توسعه توریسم دریایی

گروه گردشگری- وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفته است که ظرفیت‌های گردشگری دریایی باید توسعه یابند. عزت‌الله ضرغامی معتقد است با در اختیار داشتن بیش از پنج هزار کیلومتر ساحل در نواحی مختلف کشور نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های گردشگری دریایی استفاده کنیم. این اظهارات او کاملا درست است؛ در هر کشوری اگر پنج هزار کیلومتر خط ساحلی وجود داشت تاکنون توریست‌های خارجی بسیاری را جذب کرده، گردشگری داخلی را فعال کرده و مردم بومی از گردشگری به عنوان معیشت مکمل درآمدزایی می‌کردند. اما در ایران هرگز چنین اراده‌ای وجود نداشته است.
مناطق دریایی ایران به ویژه در جنوب کشور جاذبه‌ای دارند که در زمستان و پاییز کمیاب است. این مناطق خورشید را دارند، نه تنها این جاذبه برای مردم کشورمان بسیار اهمیت دارد، برای مردم کشورهای سردسیر مانند روسیه و اروپا نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. از طرفی شنا کردن در دریا در فصل‌های سرد سال مانند آن است که به سرزمین عجایب سفر کرده باشید. اما اگر وزیر گردشگری به راستی قصد دارد گردشگری دریایی را توسعه دهد، نخست باید تعطیلات زمستانی را افزایش دهد و تعطیلات آخر هفته را به دو روز در هفته برساند، چراکه به جز شمال کشور، سواحل جنوب کشور مساحت بسیاری دارند، این مناطق خرده‌فرهنگ‌ها، جاذبه‌های طبیعی و باستانی بسیاری دارند اما فصل پرسفر آنها در فصول سرد سال است که تعطیلی بسیار کمی دارد. امسال در تقویم برای زمستان و پاییز تقریبا هیچ تعطیلات رسمی وجود ندارد. از طرفی دیگر سالانه تعدادی از مردم در دریاهای جنوب غرق می‌شوند و توسعه امنیت دریاها از دیگر زیرساخت‌های مهم است. توسعه گردشگری عرشه در درجه دوم است اما به نظر می‌رسد اکنون به این جاذبه بیشتر توجه می‌شود تا ایمنی و تعطیلات. از طرفی دیگر زمانی که سواحل کشور جاذبه‌های بسیاری دارند چه نیازی به خلق جاذبه‌ای لوکس است که بیشتر مردم توانایی پرداخت هزینه آن را ندارند؟ طول سواحل کشور حدود پنج هزار و ۸۰۰ کیلومتر است اما این سواحل ساماندهی نشده‌اند.
زیرساخت‌های گردشگری دریایی باید فراهم شود
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: زیرساخت‌های گردشگری دریایی باید فراهم شود. گردشگری دریایی در کشور ما بسیار ضعیف است و با پنج هزار کیلومتر ساحل در جنوب و شمال و جزایر متعدد و منحصربه‌فرد نتوانسته‌ایم از ظرفیت گردشگری دریایی استفاده‌ای داشته باشیم.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به اینکه زیرساخت‌هایی برای گردشگری دریایی باید فراهم شود، افزود: بخش زیادی از اسکله‌ها قدیمی است و باید بازسازی شود.
او ادامه داد: یکی از پروژه‌های گردشگری دریایی در هرمزگان یک کشتی تفریحی است که هشت ماه است آماده شده و مشکل قانونی برای به‌آب انداختن دارد. رایزنی لازم در این خصوص صورت گرفت که ان‌شاءالله این کشتی به‌زودی در دریا شناور شود. راه‌اندازی صنعت گردشگری دریایی می‌تواند به اقتصاد کمک کند و باید زیرساخت‌ها آماده شود تا مردم بیشتر به استان هرمزگان و جزایر آن سفر کنند.
