تولید زیر تیغ نااطمینانی‌ها

«جهان‌صنعت»- برای دومین ماه متوالی میزان فعالیت‌های اقتصادی اندکی بهبود پیدا کرده اما فعالان اقتصادی همچنان نگران نرخ ارز، کمبود مواد اولیه و ناترازی انرژی (قطعی برق و گاز) هستند.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در آبان 1403 به 3/‏51 رسید که نشان می‌دهد، میزان فعالیت‌های اقتصادی در این ماه نسبت به ماه قبل افزایش جزئی داشته است. این شاخص پس از تعدیل فصلی، برای آبان معادل 4/‏51 برآورد شده که حاکی از بهبود اندک نسبت به ماه قبل (2/‏50) است.
شاخص مدیران خرید بخش صنعت نیز در ماه گذشته، معادل 2/‏52 محاسبه شده است. این شاخص، پس از رکود چهارماهه، برای دومین ماه متوالی، در آبان‌ماه افزایش یافته است. این شاخص پس از تعدیل فصلی، نیز 8/‏51 گزارش شده که نسبت به ماه قبل (03/‏56) بهبود جزئی داشته است.
8 مشکل عمده اقتصاد و صنعت
فعالان اقتصادی در تازه‌ترین نظرسنجی شامخ مدیران خرید از هشت مساله به عنوان مشکلات اصلی اقتصاد و صنعت یاد کرده‌اند. از نگاه آنها عدم وجود نقدینگی، عدم ارائه تسهیلات از سوی بانک‌ها و عدم تخصیص ارز، شرکت‌ها را به‌شدت با کمبود منابع مالی برای ادامه فعالیت‌ها روبه‌رو کرده است. همچنین نقدینگی محدود در بازار، علاوه بر اینکه سفارشات را با کاهش روبه‌رو است، در بسیاری از موارد نیز وصول مطالبات انجام نمی‌شود.
بنا به اظهار فعالان اقتصادی،‌ تهیه مواد اولیه نیز به دلیل افزایش نرخ ارز دشوار شده است و مواد اولیه با قیمت‌های بالایی عرضه می‌شود، به‌طوری‌که شرایط بازار بسیار ملتهب است. از طرفی به دلیل اختلال در ثبت سفارش واردات مواد اولیه، شرکت‌ها با کمبود مواد اولیه و در نتیجه کاهش تولید روبه‌رو بوده‌اند.
همزمان به دلیل مشکلات مرتبط با رفع تعهد ارزی، صادرات در بسیاری از شرکت‌ها کاهش داشته یا فعلا متوقف شده است. به نظر می‌رسد قوانین مخل باعث کاهش صادرات کالاها شده است.
صنعتگران از افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آینده نیز به عنوان یک مشکل یاد کرده‌اند. به گفته آنها، با افزایش قیمت مواد اولیه بعضا تا 30درصد، تولیدکننده‌هایی که تامین‌کننده نهاده‌ها برای صنایع وابسته خود هستند، پیش‌بینی افزایش قیمت برای این صنایع را طی ماه آینده دارند بنابراین افزایش قیمت‌ها طی ماه‌های آتی در زنجیره صنایع بالادستی و پایین‌دستی تاثیرگذار خواهند بود.
در همین حال، قطعی برق و گاز در برخی شرکت‌ها، فعالیت آنها را مختل کرده و همچنین نگرانی و نااطمینانی نسبت به وضعیت کمبود انرژی و احتمال کمبود منابع انرژی و قطعی‌های بیشتر طی ماه آینده بسیاری از شرکت‌ها را با نااطمینانی نسبت به شرایط ماه‌های آینده روبه‌رو می‌کند.
سفارشات نیز کاهش یافته است و به همین دلیل، برخی شرکت‌ها تعداد روزهای نسبتا کمی در آبان فعالیت مفید داشته‌اند و بقیه ماه را تقریبا نیمه تعطیل بوده‌اند.
گزارش اتاق ایران آنلاین از شامخ مدیران خرید همچنین حاکی است، فعالان اقتصادی که انتظارات مثبتی نسبت به تغییرات داشتند با اتفاقات اخیر و شرایط تورمی نرخ ارز، نااطمینانی و ناامیدی بیشتری نسبت به آینده دارند. همچنین برخی شرکت‌ها در واردات مواد اولیه در گمرک برای ترخیص مشکلات زیادی دارند.
