تولید بحران در بستر تنش

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*- اگر چه از ریشه‌ها و علت وقوع آتش‌سوزی در بدنه کشتی‌های ایرانی در خلیج‌فارس هنوز خبری از سوی رسانه‌ها منتشر و منعکس نشده است، اما با توجه به سوابق و سطح تنش‌ها در خلیج‌فارس می‌توان حدس زد که این واقعه در خلیج‌فارس از سوی چه مجموعه‌هایی و با چه علتی صورت گرفته است.از منظر مفهوم‌شناسی آتش‌سوزی در کشتی ثابتی متعلق به ایران، به معنای تولید بحران در بستر تنش است. آنگونه که پیداست یک سوی این تنش همچون تنش‌های پیشین، تهران قرار دارد و سوی دیگر آن ریاض به همراه مجموعه‌های تحت آن یعنی دوحه و بحرین قرار دارند. البته ریاض و مجموعه‌های تحت ائتلاف آنها در ایجاد و بروز این تنش و تنش‌های مشابه تنها نیستند و آنها خود را مستظهر به حمایت‌های یک بازیگر فرامنطقه‌ای خلیج‌فارس یعنی واشنگتن می‌دانند. به این ترتیب واشنگتن در ثقل مرکز پروژه آشوب و تنش محافل عربی قرار دارد.در نگاه نخست این حادثه را باید مولود سیاست‌های جنگ‌افروزانه ریاض در پاسخ به رفتار ایران در بحران آرامکو دانست، چراکه آنها بدون داشتن هیچ سند قابل اتقان و موثق، آتش‌سوزی در مراکز نفتی و پالایشگاه‌های ریاض را مربوط به پروژه نفوذ ایران می‌دانند و بر این باورند که فقط بازیگری چون تهران قادر خواهد بود که از عهده چنین فاجعه‌ای به این عظمت و گستردگی برآید یا آن را اجرا کند. بنابراین در راستای محدودسازی نقش‌یابی تهران در مناسبات منطقه، باید پاسخی به رفتار‌های ماجراجویانه و بلندپروازانه تهران داده شود. حال این حادثه اگر از سوی ریاض رقم خورده باشد، که به نظر می‌رسد این‌گونه باشد، می‌تواند حاوی این پیام به تهران باشد که ریاض و مجموعه‌های تحت ائتلاف آن نمی‌توانند از کنار ماجراجویی‌های تهران به راحتی عبور کنند.اما از منظر غایت‌شناسی، این حادثه یک هدف را تعقیب می‌کند. در این ارتباط به نظر می‌رسد که این حادثه بخشی از روند‌ها و فرآیند‌های دیپلماسی فشار است که به سرکردگی ریاض برای تعقیب منافع واشنگتن در مذاکرات محتمل دنبال می‌شود. در واقع هدف واشنگتن آن است که از رهگذر دیپلماسی فشار، زمینه را برای ترغیب تهران برای آمدن به میز مذاکره فراهم کند. اگر وقوع این حادثه در تعقیب این هدف باشد و به نظر می‌رسد که این‌گونه هم باشد، باید گفت که تلاش آنها معطوف به نتیجه نیست، چراکه تهران تمایلی به انجام مذاکره بدون بازگشت به برجام و همچنین بدون برداشتن تحریم از سوی واشنگتن ندارد و تهران صبر راهبردی و مقاومت را بر سیاست فریب واشنگتن ترجیح داده است. به این ترتیب تنها نتیجه اقدام ریاض چیزی جز توسعه بحران در هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا نخواهد بود.
کارشناس مسائل بین‌الملل*
S.Harsani.k@gmail.com