نوع بشر اگر چیزی برایش سودآوری نداشته باشد نابودش می‌کند، مثالش همین محیط‌زیست است. اگر محیط‌زیست دلیل جذب توریست و درآمدزایی باشد از آن حفاظت می‌شود اما اگر تخریب آن سودی برای مردم بومی داشته باشد، نسبت به تخریب آن تردید نمی‌کند. مثال این امر نیز شیر تانزانیاست. در گذشته که شکارچیان برای هر شیر هزینه خوبی پرداخت می‌کردند، مردم بومی آنها را شکار می‌کنند اما اکنون که به عنوان جاذبه گردشگری مردم را به این منطقه می‌کشاند، اگر جرات دارید به شیرهای تانزانیا چپ نگاه کنید، حسابتان با مردم بومی است.
کسری انصاری‌نصب کارشناس گردشگری دریایی به «جهان‌صنعت» گفت: گردشگری دریایی برای محیط‌زیست یک شمشیر دولبه است. به طوری که در بسیاری از مواقع موجب تخریب محیط‌زیست می‌شود و در بسیاری از موارد دلیلی برای حفاظت از آن محسوب می‌شود. اگر گردشگری غیرمسوولانه در منطقه‌ای رواج پیدا کند، موجب تخریب محیط‌زیست آن منطقه شده و اگر به طور مسوولانه و اصولی توسعه یابد، انگیزه‌ای برای حفاظت از محیط‌زیست محسوب می‌شود.
او افزود: مثال این امر شیر تانزانیاست. تا زمانی که شکارچیان به مردم بومی هزار دلار برای هر شیر می‌پرداختند، نسل این شیر در خطر انقراض بود، اما اکنون که موجب جذب توریست‌های بین‌المللی شده است و صدهاهزار دلار درآمد دارد، از این‌گونه جانوری به خوبی حفاظت می‌شود.
لاک‌پشت پوزه عقابی در قشم
انصاری نصب گفت: در بسیاری از مناطق ایران مثال این شیر را داریم؛ لاک‌پشت پوزه عقابی در قشم در خطر انقراض بود اما اکنون به خاطر اینکه جاذبه گردشگری محسوب می‌شود به خوبی از آن حفاظت کرده‌ایم. این‌گونه در خطر انقراض در دریا زندگی می‌کند و برای تخم‌گذاری به ساحل آمده و لانه می‌سازد. در حال حاضر حفاظت از این لاک‌پشت یکی از ۱۰ پروژه برتر زیست‌محیطی یونسکو محسوب می‌شود.
کوسه‌ماهی‌ها در خطر انقراض
او افزود: در خلیج‌فارس نیز ۲۳ گونه کوسه‌ماهی و سپرماهی داریم که پنج گونه آنها در خطر انقراض است. اما به خاطر اینکه یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند و توریست‌ها به تماشای آنها می‌آیند، در حال حفاظت است.
لزوم ظرفیت‌بندی و بررسی ظرفیت‌های سواحل
برای توسعه گردشگری دریایی باید ظرفیت هر منطقه ساحلی بررسی شود تا محیط‌زیست سواحل به خطر نیفتند. همچنین باید گردشگری در هر منطقه با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی، مردم‌شناسی و زیست‌محیطی هرمنطقه تدوین شود و نمی‌توان یک فرمول کلی برای همه مناطق دریایی کشور نوشت.
انصاری نصب گفت: جزیره لارک و هرمز بدون مطالعه توسعه یافتند و گردشگری انبوه موجب به خطر افتادنی محیط‌زیست این دو منطقه شد. بنابراین برای توسعه گردشگری دریایی باید مطالعات ارزیابی انجام و بررسی شود که ساحل مورد نظر چه میزان ظرفیت دارد، ظرفیت‌بندی شود و نحوه توسعه گردشگری در هر منطقه با توجه به ویژگی‌های آن منطقه بررسی شود.
تامین امنیت دریاها
هرساله تعدادی از گردشگران یا مردم محلی در دریاها غرق می‌شوند. بنابراین یکی از نیازهای اساسی توسعه گردشگری دریایی، تامین امنیت مردم است.