وضعیت شاخص ترکیبی اقتصاد
آخرین نظرسنجی انجام شده در خصوص ایران، نشان می‌دهد، شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در آبان 1403، معادل 3/‏51 محاسبه شده است. این شاخص نشان می‌دهد، میزان فعالیت‌های اقتصادی در این ماه نسبت به ماه قبل افزایش جزئی داشته و پس از تعدیل فصلی، شاخص مذکور برای آبان معادل 4/‏51 برآورد شده که حاکی از بهبود اندک نسبت به ماه قبل (2/‏50) است.
شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» در آبان‌ماه بعد از تعدیل فصلی، معادل 5/‏51 محاسبه شده و برای دومین ماه متوالی، بیشتر از محدوده مرزی 50 قرار گرفته است. این در حالی است که با شروع مجدد قطعی‌های برق و پیش‌بینی شدت گرفتن کمبود انرژی در ماه‌های آینده و همچنین افزایش نرخ ارز و تشدید تورم قیمتی، کسب‌وکارها با نااطمینانی در رشد فعالیت‌ها در ماه‌های آینده روبه‌رو هستند.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» کل اقتصاد در آبان، پس از حذف اثر فصلی، معادل 52 برآورد شده و شاخص تعدیل شده پس از شش ماه متوالی کاهش در آبان برای اولین‌بار افزایش داشته است. اگرچه به عقیده فعالان اقتصادی به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضا به‌خصوص در بخش صنعت و ساختمان همچنان ضعیف است.
شاخص «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده»، با مقدار 2/‏82، بیشترین مقدار 18ماهه از خرداد 1402 را به ثبت رسانده است. افزایش نرخ ارز باعث افزایش قیمت مواد اولیه شده است. با افزایش فشار هزینه‌های تامین نهاده‌ها، شاخص «قیمت محصولات تولیدشده و خدمات ارائه شده» با عدد 4/‏61 بیشترین مقدار هفت‌ماهه خود از اردیبهشت‌ماه را ثبت کرده است. از آنجایی که افزایش قیمت‌های فروش، به‌شدت افزایش قیمت نهاده‌ها نبوده و معمولا اثرگذاری آن با وقفه زمانی در زنجیره تولید صنایع و خدمات کسب‌وکارها اتفاق می‌افتد، پیش‌بینی می‌شود طی ماه‌های آتی بسیاری از محصولات و خدمات با افزایش بیشتری در قیمت‌های فروش روبه‌رو باشند.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در آبان‌ماه پس از حذف اثر فصلی، 1/‏48 به دست آمده است. شاخص مذکور که برای سومین ماه متوالی کاهشی شده، کمترین مقدار پنج‌ماهه خود را به ثبت رسانده است. بااین‌حال، به دلیل افزایش نرخ ارز بسیاری از فعالیت‌ها در تامین نهاده‌های خود با مشکل روبه‌رو بوده‌اند به‌طوری‌که شاخص «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» با مقدار 2/‏82 بیشترین مقدار 18ماهه خود را از خرداد 1402 به ثبت رسانده است.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در آبان‌ماه پس از حذف اثر فصلی، 1/‏48 به دست آمده است. این شاخص که برای سومین ماه متوالی کاهشی شده، کمترین مقدار پنج‌ماهه خود را به ثبت رسانده است. به نظر می‌رسد با افزایش نرخ ارز و تورم زیاد زنجیره تامین نهاده‌ها، شرکت‌ها برای تامین سفارشات مشتریان، بیشتر از موجودی انبار خود استفاده کرده‌اند.
شاخص «میزان صادرات کالاها یا خدمات» در آبان‌ماه پس از حذف اثر فصلی، با عدد 9/‏47 کمترین مقدار سه‌ماهه خود را به ثبت رسانده است. به عقیده فعالان اقتصادی تداوم سیاست‌های مرتبط با رفع تعهد ارزی به دنبال فشارهای قیمتی موجود باعث کاهش صادرات شده است.
شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در آبان ماه پس از حذف اثر فصلی، 1/‏51 ثبت شده که در مقایسه با ماه قبل (8/‏54) رشد کمتری داشته است. اگرچه شاخص مذکور پس از رکود پنج‌ماهه، برای دومین ماه متوالی بیشتر از محدوده 50 قرار گرفته است اما میزان فروش همچنان در سطوح پایینی قرار دارد که بخشی از آن ناشی از کاهش فروش صادراتی است.
وضعیت شاخص بخش صنعت
براساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در آبان 1403، معادل 2/‏52 محاسبه شده است. شاخص مذکور، پس از رکود چهارماهه، برای دومین ماه متوالی، در آبان‌ماه افزایش یافته و پس از تعدیل فصلی، برای ماه آبان معادل 8/‏51 برآورد شده که نسبت به ماه قبل (03/‏56) بهبود جزئی داشته است.
شاخص «مقدار تولید محصولات» در آبان ماه پس از تعدیل فصلی، 7/‏52 محاسبه شده و برای دومین ماه متوالی بیشتر از محدوده مرزی 50 قرار گرفته است. بسیاری از شرکت‌ها به دلیل پیش‌بینی در قطعی برق و افزایش نرخ ارز و هزینه‌های بالای تامین نهاده‌های تولید، کاهش در تولید در آذرماه را پیش‌بینی کرده‌اند.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در آبان ماه پس از تعدیل فصلی 7/‏50 ثبت شده که تقریبا در محدوده مرزی 50 قرار گرفته که بیانگر آن است که به دلیل کاهش نقدینگی و کاهش قدرت خرید، تقاضای مشتریان همچنان ضعیف و کم رونق است. به عقیده بنگاه‌های اقتصادی در بسیاری از موارد وصول مطالبات صورت نمی‌گیرد.
شاخص «موجودی مواد اولیه» در آبان ماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 8/‏47 برآورد شده و کمترین مقدار چهارماهه خود را به ثبت رسانده است. افزایش نرخ ارز باعث افزایش هزینه نهاده‌های تولید شده که عدم عرضه یا فروش مواد اولیه در قیمت‌های بالا را از سوی تامین‌کنندگان به همراه داشته است. در نتیجه بسیاری از شرکت‌ها به دنبال مشکلات ناشی از عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی با کمبود مواد اولیه روبه‌رو بوده‌اند. این در حالی است که شاخص «قیمت خرید مواد اولیه»، در آبان‌ماه 6/‏81 افزایش قابل‌توجهی داشته به‌طوری‌که طی 18ماه گذشته از خرداد 1402، بیشترین مقدار خود را ثبت کرده است.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در آبان ماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 9/‏47 برآورد شده است که برای ششمین ماه پیاپی کاهشی است. فشار افزایش هزینه نهاده‌های تولید ناشی از افزایش نرخ ارز باعث شده تا به دلیل کمبود منابع مالی و در نتیجه کاهش موجودی مواد اولیه، بسیاری از شرکت‌ها برای تامین تقاضای محدود مشتریان از موجود انبار خود استفاده کنند.
این در حالی است که اگرچه به دلیل تقاضای ضعیف در بازار، همچنان شدت افزایش قیمت فروش محصولات به میزان افزایش نرخ ارز و نهاده‌های تولید نبوده است، اما با این ‌حال، شاخص «قیمت محصولات تولیدشده» با عدد 3/‏61 بیشترین مقدار شش ماهه خود از خردادماه را ثبت کرده است.
شاخص «میزان فروش محصولات» در آبان‌ماه، پس از حذف اثر فصلی معادل، 7/‏50 برآورد شده است که در ماه قبل پس از رکود طولانی‌مدت هفت‌ماهه بهبود در وضعیت فروش شرکت‌ها را نشان می‌داد، مجددا با کاهش رشد شاخص همراه بوده است. بخشی از کاهش در رشد فروش ناشی از تقاضای ضعیف داخل و کمبود نقدینگی مشتریان و بخش دیگر آن ناشی از کاهش فروش صادراتی به‌خصوص به دلیل مشکلات ناشی از رفع تعهد ارزی است به‌طوری‌که شاخص «میزان صادرات کالا» بس از حذف اثر فصلی 3/‏46 برآورد شده و کمترین مقدار سه‌ماهه خود را ثبت کرده است.