توسعه ترانزیت افغانستان از خاک ایران

گروه حمل‌و‌نقل- تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان به عنوان یکی از پروژه‌های کلیدی در بهبود زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل در منطقه، پتانسیل‌های گسترده‌ای را در زمینه اقتصادی، لجستیکی و ژئوپولیتیکی ایجاد می‌کند. این پروژه نه‌تنها امکان دسترسی بهتر به بندر چابهار را برای مبادلات تجاری فراهم می‌کند بلکه مسیر جدیدی برای صادرات کالاها از طریق افغانستان به بازارهای جهانی ایجاد خواهد کرد.
تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان، امکان ایجاد یک مسیر حمل‌و‌نقل سریع و کارآمد را فراهم می‌کند. این مسیر می‌تواند نقش یک راه ارتباطی حیاتی بین ایران، افغانستان و سایر کشورها را ایفا کند و موجب کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌و‌نقل کالا شود. به ویژه با توجه به موقعیت جغرافیایی استراتژیک بندر چابهار، این پروژه می‌تواند نقش مهمی در تبدیل افغانستان به یک گره تجاری و صادراتی در سطح منطقه‌ای داشته باشد.
اجرای پروژه‌های زیرساختی همچون این خط آهن، علاوه بر تسهیل مبادلات تجاری، موجبات رشد صنایع مرتبط با حمل‌و‌نقل، لجستیک، خدمات پشتیبانی و ساخت و ساز را فراهم می‌کند. این امر منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اقتصادی در مناطق مرتبط، به ویژه در استان‌های جنوبی و شرقی ایران خواهد شد.
پیشرفت پروژه‌های بزرگ زیرساختی، چشم‌انداز بهبود زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل و توسعه لجستیکی را به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد. این امر می‌تواند موجبات جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را فراهم کند که در نهایت به توسعه پایدار اقتصاد منطقه‌ای کمک خواهد کرد.
خط آهن چابهار- زاهدان با ایجاد یک مسیر حمل‌و‌نقل کارآمد، زنجیره تامین کالاها را از تولیدکنندگان به بازارهای مصرفی تقویت می‌کند. اتصال نقاط استراتژیک در ایران و افغانستان باعث کاهش نقاط ضعف لجستیکی، از جمله تاخیرهای حمل‌و‌نقل و هزینه‌های اضافی خواهد شد.
با توجه به مشکلات و محدودیت‌هایی که مسیرهای مرزی و راه‌های زمینی فعلی دارند، مسیر جدید آهنی می‌تواند به عنوان گزینه‌ای مطمئن و کم‌هزینه برای حمل کالا مطرح شود. این امر به ویژه در مواجهه با چالش‌های مربوط به امنیت و زیرساخت‌های ناکافی در برخی مناطق مرزی، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
بندر چابهار به عنوان یک نقطه ورود دریایی به بازارهای آسیایی و جهانی، از دیدگاه لجستیکی دارای اهمیت بالایی است. امکان انتقال مستقیم کالا از طریق خط آهن به بندر، هزینه‌های ترانزیت را کاهش داده و زمان تحویل را بهبود می‌بخشد. در نتیجه ایران می‌تواند به عنوان یک ‌هاب حمل‌و‌نقل منطقه‌ای با رقابت‌پذیری بیشتر در عرصه بین‌المللی ظاهر شود.
امکان تقویت نقش منطقه‌ای ایران
تکمیل این پروژه، قدرت نفوذ و نقش ژئوپلیتیکی ایران در منطقه را افزایش می‌دهد. به عنوان یک کشور محور در مسیرهای تجاری بین آسیا، خاورمیانه و اروپا، ایران می‌تواند از این فرصت برای ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای و تقویت اتحادهای اقتصادی بهره‌مند شود.
با بهبود زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل در افغانستان، این کشور می‌تواند به یک گذرگاه مهم برای مبادلات تجاری بین کشورهای آسیایی و اروپایی تبدیل شود. این تغییر می‌تواند به کاهش وابستگی کشورها به مسیرهای مرزی و ایجاد مسیرهای جدید حمل‌و‌نقل کمک کند.
