جابه‌جایی پایتخت یا انتقال از خزر؟

یک کارشناس حوزه آب می‌گوید: تاکنون چند بار به مرحله انتقال آب از خزر رسیدیم اما با درمان زودگذر و از سر ناچاری و شتابزده ماجرا را فیصله داده‌ایم، از تمام ظرفیت‌های بین حوضه‌ای نیز برای تهران استفاده کرده و اکنون تنها گزینه باقی مانده شیرین‌سازی و انتقال آب است.
داریوش مختاری در گفت‌وگو با ایلنا، درباره اوضاع آبی تهران در تابستان سال جاری اظهار داشت: براساس تحلیل‌ها، نوک شهرهای پرمخاطره آبی و گلوگاه اصلی، شهر تهران است، یعنی به لحاظ پدافند غیر‌عامل و مدیریت بحران ابتدا باید سراغ شهر تهران برویم. باتوجه به اینکه ۷۰‌درصد منابع آب تهران به سدها وابسته است باید ببینیم اوضاع به چه شکل بوده و میزان ذخایر تا چه مدت پاسخگوی شهر تهران است، طبق آمار سدهای تهران ۲۱‌درصد پرشدگی دارند و همچنان ۱۱‌درصد نسبت به پارسال عقب هستند و باتوجه به اینکه با اتمام فروردین بارش چندانی نداریم و تنها مواردی از بارش‌های موسمی را خواهیم داشت که خیلی هم مستعد تبخیر هستند بنابراین شرایط چندان عادی نخواهد بود.
وی افزود: ما اقدام مفیدی برای کنترل مصارف آب شهر تهران انجام نداده‌ایم. به طوری که اکنون میزان مصارف هر نفر در شهر تهران ۲۲۰‌لیتر و در فصل تابستان به ۲۵۰‌لیتر می‌رسد بنابراین در زمینه فرهنگ‌سازی کاهش این میزان مصرف هزینه‌ای نشده است و مهم‌تر آنکه برنامه‌ای برای کاهش شهرک‌سازی و جلوگیری از ایجاد بارگذاری جدید نداریم.این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه امسال سال دشوار برای تهران است، گفت: تهران در سال‌های پیش‌رو با پاییزهای سختی مواجه خواهد شد چون هر سال حدود ۳۰ تا ۴۰‌درصد از بارش‌های ۵۰‌سال اخیر عقب می‌مانیم و از سوی دیگر جمعیت و مصرف افزایش می‌یابد و فرهنگ‌سازی هم انجام نمی‌شود، نتیجه اینکه در گلوگاه قرار می‌گیریم. مگر اینکه راه درست و اصلاح شده را طی کنیم.
۲۷‌هزار چاه کشاورزی در دشت تهران
این کارشناس آب می‌گوید: ۲۷‌هزار چاه کشاورزی در دشت تهران وجود دارد که در کل شاید ۲ تا ۳‌هزار حلقه پلمب یا غیرمجاز اعلام شده باشد و بقیه در حال فعالیت بوده و برداشت آب از آنها صورت می‌گیرد، ضمن اینکه دشت گنجایش چندانی ندارد که چاه جدید برای شرب حفر شود، بنابراین اوضاع آبی روزهای خوبی را نوید نمی‌دهد.
مختاری با بیان اینکه مصرف سرانه آب تهران از جنوب به شمال از ۱۶۰ لیتر تا ۲۵۰‌لیتر می‌رسد، خاطرنشان کرد: در تهران علاوه بر متوسط سرانه ۲۲۰‌لیتر در هر شبانه‌روز که البته در تابستان به ۲۵۰ لیتر هم می‌رسد مصرف حدود ۷۰‌لیتر کولرها نیز به این مصرف اضافه می‌شود و تاکنون برای کنترل این میزان مصرف فزاینده فرهنگ‌سازی جدی صورت نگرفته است.
وی بیان داشت: جریمه‌ها تاثیر کمی بر کاهش مصرف دارد چون پرمصرف‌ها اگر جریمه هم شوند می‌پردازند، اما از مصرف کم نمی‌کنند. دهک‌های پایین هم ممکن است به لحاظ هزینه‌ای تا حدی رعایت کنند اما باید گفت جریمه برای دهک پایین هم با توجه به یارانه‌ای بودن نرخ‌ها تاثیری بر کاهش مصرف ندارد.
این کارشناس حوزه آب تصریح کرد: در دشت تهران باوجود اینکه به چشم نمی‌آید اما بارگذاری سنگینی روی صنعت و کشاورزی صورت گرفته به طوری که ۱۵‌هزار هکتار باغ پیرامونی تبدیل به مسکونی شده و در پیکره بزرگی از غرب تهران هم بارگذاری عظیمی برای بخش صنعت شده است، طبق آمار ۲۷‌هزار چاه کشاورزی داریم که البته در دستور کار قرار دارد که محدود شوند تا آبخوان‌ها تقویت شوند، اما این اقدام زمان‌بر بوده و چالش‌های خاص خود را دارد.
وی یادآور شد: شهر تهران از نظر ظرفیت‌های مصرف اشباع شده و بازچرخانی هم در دستور کار است اما باید مصرف خانگی را با فرهنگ‌سازی کاهش دهیم چراکه تصویر تهران کماکان نگران‌کننده بوده و هست و مدیریت مصرف انجام نشده و فقط دغدغه تامین است، مدیریت آب شهری به این شکل است که با شتاب‌زدگی تامین انجام می‌شود و همواره غافلگیری هم سر جای خود محفوظ است.
انتقال پایتخت یا انتقال آب از خزر
مختاری گفت: اکنون در تهران ۴۰‌درصد کمبود منابع آب و ۲۰ تا ۳۰‌درصد رشد تقاضا داریم و تنها امکان باقی‌مانده دریای مازندران است یعنی با اجرای پروژه آبرسانی به سمنان یک شاخه هم به تهران برسد که این اقدام پیامد منفی زیست‌محیطی و مخالفان زیادی دارد. ما باید این ۴۰‌درصد نگرانی تامین آب تهران را با کاهش بارگذاری‌ها، توقف تراکم‌فروشی و شهرک‌سازی حل کنیم یا انتقال پایتخت داشته باشیم. هرچند با این راهکارها هم تقاضا کاهش چندانی ندارد زیرا ۲۵‌میلیون نفر از جمعیت ۸۵‌میلیونی کشور د محور تهران- کرج هستند و این جمعیت هم با ساخت‌و‌ساز اضافی بحران به وجود آورده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: تاکنون چند بار به این مرحله ورود به انتقال آب از خزر رسیدیم اما با درمان زودگذر و از سرناچاری و شتابزده ماجرا را فیصله داده‌ایم، از تمام ظرفیت‌های بین حوضه‌ای نیز برای تهران استفاده کرده و اکنون تنها گزینه باقی مانده شیرین‌سازی و انتقال آب است ولی این مسیر منطقی نیست.
این کارشناس حوزه آب تاکید کرد: حجم قابل برداشت منابع آب سدهای تهران و چاه‌های آب شهری ۳/۱‌میلیارد متر مکعب است و با مصرف در تراز است، سدها منبع تامین مطمئنی برای تامین نیستند، ما باید برای سال‌های کم‌آبی ۴۰‌درصد بیش از نیاز ذخیره داشته باشیم نه اینکه همیشه سر به سر باشیم، ضمن اینکه بارگذاری رو به افزایش است و تعارض منابع و مصارف آب شهری در تهران را شاهدیم و برای حل مساله نیز اقدام جدی صورت نمی‌گیرد.