توسعه معادن با اهرم منابع معدنی

گروه صنعت- استفاده از ظرفیت‌های معدن و صنایع معدنی در راستای کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی در چند سال اخیر متناوبا از سوی متولیان بخش‌های مختلف اقتصادی مطرح شده به‌گونه‌ای که در این راستا و همزمان با افزایش تحریم‌های یکجانبه آمریکا وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در تدوین هفت محور رونق تولید یکی از مهمترین محورهای تعیین شده را به این موضوع اختصاص داده است. در واقع در حالی دولت عزم خود را برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های معدن و صنایع مرتبط جزم کرده که به اعتقاد کارشناسان روند توسعه در حوزه اکتشاف که از آن به عنوان دروازه ورود به فعالیت‌های معدنی نام برده می‌شود متناسب با سایر حوزه‌های زنجیره نبوده به‌گونه‌ای که در برخی از محصولات به واسطه ریسک بالای هزینه‌های اکتشافی و عدم امکان انجام اکتشافات عمقی باعث شده در آینده احتمال کمبود مواد اولیه و نیاز به واردات برای تامین مواد اولیه زنجیره پیش‌‌بینی شود. اگرچه به نظر می‌رسد دولت در تدوین نقشه راه معدن و همچنین تخصیص اعتبارات در سال جاری کمی روی خوش به سازمان متولی این حوزه نشان داده و وزیر صمت نیز سعی کرده از تمام امکانات سازمان توسعه‌ای خود برای رسیدن به اهداف اکتشافی بهره ببرد. موضوعی که در همایش توسعه فعالیت‌های اکتشافی ایران که از سوی ایمیدرو برگزار شد نیز نسبت به عملکرد و دستاوردهای صورت گرفته در این حوزه با ایجاد کنسرسیوم‌های اکتشافی و استفاده از ظرفیت‌های مالی واحدهای بزرگ پرداخته شد. اما فارغ از تمامی اقدامات صورت گرفته بررسی‌ها نشان می‌دهد کمبود نقدینگی و نبود صندوق‌های توسعه‌ای برای پوشش و به حداقل رساندن ریسک‌های مربوطه مهم‌ترین دلیلی است که بخش خصوصی را از سرمایه‌گذاری و حضور در این حوزه منع می‌کند و با توجه به سهم بالای معادن کوچک و متوسط بخش خصوصی روند اکتشاف و در نتیجه سرعت توسعه بخش معدن و صنایع معدنی را
کاهش می‌دهد.
ضرورت انجام اکتشافات عمقی
رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت در همایش توسعه فعالیت‌های اکتشافی ایران با رویکرد به پهنه‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها که از سوی ایمیدرو و در محل حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد از تدوین هفت محور رونق تولید در وزارت خبر داد و گفت: یکی از محور‌های بحث، معدن و صنایع معدنی است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای درآمدهای نفتی باشد از این رو اکتشاف در معدن از لحاظ اهمیت چیزی شبیه ساخت داخل در صنعت است و این در حالی است که بخش عمده ارز مورد نیاز را در سال گذشته واحدهای معدنی تامین کردند .
وی گفت: براساس آمارهای اعلام شده، ارزش تولیدات بخش معدن و صنایع معدنی در سال گذشته از ۲۰ میلیارد دلار گذشته و میزان استخراج مواد معدنی نیز به ۵۰۰ میلیون تن رسیده است. همچنین میزان استخراج مواد معدنی در دولت دوازدهم ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون تن بیش از گذشته افزایش یافته است ضمن آنکه در بین اقلام فلزی تنها در حوزه آلومینیوم به واسطه تامین ۷۰ درصدی مواد اولیه از طریق واردات مشکل وجود داشته است.
وی تاکید کرد: پایه و اساس فعالیت معدنی متکی به اکتشاف است و سازمان ایمیدرو در دولت دوازدهم گام موثری در این زمینه برداشته، اما باید بیش از این تلاش شود.
رحمانی اضافه کرد: امروز بیش از همه دوران گذشته ایمیدرو برنامه اکتشافی دارد که ۳۰۰ هزار کیلومتر پیش‌بینی شده که با بهره‌‌گیری از بخش خصوصی به مورد اجرا گذاشته می‌شود.
وی خواستار هماهنگی و همکاری دستگاه‌های مختلف شد که در زمینه اکتشاف فعالیت می‌کنند و از وزارت نفت، سازمان انرژی اتمی، سازمان زمین‌شناسی و غیره نام برد و تجمیع اطلاعات در این بخش را لازمه پیشرفت کار دانست.