مهدی شیرخانی دبیر شبکه سمن‌های زیست‌محیطی استان هرمزگان به «جهان‌صنعت» گفت: یکی از پیش‌نیازهای اساسی توسعه گردشگری دریایی، تامین امنیت دریاها برای شناگران و گردشگران است. یکی از مشکلاتی که گردشگری دریایی کشورمان با آن مواجه است، غرق شدن گردشگران در دریاهای کشور است که همچنان معضلی بزرگ است و باید امنیت گردشگری دریایی به ویژه برای شناگران افزایش یابد.
اگر به راستی دولت قصد دارد گردشگری دریایی را توسعه دهد، باید خدمات پسگرانه را گسترش دهد. خدمات پسگرانه در محدوده بندری و سواحل ارائه می‌شوند. به طور کلی ابتدا خدمات در محدوده بندری، ساحلی و لجستیکی عرضه می‌شوند و سپس در داخل دریا و یا عرشه خدمات گردشگری دریایی به گردشگران ارائه می‌شود.
او افزود: از سویی دیگر توسعه گردشگری دریایی بدون سند آمایش سرزمین و سندICZM یا همان طرح مدیریت جامع مناطق ساحلی و دریایی هیچ بازدهی ندارد. ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری دریایی در بوشهر تفاوت دارد با شمال کشور. اما به نظر می‌رسد این مهم از دید مسوولان مغفول مانده است. شیرخانی گفت: همچنین باید ظرفیت‌های زیست‌محیطی نیز مدنظر قرار بگیرند. در نیوزیلند و استرالیا که جزیره‌های بسیاری در عرصه گردشگری دریایی فعالیت می‌کنند، اسکله‌های بسیاری ساخته شده و کشتی‌های کروز فراوانی نیز رفت و آمد دارند. این کروزها تاثیرات منفی روی اکوسیستم برجای گذاشته‌اند. کروزها همواره تخلیه مواد و زباله‌های بسیاری دارند، حجم تردد بالا نیز موجب فرسایش محیط‌زیست می‌شود. به همین دلیل برخی جزایر در این کشورها موقتا تعطیل شده‌اند.
این فعال گردشگری دریایی گفت: کشورهای فعال در حوزه گردشگری دریایی سند آمایش سرزمین تدوین کرده و به آن عمل می‌کنند. اگر قصد داریم زیرساخت‌های گردشگری دریایی را ایجاد کنیم بهتر است این موارد را در نظر بگیریم.
او افزود: در بندرعباس اسکله‌ای داریم که در حوزه مطالعاتی‌اش ضعف‌هایی وجود داشته و موجب تغییر در رژیم رسوب‌گذاری شده است. سازمان مکران به دلیل اقتصاد دریامحور ایجاد شده که محور اقتصاد راهبردی کشور به شمار می‌رود و یکی از حوزه‌هایی که در آن فعالیت می‌کند، گردشگری دریایی است. خلیج‌فارس و سواحل کشور با ساخت یک اسکله نامناسب می‌توانند دگرگون شوند.
انواع مختلف گردشگری دریایی
گردشگری دریایی انواع مختلفی دارد؛ گردشگری ورزشی که همان شنا، اسکی روی آب، موج‌سواری و قایقرانی است، گردشگری ساحلی که بهره گرفتن از گرمای آفتاب و امکانات فراهم شده در ساحل دریاهاست و گردشگری عرشه که شامل انواع کروزهای لوکس و خدمات لاکچری ارائه شده در این کروزهاست.
جاذبه‌هایی که نادیده گرفته شده‌اند
در بسیاری از مناطق کشور خط ساحلی همراه است با خرده‌فرهنگ‌های مختلف، جاذبه‌های طبیعی فراوان، گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی و گرمای دلپذیر آفتاب. با این همه گردشگری دریایی در ایران توسعه نیافته است.