18 - 04 - 2021
تفاهم جدید
معصومه معظی- با جود عملیات تروریستی هسته‌ای اسراییل در سایت نطنز و خرابکاری برای تحت‌الشعاع قرار دادن مذاکرات وین، نشست‌های کمیسیون مشترک برجام به منظور احیای برجام و بازگشت آمریکا به این توافقنامه با حضور اعضای ۱+۴ و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا همچنان در حال برگزاری است. هر چند که این اقدام، واکنش تصمیم‌گیران کشور را به همراه داشت و باعث شد جمهوری اسلامی دست به غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم بزند؛ تصمیمی که از سوی جو بایدن مغایر با برجام دانسته شد، اما در بخش دیگری از سخنانش از پیوستن ایران به مذاکرات غیر‌مستقیم هسته‌ای اظهار خوشحالی کرد. بنابراین برخی تحلیل‌ها از تمایل بایدن برای اعطای امتیازاتی به ایران به منظور به نتیجه رسیدن مذاکرات وین حکایت دارد.
شبکه سی‌ان‌ان، روز گذشته در گزارش نشست خبری مشترک جو بایدن با نخست‌وزیر ژاپن در کاخ سفید مدعی شد که بایدن غنی‌سازی ۶۰ درصدی ایران را خلاف برجام می‌داند و معتقد است که کمکی به مذاکرات وین نمی‌کند. اما در عین حال گفته است: «با این حال خرسند هستیم که ایران به توافق برای انجام مذاکرات، مذاکرات غیر‌مستقیم با ما و گفت‌وگو با شرکایمان بر سر اینکه چگونه پیش برویم و برای بازگشت ما به توافق (هسته‌ای) چه چیزی لازم است، ادامه داده است. بنابراین ما دوباره بخشی از آن هستیم.» اگرچه اسراییل و عربستان و امارات در خاورمیانه و بخشی از جمهوریخواهان و دموکرات‌ها در داخل آمریکا، به تعبیری مخالف دادن امتیاز دولت بایدن به ایران و به نتیجه رسیدن مذاکرات وین و احیای برجام هستند، اما به نظر می‌رسد بایدن نظر دیگری دارد و این اختلاف‌نظر را با انتقاد از اسراییل پس از اقدام خرابکارانه در سایت نطنز نشان داده است.
هشدار دولت بایدن به اسراییل
رسانه‌های صهیونیستی گزارش داده‌اند که دولت بایدن از اقدام خرابکارانه اسراییل در تاسیسات نطنز ناراضی است و در روزهای اخیر از مقامات این رژیم خواسته است تا دست از اظهارنظر درباره ایران بردارند. به گزارش روزنامه اورشلیم‌پست، یک شبکه تلویزیونی صهیونیستی روز جمعه گزارش داده که دولت جو بایدن رییس‌جمهور آمریکا در روزهای اخیر چندین بار از مقامات اسراییل خواسته است تا اظهارنظر درباره ایران را متوقف کنند چراکه این کار، مانع مذاکرات تهران و واشنگتن برای توافق هسته‌ای احتمالی جدید است.
در ادامه این گزارش آمده است که دولت بایدن از اقدام خرابکارانه اخیر رژیم صهیونیستی در تاسیسات هسته‌ای نطنز ناراضی است و اظهارات مقامات اسراییلی درباره این حمله را «خطرناک» و «شرم‌آور» دانسته است.کانال ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز علاوه بر این، گزارش داده که آمریکا این پیام را چندین بار ارسال کرده است. به نوشته اورشلیم‌پست، ظاهرا مقامات اسراییل از این واکنش نگران و متوجه شده‌اند که این وضعیت ممکن است آمریکا را تحت فشار قرار دهد. به همین منظور کابینه امنیتی رژیم صهیونیستی قرار است امروز برای اولین بار در طول دو ماه گذشته تشکیل جلسه دهد و درباره موضوعات اخیر پیرامون ایران بحث و رایزنی کند.
غفلت آمریکایی‌ها از یک اصل مهم ایرانی!