پیشرفت‌های حاصل از این پروژه ممکن است نقشه ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر دهد. کشورهایی که به دلیل مشکلات زیرساختی یا جغرافیایی از تجارت جاده‌ای و مرزی محدودیت‌هایی داشتند، اکنون می‌توانند با استفاده از مسیر آهنی، جایگاه جدیدی در زنجیره تامین جهانی پیدا کنند. این تغییرات، تعادل قدرت و تاثیرگذاری اقتصادی در منطقه را نیز تحت ‌تاثیر قرار خواهد داد.
چالش‌ها و مسائل امنیتی و سیاسی
راه‌اندازی و تکمیل پروژه‌های بزرگ زیرساختی معمولا با چالش‌های فنی، مالی و اجرایی همراه است. عدم هماهنگی میان نهادهای مختلف دولتی، مشکلات فنی در ساخت‌و‌ساز و مسائل مربوط به تامین مالی می‌توانند از جمله موانع در مسیر اجرای موفق پروژه باشند. ایجاد یک برنامه زمان‌بندی دقیق و تخصیص منابع کافی از جمله راهکارهای موثر در این زمینه به شمار می‌آیند.
منطقه‌ای که این پروژه در آن قرار دارد، از نظر امنیتی و سیاسی دارای چالش‌هایی است. درگیری‌های داخلی، تنش‌های سیاسی و مسائل مرزی می‌توانند سرعت پیشرفت پروژه را تحت ‌تاثیر قرار دهند. تقویت همکاری‌ها میان دولت‌های منطقه‌ای و استفاده از تجربیات بین‌المللی در حوزه امنیت حمل‌و‌نقل ازجمله راهکارهای پیشنهادی است. برای بهره‌برداری حداکثری از این پروژه، هماهنگی نزدیک میان ایران، افغانستان و سایر کشورهای همجوار ضروری است. ایجاد توافق‌های چندجانبه، تنظیم چارچوب‌های حقوقی و اقتصادی و بهبود تبادل اطلاعات می‌تواند از موانع عبور از مشکلات دیپلماتیک جلوگیری کند و موجب بهره‌وری بهتر از پروژه شود.
تبادل یک میلیون تن بار ریلی بین ایران و افغانستان
در همین خصوص یک کارشناس ریلی گفت: تکمیل راه‌آهن چابهار – زاهدان، افغانستان را به مسیر مهمی برای صادرات جهانی تبدیل خواهد کرد و امکان انتقال بار به بندر چابهار را فراهم می‌آورد.
سیدحسین میرشفیع، نماینده و مشاور پیشین وزیر راه‌و‌شهرسازی در امور زیربنایی با اشاره به آخرین وضعیت پروژه‌های حمل‌ونقل ریلی بین ایران و افغانستان اظهار کرد: هم‌اکنون پروژه اصلی راه‌آهن خواف- هرات به پایان رسیده، جزئیات اجرایی و رفع نواقص در حال انجام است که اهمیت کمتری نسبت به کلیات پروژه دارند. در حال حاضر بارهای تجاری به سرعت در حال نقل ‌و انتقال هستند و روند بسیار خوبی دارند. تعداد روزهای فعالیت خط ریلی برای پاسخگویی به استقبال از این مسیر نیز افزایش یافته است.
میرشفیع افزود: با توجه به روند کنونی و افزایش حجم بارهای وارداتی از افغانستان به ایران و بالعکس، پیش‌بینی می‌کنیم در کوتاه‌مدت حجم تبادل بار ریلی میان دو کشور به یک میلیون تن در سال برسد.
او در ادامه تصریح کرد: تکمیل راه‌آهن چابهار‌- زاهدان ظرفیت بسیار مهم و بزرگی برای افغانستان ایجاد خواهد کرد. این مسیر امکان انتقال بارهای صادراتی افغانستان به سراسر دنیا از طریق بندر چابهار و خطوط ریلی ایران را فراهم می‌کند، به عبارت دیگر راهگشای مهمی در زمینه توسعه حمل‌ونقل افغانستان از طریق خاک ایران رقم خواهد خورد.
کارشناس ریلی با اشاره به مذاکرات انجام‌شده به مهر گفت: مذاکرات خوبی برای استفاده از ظرفیت‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران انجام شده تا از این امکانات برای صادرات و واردات افغانستان استفاده موثرتری شود.
