربین‌های نظارتی و رادارهای سرعت‌سنج برای کنترل سرعت خودروها و برخورد با رانندگان متخلف می‌شود. هدف از این اقدام، کاهش تخلفات رانندگی و ارتقای فرهنگ ترافیکی است.همچنین باید توجه داشت که توسعه سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل (ITS) تاثیر ویژه‌ای در این رابطه دارند. این سیستم‌ها شامل مدیریت هوشمند ترافیک، ارائه اطلاعات لحظه‌ای به رانندگان، نظارت بر وضعیت جاده‌ها و ارتباطات بی‌سیم بین وسایل نقلیه هستند. استفاده از ITS می‌تواند به کاهش تراکم ترافیک، بهبود جریان ترافیک و کاهش تصادفات کمک کند.
دولت چهاردهم می‌تواند برنامه‌های گسترده‌ای برای آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه رانندگی ایمن و رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به اجرا بگذارد. این برنامه‌ها شامل آموزش‌های عمومی، کمپین‌های اطلاع‌رسانی و همکاری با رسانه‌ها برای ترویج فرهنگ رانندگی ایمن است. هدف از این اقدامات، افزایش آگاهی عمومی و کاهش رفتارهای پرخطر در رانندگی است.
انجام اقدامات لازم توسط دولت چهاردهم برای بهبود وضعیت جاده‌های کشور و کاهش تصادفات رانندگی یک ضرورت است. البته موفقیت برنامه‌ها و راهکارها نیازمند همکاری و همراهی تمامی نهادها و شهروندان است. امید است که با اجرای موثر این راهکارها، شاهد کاهش قابل توجه تصادفات و تلفات جاده‌ای در کشور باشیم.