به گفته رحمانی، یکی از اشتباه‌های گذشته در بخش معدن این بود که منابع حاصل از آن به جای زیرساخت‌ها، صرف بودجه جاری می‌شد و پیامد ضعف در توسعه مورد انتظار را به همراه داشت، اما اکنون رویکرد وزارت صنعت توسعه زیرساخت‌ها به منظور رونق بخشیدن به فعالیت این بخش است.
وزیر صنعت به ۱۰ برنامه عملیاتی این وزارتخانه در دولت دوازدهم اشاره کرد و گفت: ساخت داخل تولیدات یکی از محورهای مورد تاکید است. توسعه اکتشاف به منظور تحقق بخشیدن انقلاب معدنی، ورود استارت‌آپ‌ها در کنار موضوع‌های دیگر ضامن اجرایی کردن نقشه راه معدن محسوب می‌شود.
وی لازمه توسعه همه‌جانبه در کشور را مشارکت همه اجزای یک کشور دانست و اضافه کرد: رشد بخش معدن با مشارکت دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی، شرکت‌های دانش‌بنیان محقق می‌شود و در واقع بخش خصوصی باید در میدان پای کار حاضر شود.
رحمانی، یکی از کارهای جدید وزارتخانه را تفویض اختیار به استان‌ها ذکر کرد و افزود: براساس اعلام به معاونت معدنی، اختیارات قانونی که سبب تسهیل انجام کار شود به استان‌ها محول و خلاف قانون نیز پذیرفته نیست و انتظار می‌رود این شیوه عملکرد، رضایت مردم را به دنبال داشته باشد.
وی ابراز امیدواری کرد: تلاش‌های انجام شده در عرصه معادن موجب برطرف شدن فقر از مناطق محروم و یا کمتر‌توسعه‌یافته شود و مردم ساکن در اطراف یک معدن، نقش اثرگذار آن را باور کنند.
معدنکاری با حفظ محیط‌زیست
همچنین وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه این مراسم با تاکید بر اینکه اکتشاف دروازه ورود به فعالیت‌های معدنی است، گفت: حفظ فضای سبز و منابع طبیعی از جمله دغدغه‌های امروز وزارت صمت است و برای اکتشاف معادن و معدن‌کاری باید با دستگاه‌های مختلف در زمینه اکتشاف، تجهیز و بهره‌برداری همکاری‌هایی صورت گیرد و معادن نیز مکلف به توجه به این مهم هستند.
وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: ارتباط مناسبی بین وزارت صنعت و سازمان‌های مرتبط همچون سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی، جهاد و… به وجود آمده و برنامه‌های مشترکی برای حفظ محیط‌زیست در شرف تدوین است. ضمن آنکه باید از منابع خدادادی بهره برد.
وی اظهار کرد: بدون توجه به اینکه اکتشاف دروازه ورود به حوزه معدن است انجام فعالیت‌های دیگر صرفا شعار است بنابراین باید با توجه به منابع غنی معدنی کشورمان، به حوزه اکتشاف توجه ویژه‌ای داشت که به نظر می‌رسد با امضای تفاهمنامه صورت گرفته بین سازمان فضایی ایران و سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران و با توجه به اینکه ایران جزو ۱۰ کشور برخوردار از پتانسیل بالای معدنی محسوب می‌شود، باید به موضوع اکتشاف توجه ویژه‌ای شود.
وی اظهار کرد: یکی از نیازهای موجود در زمینه تامین مالی بخش معدن، تشکیل کنسرسیوم‌های مشترک با استفاده از منابع شرکت‌های دولتی و خصوصی است، لذا حرکت به سمت شیوه‌های نوین تامین مالی یکی از برنامه‌ها در سال تولید ملی است. تشکیل کنسرسیوم‌ها، صندوق‌های توسعه استانی، صندوق‌های ارزی و ریالی از جمله اقدامات مد نظر در این راستا خواهد بود که حرکت‌های خوبی نیز در این زمینه انجام شده که نتایج ملموسی خواهد داشت.
سهم ۶۵ درصدی ایمیدرو از اکتشاف
همچنین خداداد غریب‌پور رییس هیات عامل ایمیدرو نیز در همایش توسعه فعالیت‌های اکتشافی ایران؛ پهنه‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها گفت: براساس برنامه‌های اکتشافی که از دولت یازدهم در دستور کار قرار گرفت و امسال که بیش از ۳۰۰ هزار کیلومتر به اجرا گذاشته می‌شود، ایران جایگاه نخست از نظر اکتشافات معدنی را در منطقه خاورمیانه به خود اختصاص داده است.
