10 - 09 - 2023
تدوین پیش‌نویس ایجاد سازمان منطقه‌ای محیط‌زیست
رییس‌جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست بر لزوم همکاری بین‌المللی برای مقابله با چالش‌های محیط‌زیستی تاکید کردند
گروه سیاسی- کنفرانس بین‌المللی مبارزه با طوفان‌های گردوغبار که با همکاری دولت جمهوری اسلامی و سازمان ملل متحد در تهران برگزار شد، از روز گذشته (۱۸ شهریورماه) آغاز به کار کرد و قرار است امروز (۱۹ شهریورماه) به کار خود پایان دهد؛ کنفرانسی که هدف از برگزاری آن، بررسی چالش‌ها و مشکلات کشورهای متاثر از گردوغبار و ارائه راه‌حل‌های عملی برای برخورد با این چالش و معضل جهانی است و در جریان برگزاری نخستین روز آن، رییس‌جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در سخنانی به بیان نکاتی در این رابطه پرداختند.
این در حالی بود که خردادماه سال جاری، مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه‌ای، روز ١٢ ژوئیه مصادف با ٢١ تیرماه هر سال را به‌عنوان «روز بین‌المللی مقابله با طوفان‌های گردوغبار» نامگذاری کرد و مقرر شد هر سال در این روز رویدادهای مختلفی در سرتاسر جهان برگزار شود؛ قطعنامه‌ای که از همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد، سازمان ملل متحد و آژانس‌های تخصصی آن، دیگر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، سمن‌ها، بخش خصوصی و دانشگاهیان و سایر ذی‌نفعان خواسته تا متناسب با اولویت‌های ملی کشورها از طریق آموزش و اقدامات لازم در جهت آگاهی‌سازی عمومی و ارتقای سلامت، رفاه و افزایش کاربری و مدیریت پایدار زمین، امنیت غذایی و تاب‌آوری در برابر تغییر اقلیم فعالیت کنند. این در حالی است که براساس این قطعنامه، ائتلاف جهانی مقابله با طوفان‌های گردوغبار با همکاری آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد در جهت اهداف قطعنامه اقدام می‌کنند و دبیرکل سازمان ملل متحد موضوع را برای اقدام‌های لازم به کشورها، نظام سازمان ملل متحد و دیگر آژانس‌های تخصصی منعکس می‌کند.
به هر تفسیر، اما رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در بخشی از روز نخست این نشست که روز گذشته با حضور مقام‌های بیش از ۵۰ کشور و آژانس بین‌المللی در سالن اجلاس سران برگزار شد، ضمن اشاره به ۵ کشوری که بیشترین تاثیر را از پدیده گردوغبار می‌پذیرند، خاطرنشان کرد: «سالانه ۷ میلیون نفر بر اثر آلودگی جوی طبیعی و مصنوعی جان خود را در جهان از دست می‌دهند.» علی سلاجقه با تاکید بر اینکه «از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون تعداد وقوع خشکسالی‌ها و دامنه گستره آنها ۳۰ درصد افزایش داشته»، گفت: «بر اساس آخرین یافته‌های جهانی و نتایجی که آژانس اسکپ سازمان ملل متحد منتشر کرده طی ۵۰ سال اخیر حدود ۵۰ درصد وقایع آب و هوایی مربوط به خشکسالی بوده که خسارتی حدودا ۱۲۴ میلیارد دلاری درپی داشته است.» او که تاکید کرد بنابر پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۳۰، حدود ۷۰۰ میلیون نفر به‌خاطر خشکسالی تن به مهاجرت می‌دهند، گفت: «در حال حاضر ۲/۳ میلیارد نفر در جهان با مشکل کمبود آب مواجه هستند و تحقیقات نشان می‌دهد این مقدار تا سال ۲۰۵۰ به ۵ میلیارد نفر خواهد رسید که سه‌چهارم جمعیت کل جهان است.» رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین با تاکید بر تاثیرات فرامرزی مخاطرات محیط‌زیستی با استناد به اطلاعات آژانس اسکپ اعلام کرد: «کشورهای ترکمنستان، ارمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ایران بیشترین تاثیرپذیری را از گردوغبار دارند.»
در این نشست، رییس دولت انقلابی گفت: «طبیعت در اختیار انسان‌هاست، اما برای بهره‌برداری از مواهب آن باید قوانین و قواعد حاکم بر طبیعت رعایت شود، چراکه اگر قوانین حاکم بر دریاها، جنگل‌ها و کلیت طبیعت نادیده گرفته شود، خطرات ناشی از آن همه موجودات و طبیعت را در بر می‌گیرد.» ابراهیم رییسی با هشدار نسبت‌به نادیده گرفتن قوانین حاکم بر دریاها، جنگل‌ها و کلیت طبیعت، مدیریت منابع آبی و مدیریت مصرف برای کاهش خشکسالی را به‌عنوان یکی از عوامل اصلی جلوگیری از ایجاد گردوغبار مهم و حائز اهمیت دانست و گفت: «بدون تردید استفاده نادرست و ناعادلانه منابع آبی در پیدایش طوفان‌های ماسه و گردوغبار نقش دارد و این مساله مستلزم توجه ویژه به مدیریت منابع آبی و مصرف آن است.» او توسعه‌یافتگی بدون توجه به مسائل زیست‌محیطی را رویه‌ای غلط و مردود از جانب برخی کشورهای توسعه‌یافته دانست و اظهار داشت: «از نکاتی که باید برای آن چاره‌ای اساسی اندیشید، ضمانت اجرایی قطعنامه‌های سازمان‌های بین‌المللی در زمینه حفاظت از محیط‌زیست است تا برخی کشورها با پشتوانه قدرت و ثروت نتوانند آنها را نقض کنند.» رییسی با تاکید بر لزوم پرهیز از دخالت مسائل سیاسی و تعارفات دیپلماتیک در تصمیمات محیط‌زیستی، گفت: «در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هرگونه توسعه‌یافتگی فرع بر محیط‌زیست تعریف شده و در راهبرد جمهوری اسلامی ایران «توسعه، آری! به خطر انداختن محیط‌زیست، هرگز!» همواره مورد توجه بوده و کنار سازمان حفاظت از محیط‌زیست که به موضوع مهم تولید توجه دارد، کارآفرینان و صنعتگران ما نیز به این قانون و راهبرد اساسی توجه داشته و دارند.»
