27 - 08 - 2023
تلاش برای شکستن قفل‌های بسته
گروه انرژی- هم سرمایه کلان و هم تکنولوژی به روز مشکل بزرگ توسعه صنعت نفت ایران به‌خصوص میادین مشترک است. هرچند جواد اوجی در آغاز در دست گرفتن سکان وزارت نفت توسعه برخی طرح‌های نیمه تمام را به کنسرسیومی از بانک‌ها و نهادهای فرادولتی سپرد، با این حال حجم وسیعی از کار هنوز روی زمین مانده است.
ایران با داشتن ۲۸ میدان مشترک، بخشی از ثروت خود را با همسایه‌ها شریک است.ثروتی که در صورت ادامه کندی در توسعه و بهره‌برداری از آنها می‌تواند به زیان کشور در بلندمدت بینجامد.تجربه پارس‌جنوبی، یکی از تجربه‌های تلخ برای کشور در حوزه میادین مشترک است.در طول دو دهه گذشته سرعت قطری‌ها در برداشت از این میادین مشترک به صورت میانگین از ایران بیشتر بوده است. هرچند در برخی از سال‌های اخیر این رقابت شانه به شانه و در برخی مواقع ایران از قطر در برداشت از این میدان جلو افتاده، اما به دلیل نداشتن تکنولوژی‌های روز دنیا برای جلوگیری از افت فشار در چاه‌های این میدان باز هم شرایط به نفع ایران نیست.
این اتفاق در میادین دیگر هم در حال رخ دادن است. نمی‌توان تلاش‌های وزارت نفت با حداقل شرایط موجود را کتمان کرد، با این حال باید واقعیت را پذیرفت که ما در میادین مشترک عقب هستیم.یکی از راهکارهایی که کارشناسان به دولت پیشنهاد می‌کنند، استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی است. درحالی که چینی‌ها تبدیل به بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران شده‌اند و تمایل آنها برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در کشورهای دیگر رو به افزایش است، به نظر می‌رسد تنها گزینه ممکن با توجه به تحریم‌های نفتی ایران حضور چینی‌هاست.موضوعی که بنا به گفته کارشناسان نیاز به دیپلماسی و چانه‌زنی‌ها بیشتر در سطح مقامات بلندپایه دارد.
از غرب کارون تا فرزادها
محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت در آغاز سومین سال فعالیت دولت سیزدهم درباره مهم‌ترین برنامه توسعه میادین مشترک می‌گوید: تمام میادین مشترک نفتی و گازی ایران تعیین‌تکلیف شده است. برخی از این میادین نیازمند توسعه تکمیلی بودند یعنی تولید از آنها صورت می‌گرفت و نیاز بود برای نگهداشت و افزایش تولید آن اقداماتی صورت بگیرد.
به گفته وی، قرارداد تعدادی از میادین نفتی و گازی جدید منعقد و سرمایه‌گذاری آغاز شده است. برخی نیز تنفیذ قرارداد و وارد مرحله اجرایی شد. توسعه فاز دوم میادین مشترک تولیدی نیز برنامه‌ریزی شده و در مرحله امضای قرارداد است. به عنوان مثال در میادین نفتی می‌توانیم به میدان یاران شمالی، یاران جنوبی، سهراب، لایه نفتی پارس‌جنوبی و اروند اشاره کنیم که جزو میادینی هستند که یا قراردادشان را امضا یا تنفیذ کردیم و یا عملیات اجرایی آنها آغاز شده است.
خجسته‌مهر توضیح می‌دهد: هم‌اکنون بیش از ۷۰ درصد از میادین نفتی و گازی مشترک ایران از نظر میزان ذخایر، تولیدی هستند. بیش از ۸۰ درصد از ذخایر نفت میادین مشترک در استان خوزستان، در حوزه غرب کارون و در شرکت نفت و گاز اروندان است که الان نسبت تولید آنها در مقایسه با میادین مستقل آن حوزه ۳ به ۱ است.
مدیرعامل شرکت ملی نفت گفت: در حوزه میادین گازی، حدود ۵۰ درصد از ذخایر گازی ایران در میدان مشترک پارس‌جنوبی است که هم‌اکنون ۷۰ درصد از گاز تولیدی در کشور از این میدان رقم خورده است. در دولت سیزدهم فاز ۱۱ پارس‌جنوبی بعد از ۲۰ سال معطلی در ۲۰ ماه به تولید رسید.
وی تاکید کرد: با حفاری اولین چاه در میدان گازی بلال، این میدان به تولید گاز رسید. بهره‌برداری از شیرین‌سازی میعانات گازی فاز ۲ و ۳ پارس‌جنوبی رقم خورد. در همین دولت احداث خط لوله فاز ۱۶ پارس‌جنوبی آغاز شد و انشاءالله تا قبل از زمستان این خط به بهره‌برداری می‌رسد.