وی در ادامه افزود: مجموع فعالیت اکتشافی در دولت یازدهم تا سال ۹۷ به رقم ۲۷۰ هزار کیلومتر مربع رسید. اکنون از مجموع یک میلیون کیلومتر عرصه‌های قابل اکتشاف سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، ایمیدرو سهم ۶۵ درصدی را به خود اختصاص داده است.
وی گفت: سازمان ایمیدرو آمادگی دارد در زمینه اکتشاف به هر میزان ارز مورد نیاز باشد، آن را تامین کند. مراتب به خانه معدن ایران اعلام شده زیرا فعالیت اکتشافی به عنوان بنیان کار در عرصه معدن محسوب می‌شود.
معاون وزیر صنعت اضافه کرد: امروز براساس اطلاعات موجود میزان ذخیره سنگ‌آهن با روند فعلی ظرف ۲۰ سال پاسخگوی نیاز است و این دوره زمانی برای مس و فلز روی نیز پیش‌بینی شده و اکتشاف بیش از پیش باید تحقق یابد.
وی موضوع جدی در ارتباط با فعالیت معادن را تخصیص ندادن منابع بانکی به این بخش دانست که امسال برای نخستین بار با ارزشگذاری معدن سنگ‌آهن گل گهر به میزان ۱/۱ میلیارد دلار یکی از بانک‌های تجاری پای در این مسیر گذاشت که در آینده می‌تواند با تخصیص منابع بانکی مشکل این بخش برطرف شود.
رییس هیات عامل ایمیدرو برنامه امسال را افتتاح ۹/۳ میلیارد دلار طرح‌های آماده بهره‌برداری ذکر کرد و گفت: پیش‌بینی شده ۱۰ هزار فرصت شغلی مستقیم جدید در این ارتباط ایجاد شود که مشاغل غیرمستقیم زیادی را به دنبال خواهد داشت، در حالی که پارسال ۱/۲ میلیارد دلار طرح‌های مربوط به ایمیدرو به بهره‌برداری رسید.
استفاده از ژئوفیزیک در اکتشافات عمقی
در ادامه این همایش، علی اصغرزاده مدیر اکتشاف ایمیدرو گفت: نقاط اصلی اکتشافات دنیا استرالیا، قاره آفریقا و قاره آمریکاست و در این نقاط اهداف اکتشافی بیشتر به سمت اکتشافات طلا رفته است.
وی افزود: در کشور ایران بیشترین اکتشاف مربوط به مس و سپس سنگ‌آهن و زغال‌سنگ است چرا که توسعه صنایع پایین‌دستی مورد توجه بوده است.
وی گفت: با افزایش قیمت فلزات بودجه اکتشافی نیز به همان میزان افزایش می‌یابد از این رو پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۹ بودجه اکتشافات نسبت به سال ۲۰۱۸ با رشد ۱۰ درصدی همراه باشد و مدیر اکتشاف ایمیدرو با بیان اینکه تقاضا برای مواد معدنی در دنیا هر ۲۰ سال دو برابر می‌شود گفت: این در حالی است که یافتن معادن جدید سخت شده و معادن قبلی به دلیل اتمام ذخایر از چرخه خارج می‌شوند لذا اکتشافات عمقی اجتناب‌ناپذیر است.
اصغرزاده تاکید کرد: روش ژئوفیزیک و روش‌های تحلیلی در اکتشافات عمیق می‌تواند کمک کند. هدف از اکتشافات، رفع کمبود مواد معدنی و خوراک صنایع و جلوگیری از واردات مواد معدنی و ایجاد اشتغال و توسعه متوازن در کشور است. در ایمیدرو در سه محور اکتشافات انجام می‌شود و ایمیدرو در این زمینه دارای استراتژی‌هایی از قبیل جذب سرمایه‌گذار، کشف منابع معدنی متنوع، کمک به توسعه متوازن و تبدیل معدن به عنوان یکی از محورهای مهم اقتصاد کشور است. از سال ۱۳۹۳ که فعالیت اکتشافی ایمیدرو در پهنه‌ها آغاز شد در ۵۱ پهنه و ۲۵ استان فعالیت صورت گرفته است.
گفتنی است در حاشیه این همایش تفاهمنامه همکاری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران ( ایمیدرو) با سازمان فضایی ایران به منظور بهبود و ارتقای بهره‌وری بخش معدن و صنایع معدنی منعقد شد و خداداد غریب‌پور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رییس هیات عامل ایمیدرو و مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فضایی ایران آن را امضا کردند.