رییسی «استفاده از ظرفیت‌های مراکز علمی و تحقیقاتی»، «ایجاد صندوق مالی» و «تهیه پیوست‌های فرهنگی و رسانه‌ای» را به‌عنوان ۳ پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای مقابله موثر با طوفان‌های شن و ماسه و گردوغبار مورد تاکید قرار داد و گفت: «بسیاری از مراکز علمی ما در این زمینه تحقیقات و پژوهش‌های مفیدی انجام داده‌اند که می‌تواند به‌عنوان پشتوانه مهمی در تصمیم‌سازی‌ها مورد توجه قرار گیرد و ما آماده انتقال تجربیات خود در این راستا هستیم. همچنین پشتیبانی مالی یکی از ملزومات موفقیت تصمیمات این اجلاس است که در این راستا تشکیل صندوق مالی با مشارکت کشورهای درگیر این پدیده مخرب محیط‌زیستی پیشنهاد می‌شود تا اجرای تصمیمات اتخاذشده به دلیل مشکلات مالی دچار وقفه نشود.» او با بیان اینکه «امروز یکجانبه‌گرایی، نگاه نابرابر و غیرعادلانه محیط‌زیست را در معرض خطر قرار داده»، تصریح کرد: «همگرایی و هم‌اندیشی کشورها در زمینه حفظ محیط‌زیست و همین‌طور همکاری سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه سازمان ملل اگر متوقف به فشار قدرت‌های سلطه‌گر نباشد، قطعا می‌تواند برای مقابله با این پدیده مفید و موثر باشد.»
این در حالی بود که در ادامه این نشست، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست با قرائت بیانیه ملی اجلاس بین‌المللی مقابله با گردوغبار و بیان اینکه جهان با چالش‌های عظیم محیط‌زیستی دست و پنجه نرم می‌کند، گفت: «حل مشکلات محیط‌زیستی عظیم نیازمند تلاش‌ها و برنامه‌های جامع و هماهنگ در سطوح بین‌المللی، منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای است.» ایرج حشمتی همچنین با قرائت این بیانیه، ضمن تاکید بر «ایمان راسخ جمهوری اسلامی ایران به ضرورت راهبردهای چندوجهی برای کاهش اثرات طوفان‌های گردوغبار» گفت: «برای دستیابی به اهداف منتج به کاهش پیامدهای ناشی از این مخاطره، تهیه برنامه‌های عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای و اجرایی کردن آنها با همکاری همه کشورهای موثر و متاثر همچنین نهادهای مرتبط سازمان ملل متحدد ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.» او همچنین با اشاره به تدوین «پیش‌نویس ایجاد سازمان منطقه‌ای محیط‌زیست»، بر آمادگی جمهوری اسلامی در راستای ایفای نقش و مشارکت در همکاری‌های بین‌المللی تاکید کرد و گفت که ایران همچنین آمادگی دارد تا دانش و تجربه گسترده خود برای سازگاری، مدیریت و مقابله با چالش‌های ناشی از طوفان‌های گردوغبار را با دیگر کشورهای جهان و نهادهای بین‌المللی به اشتراک بگذارد. او گفت: «بر این اساس جمهوری اسلامی ایران تمامی کشورهای تحت تاثیر و نهادهای بین‌المللی مرتبط را تشویق به همکاری در تدوین و تحقق کنوانسیونی الزام‌آور برای مدیریت، سازگاری و مقابله با طوفان‌های گردوغبار به منظور انجام اقدامات عملیاتی و اجرایی می‌کند. بدیهی است که تحت راهبردهای این کنوانسیون دستیابی به اهداف مشترک جهانی و منطقه‌ای برای مقابله و کاهش پیامدهای ناشی از طوفان‌های گردوغبار ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.»
در پایان بیانیه ملی آمده است: «جمهوری اسلامی ایران ضمن اعلام پایبندی به تعهدات خود برای مدیریت، سازگاری و مقابله با طوفان‌های گردوغبار در سطوح بین‌المللی، منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای اعتقاد دارد که از طریق تصویب برنامه‌های عمل و اقدام، ایجاد صندوق مالی به منظور پشتیبانی از اقدامات عملیاتی و اجرایی، ایجاد مراکز و کارگروه‌های فنی و در نهایت تلاش برای ایجاد کنوانسیون مقابله با طوفان‌های گردوغبار با الزامات اجرایی توسط کلیه کشورهای موثر و متاثر از پدیده گردوغبار که در پیش به آنها اشاره شد، می‌توان ضمن مهار و کاهش آثار و پیامدهای طوفان‌های گردوغبار بر این چالش فرامرزی فائق آمد. امروز در حالی که همه ما شایسته تقدیر برای حضور موثر در این اجلاس بین‌المللی هستیم، نباید از یاد ببریم که گام‌های سخت‌تر و چالش‌برانگیزتری پیش‌رو خواهیم داشت که تنها با مشارکت و همکاری همه‌جانبه و خلل‌ناپذیر قادر به غلبه بر آنها خواهیم بود.»