البته جدای از موضع‌گیری بایدن در رابطه با اقدام خرابکارانه رژیم صهیونیستی در نطنز و همچنین مغایر برجام دانستن غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم توسط ایران، جن ساکی سخنگوی کاخ سفید هم غنی‌سازی ۶۰ درصد اورانیوم در ایران را تحریک‌آمیز توصیف کرد و گفت که این اقدام باعث نگرانی جدی دولت آمریکا شده است.
اما نکته‌ای که مقامات آمریکایی ظاهرا از اهمیت آن غافل مانده‌اند؛ سخنان مقام معظم رهبری درباره مذاکرات وین است که علاوه بر تاکید بر مواضع پیشین جمهوری اسلامی مبنی بر برداشتن همه تحریم‌ها توسط آمریکا و راستی‌آزمایی از سوی ایران و بعد بازگشت به تعهدات برجامی، ایشان به مذاکره‌کنندگان داخلی متذکر شدند مراقب باشند روند مذاکره «فرسایشی» نشود.بنابراین آمریکایی‌ها باید بدانند که جمهوری اسلامی ایران بر سر حقوق و اصول خود با کسی شوخی ندارد و به گفته رهبری این مذاکرات برای نشان دادن حق و باطل است. پس غنی‌سازی ۶۰ درصدی بعد از عملیات تروریستی اسراییلی، تنها ضرب شستی کوچک به اقدامات تحریک‌آمیز اسراییلی است.
زمان بایدن به سرعت از دست می‌رود
از این رو برخی رسانه‌های آمریکایی از جمله نیویورک‌تایمز در گزارشی درباره مذاکرات بر سر بازگشت واشنگتن به برجام با هشدار نسبت به شکست دیپلماسی تاکید کرده‌اند: «آمریکا باید هر چه سریع‌تر در خصوص برداشتن تحریم‌ها و ارائه یک نقشه راه معتبر برای احیای توافق هسته‌ای با ایران تصمیم‌گیری کند.»
بنابراین به نظر می‌رسد بایدن اهمیت موضوع را متوجه شده و به دنبال بازگشت به توافق هسته‌ای است. به همین دلیل رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران را مامور کرده تا نقشه راهی را برای رسیدن به معادله قابل قبولی برای طرفین تنظیم کند، به گونه‌ای که هم رضایت ایران را در پی داشته باشد، هم دولت بایدن را در معرض انتقادات داخلی و مخالفان آمریکایی برجام قرار ندهد.
روزنامه الشرق‌الاوسط در گزارشی در این رابطه نوشته است: «اعلام تولید ۹ گرم اورانیوم غنی‌سازی‌شده ۶۰ درصدی از سوی ایران از نظر برخی تحلیلگران نشانه دشواری‌هایی است که در مسیر مذاکرات ایران و کشورهای غربی ایجاد شده است، هر چند در روزهای اخیر برخی طرف‌ها از نتایج ملموس در مسیر نزدیک کردن دیدگاه‌های ایران و آمریکا خبر داده بودند.»
روزنامه وال‌استریت ژورنال هم در گزارشی نوشت: «مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی به دنبال راهی برای باز کردن گره تحریم‌ها و ایجاد روندی برای برداشت آنها در مقابل بازگشت کامل ایران به تعهداتش در برجام هستند.
طرف ایرانی خواستار رفع یکباره همه تحریم‌هاست اما طرف آمریکایی فقط از رفع تحریم‌هایی سخن می‌گوید که با توافق هسته‌ای تعارض داشته باشد، هرچند آمریکا تفکیک میان این تحریم‌ها را مشخص نکرده است.»
البته نباید فراموش کرد بایدن که به گفته کارشناسان سنتزی از اوباما و ترامپ است، در واقع تمایل دارد در عین بازگشت ظاهری به برجام، کلید برجام‌پلاس و مذاکره درباره پرونده‌های موشکی و حقوق بشری و مسائل منطقه‌ای ایران، انواع تحریم‌های ترامپی را نیز برای گرفتن امتیاز از ایران در مذاکرات حفظ کند.