خجسته‌مهر افزود: همچنین عملیات اجرایی طرح توسعه لایه نفتی پارس‌جنوبی در دولت سیزدهم آغاز شد. در میدان فرزاد ب، قرارداد توسعه تنفیذ شد. قرارداد فاز دوم توسعه میدان یادآوران آماده شده که با نهایی شدن مذاکرات امضا و عملیات اجرایی آغاز می‌شود.
مدیرعامل شرکت ملی نفت می‌گوید: در این دولت ۱۴ طرح توسعه میادین نفتی و گازی را به مرحله امضای قرارداد، تنفیذ یا اجرای عملیات رساندیم که ۱۲ طرح آن مربوط به میادین
مشترک است.
در میدان آزادگان موفق شدیم شرکت دشت آزادگان اروند را تاسیس کنیم و الان در حال انجام مذاکرات قراردادی به ارزش ۷ میلیارد دلار هستیم تا تولید را به روزانه
۵۷۰ هزار بشکه در روز برسانیم.
به گفته وی، در حوزه فشارافزایی میدان گازی پارس‌جنوبی اولین قرارداد EPC برای طراحی و مطالعات مهندسی پایه امضا شده است. اجرای این طرح به حدود ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که نیازمند یک عزم ملی است و به نظرم بخش قابل‌توجهی از این منابع تامین خواهد شد.
چشم‌انتظار فاز ۱۱
آن‌طور که مدیرعامل شرکت ملی نفت گفته، امسال فاز ۱۱ قرار است وارد مدار تولید شود. طلسمی ۲۰ ساله که اگر بشکند، می‌تواند بخشی از مشکلات ناترازی گاز کشور را دستکم در زمستان حل کند.
از زمان حفر نخستین حلقه چاه در میدان مشترک پارس‌جنوبی تاکنون ۲۷ سال می‌گذرد؛ حوالی سال ۱۳۷۵ بود که شرکت نفت فلات قاره ایران با استفاده از دستگاه حفاری مدرس و تجهیزات سایر پروژه‌ها و با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای، نخستین حلقه چاه اکتشافی پارس‌جنوبی را حفر کرد و درست بعد از ۲۷۰ روز انجام عملیات حفاری، وجود حجم عظیم ذخایر گاز و میعانات گازی در این میدان محرز و برای نخستین مرحله فاز یک توسعه و تولید از این میدان مشترک تعریف شد.
از آن روز، سال‌ها می‌گذرد و توسعه فازهای مختلف پارس‌جنوبی با مشارکت شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های بزرگ نفتی جهانی یکی پس از دیگری به بهره‌برداری رسیدند، به‌طوری که تا انتهای سال ۱۳۸۸ فازهای ۱، ۲ و ۳، ۴ و ۵، ۶ و ۷ و ۸، ۹ و ۱۰ به‌طور رسمی راه‌اندازی شدند. مابقی فازها به استثنای فاز ۱۱ و فاز ۱۴ نیز تا انتهای سال ۱۳۹۸ به‌طور رسمی راه‌اندازی شدند.
سرعت حفاری‌ها در دوسال گذشته با اعلام قید فوریت به منظور پیشگیری از مشکل ناترازی گاز در زمستان و با هدف تولید زودهنگام گاز افزایش یافت و پس از جابه‌جایی سکوی فاز ۱۲ گفته می‌شود سرعت کار بالا رفته است. در فاز اولیه برداشت از این میدان که با انتقال سکوی فاز ۱۲ انجام می‌شود، تولید گاز به ۱۵ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود با ساخت و نصب سکوی بعدی و حفاری چاه‌ها، تکمیل فاز ۱۱که گامی مهم برای کشور در راستای دستیابی به استقلال انرژی و ثبات ژئوپلیتیکی است، ظرفیت تولید گاز پارس‌جنوبی افزایش چشمگیری پیدا کند.
این طرح روزانه ۵۶ میلیون مترمکعب گاز، ۵۰ هزار بشکه میعانات گازی و ۷۵۰ متریک تن گوگرد در روز تولید خواهد کرد که این خروجی به تامین نیازهای مصرف داخلی ایران و کمک به ظهور کشور به عنوان یک صادرکننده مهم منطقه‌ای کمک خواهد کرد.
با بهره‌برداری از این فاز تولید روزانه لااقل ۱۵ میلیون مترمکعب در روز سه سال زودتر از زمان پیش بینی شده، صرفه‌جویی در هزینه و زمان ساخت یک سکوی بزرگ به وزن بیش از ۳۰۰۰ تن و افزایش تولید میعانات گازی با این اقدام ابتکاری، جلوی عدم‌النفع چندین میلیارد دلاری در برداشت از این فاز اتفاق افتاده است.