تراژدی تلخ سد «خرسان ۳» و آوارگی هزاران نفر

ایلنا- مطالعات احداث سد «خرسان۳» از سال ۱۳۸۶ آغاز و از سال ۹۰ هم عملیات اجرایی آن شروع شده است، بنا به گفته «منصور کریم‌زاده» فرماندار لُردگان استان چهارمحال‌و‌بختیاری، مجموع پیشرفت فیزیکی سد و نیروگاه این سد اکنون ۱۷ درصد است. ساختگاه سد «خرسان۳» در شهرستان لُردگان استان چهارمحال‌و‌بختیاری قرار دارد و بخشی از مخزن آن هم در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد جانمایی شده است. براساس طراحی اولیه این سد، حجم مخزن بیش از یک میلیارد مترمکعب در نظر گرفته شده و ساخت آن می‌تواند اقلیم هر دو استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد و چهارمحال‌و‌بختیاری را تحت تاثیر قرار دهد. دهستان سادات محمودی شهرستان دنا در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد حدود ۱۷ روستای بزرگ و کوچک دارد که بعد از آبگیری سد خرسان ۳ یا به صورت کامل یا بخشی از آنها در مخزن سد قرار می‌گیرند و زیرآب می‌روند و در صورتی که ایجاد و به بهره‌برداری برسد ۱۰ هزار نفر در این استان آواره می‌شوند.
سد خرسان ۳ با ۲۴ کیلومترمربع وسعت، حدود ۱۹۵ متر ارتفاع، یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون مترمکعب حجم و ۳۹ کیلومتر طول یکی از بزرگ‌ترین سدهای بتنی خواهد بود که بنا به گفته مسوولان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اهدافی نظیر تولید انرژی برق‌آبی، تنظیم جریان، افزایش عمر مفید سدهای پایین‌دست و کاهش هزینه‌های سیستم‌های سیلاب در سد خرسان‌۲ و ۳ را دنبال می‌کند.
برخی از اهالی روستاهای
«گل چهرآباد»، «کُله حمام»، «دِزَکِ علیا و سفلی»، «کَلهِ گه» و «دو راه» در گفت‌و‌گوهای جداگانه به طرح مشکلات احداث سد خرسان۳ در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا می‌پردازند و می‌گویند: اگر این سد احداث شود باید شاهد شروع بدبختی و فلاکت مردمان حاشیه آن برای نسل‌ها و قرن‌های آینده بود.
علی انیشه ۶۵ ساله و یکی از بزرگان روستای «کُله حمام» دهستان سادات محمودی، کوچ اجباری از این دهستان به خاطر احداث سد خرسان۳ را سرفصل نابودی زندگی عشایری و دامداری خود و دیگر روستانشینان می‌داند و می‌گوید: «اگر این سد احداث شود، اتفاقات تلخی برای مردم منطقه رخ می‌دهد.»
علی صداقت ساکن روستای گل چهرآباد هم به مشکلات ساخت سد خرسان۳ و زیرآّب رفتن ۱۷ روستا اشاره و اظهار کرد: «با ساخت این سد، مردم این روستاها باید جابه‌جا شوند که در این صورت بیشتر افراد مُسنِ این منطقه دچار مشکلات روانی و افسرده خواهند شد و پس از چند ماه همه می‌میرند.» رزینل شوریه از اهالی روستای «کله‌گه» هم تاکید کرد:« ساخت سد خرسان۳ چیزی جز ضرر برای مردم منطقه دهستان سادات محمودی ندارد و طبیعت، اراضی کشاورزی، درختان بلوط این آب و خاک را از دست خواهیم داد و آواره می‌شویم.»
آوارگی بیش از ۱۰ هزار سکنه
یک فعال محیط‌زیستی هم با بیان اینکه تجربه نشان داده است که انتقال آب میان‌حوضه‌ای نمی‌تواند ثمربخش باشد و نتیجه احداث سد خرسان۳، نابودی درختان بلوط منطقه و خالی از سکنه‌شدن ۱۷ روستاست، اظهار کرد: آوارگی، حاشیه‌نشینی و بیکاری یکی از ده‌ها معضلی است که این کوچ اجباری به مردم تحمیل می‌کند.
امید سجادیان گفت: با وجود اینکه مخزن این سد در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد قرار دارد ولی این استان اجازه برداشت از آب آن را ندارد و وزارت نیرو نیز اجازه هیچ برداشتی را به مناطق حاشیه سد نمی‌دهد، در واقع از حجم یک میلیارد و ۱۸۰ میلیون مترمکعبی آن، سهمی برای استان درنظر گرفته نشده و فقط برای انتقال آب بین‌حوضه‌ای برای فلات مرکزی و صنایع آب‌بر است. وی افزود: یکی از نگرانی‌های فعالان محیط‌زیست استان این است که مهاجرت طایفه‌های قدیمی این منطقه، پیوندهای قومی آنها را کمرنگ می‌کند و به دنبالش معضلات اجتماعی و تغییرات نامأنوس فرهنگی رخ می‌دهد. علاوه بر مهاجرت هزاران نفر از روستاهای کهگیلویه‌و‌بویراحمد، گورستان چهار هزار و ۵۰۰ ساله سادات محمودی شهرستان دنا هم زیر آب خواهد رفت.
سد خرسان۳ افزایش حاشیه‌نشینی یاسوج را در پی دارد
فرماندار شهرستان دنا در استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد هم با تاکید بر اینکه با ساخت و آبگیری سد خرسان۳ حدود ۱۷ روستا با جمعیتی حدود ۱۰ هزار نفر از دهستان سادات محمودی شهرستان دنا در این استان زیر آب می‌رود، اظهار کرد: با این وضعیت، این جمعیت به شهر یاسوج سرازیر می‌شوند و مُنجر به حاشیه‌نشینی خواهد شد. کورش درخشان‌زاده با اشاره به آسیب‌های اجتماعی برای منطقه سادات محمودی و سایر مناطق استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد به خصوص شهر یاسوج، بیان کرد: سد خرسان۳ مجوز زیست‌محیطی ندارد و آثار مخرب جبران‌ناپذیری برای اکوسیستم شهرستان دنا و منطقه خواهد داشت. فرماندار شهرستان دنا با اشاره به اینکه با ساخت این سد آثار باستانی و تاریخی زیادی تخریب و زیر آب خواهند رفت که برخی از این آثار مربوط به دوره عیلامی‌هاست، یادآور شد: قبرستان تاریخی و نادر هفت هزار ساله که اخیرا در این منطقه کشف شده با ساخت این سد از بین می‌رود. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد نیز با بیان اینکه شغل و تنها راه درآمد مردم دهستان سادات محمودی، کشاورزی و دامداری است و بیش از ۵۰۰ هکتار زمین کشاورزی دارند، تاکید کرد: از مسوولان انتظار داریم آوارگی، جابه‌جایی، اسکان، خدمات و شغل ۱۰ هزار نفر جمعیت ۱۷ روستای این منطقه را مدنظر داشته باشند.
اسلام جاودان‌خرد گفت: سد خرسان۳ فاقد مجوز و ارزیابی زیست‌محیطی است و محیط‌زیست استان کهگیلویه‌و‌بویراحمد نیز با خط انتقال این سد مخالفت کرده است.