اما در عین حال از نزدیک شدن بیشتر ایران به چین و روسیه نگران است و بعید نیست برای احیای برجام و از سرگیری مذاکرات، امتیازاتی به ایران بدهد. موضوعی که مخالفت جدی اسراییل، عربستان و مخالفان داخلی برجام را به همراه داشته است.
موفقیت ایران در تغییر پارادایم «نه جنگ نه مذاکره» در وین
مهدی مطهرنیا کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در این باره گفت: «آنچه باید درباره مذاکرات وین درباره ایران و آمریکا مورد توجه قرار داد، این است که هم آمریکا بر مواضع خود برای دستیابی به اهداف تعریف شده خود در مذاکره تاکید دارد و هم ایران به دنبال ایجاد فضایی است که بتواند به اهداف خود در این زمینه دست یابد. هر چند که آنها در این باره با بحران و ابهام واژگان مواجه هستند و تعریف هر یک از بازگشت به برجام متفاوت است.»
این کارشناس امور بین‌الملل ادامه داد: «بنابراین بازگشت به برجام، در تعریف عملیاتی آمریکایی‌ها بازگشت به ۱+۵ در جهت بازنگری در هدف‌گذاری برجام برای ورود به برجام پلاس است و ایران هم معانی خاص خود را در این باره دنبال می‌کند.»
مطهرنیا افزود: «آمریکایی‌ها بحران کاربرد مفاهیم ایرانیان را تجربه کرده‌اند و اکنون بر اساس همین بحران، بازگشت به برجام را در چارچوب تعریف ابهام‌برانگیز در ادبیات سیاسی خود در دولت بایدن مورد توجه قرار می‌دهند.»
این تحلیلگر امور بین‌الملل با توضیح اینکه «در ایران تصمیم‌گیرنده نهایی برجام مقام رهبری است» گفت: «ایشان در آخرین سخنان خود در این زمینه دال مرکزی مذاکره را حق و باطل دانستند و در باب مذاکره اعلام کردند که باید حق از باطل جدا شود. بنابراین با توجه به این معنا، ایالات متحده به دنبال ایجاد فضایی است که بتواند مذاکره جدیدی با ایران را در تعریف آمریکایی از مذاکره شکل دهد. ایران هم به دنبال فضایی است که بتواند در سبد خود تخم‌مرغ‌هایی را بگذارد که بتواند از آن استفاده کند.»این استاد دانشگاه تصریح کرد: «خارج شدن از پروتکل‌های الحاقی، نزدیک شدن به پکن، بالابردن میزان غنی‌سازی اورانیوم و سخن گفتن از تمدید قرارداد استراتژیک با روسیه، تلاش برای شکستن محاصره دیپلماتیک ایران و نزدیکی به کشورهای دیگر با وجود فشارهای آمریکا در وضعیت کنونی و همچنین دوری از رو‌دررویی نشان‌دهنده آن است که ایران در سبد امتیازگیری خود در مذاکرات غیر‌مستقیم با آمریکا در وین، به دنبال ایجاد فضایی است که بتواند پارادایم نه جنگ نه مذاکره را تغییر بدهد و تا حدی هم موفق بوده است.»
مطهرنیا در پاسخ به احتمال امتیازدهی آمریکا به ایران گفت: «آنچه تحت عنوان امتیازدهی آمریکا به ایران مطرح است، با وجود شروع مذاکرات غیر‌مستقیم در وین هنوز نشانه‌های خود را نشان نداده است و تنها حرکت آمریکایی‌ها در این باره بازپس‌گیری مکانیسم ماشه از شورای امنیت ملل متحد و اضافه کردن شعاع دیپلمات‌های ایران در سازمان ملل متحد است. اما در عمل هیچ‌یک از تحریم‌ها برداشته نشده است و نشانگان مثبتی جز بازگشت آمریکا به ۱+۵ و حضور غیر‌مستقیم دیپلمات‌های آمریکایی در این زمینه دیده نمی‌شود.»او تاکید کرد: «رابرت مالی و جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید و… بارها تاکید کرده‌اند آمریکا با بازگشت ایران به برجام، بار دیگر پای میز مذاکره احیای برجام می‌نشیند اما در عین حال درباره مطرح شدن پرونده‌های دیگر در مذاکرات احتمالی سخن گفته‌اند که گامی برای آغاز برجام پلاس است.»