زمان بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار- ‌زاهدان
میرشفیع درخصوص وضعیت راه‌آهن چابهار‌- زاهدان اظهار کرد: این پروژه مراحل پایانی خود را طی می‌کند و در سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. قرارداد اجرایی راه‌آهن زاهدان به سمت زرنج افغانستان (مسیر زاهدان‌- زابل‌- زرنج) نیز بسته شده و مطالعات تکمیلی آن در حال انجام است تا عملیات اجرایی آغاز شود. افغانستان از زرنج به قندهار را انتخاب مشاور کرده و مطالعات در حال تکمیل است. ما نیز آمادگی خود را برای مشارکت سرمایه‌گذاران ایرانی در اجرای راه‌آهن قندهار- هرات به سمت زرنج اعلام کرده‌ایم.
مرز ریلی جدید ایران و افغانستان در منطقه زابل در دست تصویب
میرشفیع بیان کرد: برای تعیین مسیر عبور مرزی ریلی جدید بین ایران و افغانستان، توافقات لازم در حال انجام است تا این مسیر از منطقه زابل مصوب شده و یک مرز ریلی جدید بین دو کشور ایجاد شود.
نماینده و مشاور پیشین وزیر راه‌و‌شهرسازی در امور زیربنایی در مورد پیشرفت فیزیکی راه‌آهن چابهار‌- زاهدان گفت: بخش عمده‌ای از زیربنای این پروژه تکمیل شده است. از زاهدان تا خاش ریل‌گذاری انجام شده و قطار در این مسیر در حال تردد است.
از خاش به ایرانشهر و از ایرانشهر به نیک‌شهر و چابهار نیز ریل‌گذاری در حال انجام است. منابع مالی این پروژه از اعتبارات ویژه دولتی تامین می‌شود که روند پیشرفت آن را تسریع کرده است.
او افزود: روسازی این پروژه نسبت به زیرسازی زمان کمتری می‌برد اما هزینه‌برتر است. با توجه به تامین منابع مالی، عملیات ریل‌گذاری با سرعت خوبی پیش می‌رود و این خط ریلی به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
وضعیت پروژه‌های دیگر ترانزیتی
میرشفیع به نقش انجمن خیرین راه‌و‌ترابری اشاره کرد و گفت: این انجمن با همکاری خیرین استان یزد آمادگی خود را برای احداث بخشی از خط دوم راه‌آهن چادرملو- اردکان اعلام کرده است. حدود ۳۰کیلومتر از این مسیر با کمک خیرین دوخطه خواهد شد که تاثیر بسزایی در افزایش ظرفیت حمل بار و کاهش گلوگاه‌های ریلی کشور دارد. کارشناس ریلی همچنین در پایان خاطرنشان کرد: در پروژه برقی‌سازی راه‌آهن تهران‌- مشهد نیز انجمن خیرین راه‌و‌ترابری به همراه تعدادی از سرمایه‌گذاران ایرانی آمادگی دارند تا ۵۰‌درصد منابع مالی را تامین کنند. در صورت تامین ۵۰‌درصد باقی‌مانده توسط دولت، این پروژه در مدت چهار سال تکمیل خواهد شد و سرعت سیر قطار تهران‌- مشهد به شش ساعت کاهش می‌یابد.
سخن پایانی
تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان می‌تواند نقش بسیار مهمی در تحول سیستم حمل‌و‌نقل منطقه‌ای ایفا کند. این پروژه با فراهم آوردن مسیر حمل‌و‌نقل سریع، امن و کم‌هزینه، مزیت‌های اقتصادی فراوانی از جمله افزایش تجارت بین‌المللی، رشد اقتصادی منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید را به همراه دارد. علاوه بر این، نقش استراتژیک بندر چابهار و امکان تبدیل افغانستان به یک گذرگاه تجاری حیاتی، نقطه عطفی در توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل منطقه محسوب می‌شود.
با وجود چالش‌های فنی، امنیتی و هماهنگی‌های میان کشورها، تدوین سیاست‌های جامع و استفاده از تجربیات موفق بین‌المللی می‌تواند به رفع موانع و بهره‌برداری بهینه از این پروژه منجر شود. در نهایت تکمیل این خط آهن نه‌تنها به تقویت موقعیت اقتصادی و لجستیکی ایران کمک می‌کند بلکه نقش مهمی در تغییر تعادل ژئوپلیتیکی منطقه و ایجاد یک شبکه حمل‌و‌نقل کارآمد در سطح بین‌المللی ایفا خواهد کرد.