بنابراین با وجود تمایل احتمالی بایدن برای بازگشت به برجام یا به گفته مطهرنیا بازگشت به سازوکار ۱+۵ و نگرانی او از نزدیک شدن ایران به روسیه و چین و به عبارتی بلوک شرق، بعید به نظر می‌رسد به واسطه مخالفت‌ها و فشارهای اسراییل و عربستان و همگرایی جمهوریخواهان و دموکرات‌های مخالف برجام، بایدن بتواند امتیازات خاصی به ایران برای احیای برجام بدهد. مگر اینکه اتفاق دیگری در نشست کمیسیون مشترک برجام در وین رقم بخورد و ورق به سمت دیگری برگردد.
عراقچی:
تفاهم جدیدی در حال شکل گرفتن است
سیدعباس عراقچی رییس هیات مذاکره‌کننده ایران در وین بعد از نشست معاونان وزیران خارجه ایران و ۱+۴ گفت: «بحث‌های خوبی در داخل کمیسیون مشترک صورت گرفت. به نظر می‌رسد که تفاهم جدیدی در حال شکل گرفتن است و اشتراک در هدف نهایی بین همه وجود دارد و مسیری هم که باید طی شود، مسیری است که در حال حاضر کمی شناخته‌شده‌تر است. البته این مسیر، مسیر آسانی نخواهد بود، اختلاف‌نظرها این‌طور نیست که پایان یافته باشد، اختلاف‌نظرهایی بعضا جدی وجود دارد که باید طی مذاکرات بعدی کاهش پیدا کند.»
معاون ظریف اظهار کرد: «البته ما همان‌طور که بارها گفته‌ایم، اصلا علاقه‌مند به دنبال کردن مذاکرات فرسایشی و طولانی‌مدت نیستیم. در آن حدی که نیاز است که بحث‌ها واقعا باید روشن شود و گفته شود، طبیعتا مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد. فکر می‌کنیم که مذاکرات به مرحله‌ای رسیده است که طرف‌ها می‌توانند روی یک متن مشترک شروع به کار کنند. نگارش متن کنونی، حداقل در آن حوزه‌هایی که اشتراک نظر وجود دارد، می‌تواند شروع شود.»
عراقچی ادامه داد: «به همین منظور هیات ایرانی متون مورد نظر خودش را هم در حوزه هسته‌ای و هم در حوزه رفع تحریم‌ها آماده کرده و این را ارائه کرده به همه طرف‌های دیگر و به اعتقاد ما این متونی که معرفی کردیم می‌تواند مبنای مذاکرات و رسیدن به توافق نهایی باشد. نه اینکه لزوما توافق نهایی عینا متون ما خواهد بود، اما این متون مبنای مذاکره خواهند شد و در چارچوب این متون فکر می‌کنیم که رسیدن به یک توافق که خواسته‌های ایران را تامین کند و خواسته طرف مقابل را هم برای بازگشت ایران به تعهداتش در برجام تامین کند، در این متون مسیر روشن است.» وی خاطرنشان کرد: «به نظر ما زمان شروع نگارش متن، حداقل به اندازه‌ای که اشتراک نظر وجود دارد، فرارسیده است.»
انریکه مورا:
در کاری بسیار سخت، پیشرفت انجام شده است
انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و رییس جلسه روز شنبه کمیسیون مشترک برجام هم در پیامی توئیتری درباره این نشست شرکای برجام درباره احیای توافق هسته‌ای نوشت: «پس از مذاکراتی سنگین یک ارزیابی از امور را در جلسه کمیسیون انجام دادیم. در کاری بسیار سخت، پیشرفت انجام شده است. حالا به فعالیت مفصل‌تری احتیاج داریم. مهم است که همه پایبند هدف‌های مشترک باشند، یعنی بازگشت آمریکا به برجام و اجرایی شدن کامل آن.»