تجویز دارو در ایران ۲ برابر متوسط جهانی

اجرای برنامه پزشکی خانواده از اول اردیبهشت

گروه جامعه- از آنجا که طرح پزشک خانواده در دنیا سابقه ۷۰ساله دارد و نتایجی همچون کاهش هزینه‌های درمانی مردم، ارتقای سلامت جامعه و… را به دنبال داشته است، در ایران نیز سال‌هاست که بر فراگیر شدن این طرح تاکید می‌شود. هرچند تقریبا حدود دو دهه از طرح برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در کشور می‌گذرد، اما متاسفانه این برنامه آنطور که باید و شاید به نتیجه نرسیده و نتوانسته موجبات تحقق اهداف موردنظر را فراهم کند. با این حال در جلسه قرارگاه پزشکی خانواده که با حضور بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت و جمعی از مدیران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ستاد وزارت بهداشت برگزار شد، با دستور وزیر از سامانه نظام ارجاع در برنامه پزشکی خانواده رونمایی شد. به گفته مسوولان وزارت بهداشت، این سامانه قابلیت‌‌های فراوانی دارد و امکان ارجاع بیماران از سطوح یک به سطوح بالاتر تخصصی و فوق تخصصی در نظام ارجاع و برنامه پزشکی خانواده را فراهم می‌کند.
براساس آنچه وزیر بهداشت می‌گوید، این سامانه می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه‌های مردم، از مصرف داروی بی‌مورد نیز جلوگیری کند، چرا‌که بررسی وضعیت داروها و تجویزها با این سامانه امکان‌پذیر است. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که به گفته بهرام عین‌اللهی، متوسط تجویز دارو در نسخه در دنیا ۵/۱ قلم و در ایران ۴ قلم است به طوری که می‌توان گفت ما در کشور بیش از ۲ برابر دنیا دارو می‌نویسیم. در این راستا وی اعلام کرد که قرار است برنامه پزشکی خانواده از اول اردیبهشت ۱۴۰۲ در سراسر کشور اجرایی شود.
وزیر بهداشت ضرورت اجرایی شدن برنامه پزشکی خانواده در کشور تاکید کرد و با اشاره به اجرای طرح سلامت بخش در سه استان بوشهر، کردستان و خراسان‌جنوبی گفت: در مورد سایر استان‌ها هم گسترش طرح با اولویت مناطق محروم آن نقاط مد نظر است. بنابراین این پروژه در کل کشور از اول اردیبهشت‌ماه بسته به توان هر استان اجرایی می‌شود.
بهرام عین‌اللهی گفت: باید دید وضع موجود چگونه است؟ این سامانه یک ‌گام رو به جلو است و در حال حاضر وضعیت ایده‌آلی نداریم و باید نسبت به وضع موجود تحول ایجاد کنیم و گام تحولی در این زمینه برداریم. رونمایی این سامانه شروع فعالیت است و نیاز به برگزاری کارگاه و آموزش‌های متعدد دارد.
وی با تاکید بر اینکه نظام سلامت در ایران خدمات مناسبی دارد، تصریح کرد: این موضوع نیازمند ارتقا است. از کارهای خوب در ایران بحث شبکه بهداشت و درمان است. وقتی می‌گوییم family medicine ، فقط بحث پزشکی و درمان نیست؛ بلکه باید بر بهداشت و مراقبت اولیه بیشتر تاکید کنیم؛ مثلا در مورد کرونا دیدید که یک واکسن ساده می‌تواند مشکلات زیادی را رفع کند، در مورد بیماری‌های غیرواگیر هم شرایط اینچنین است. اینها یک سیستم است و پزشک خانواده، مراقب و بهورز جزئی از آن هستند و از عوامل مهم موفقیت حوزه سلامت نیروهای بهداشتی است که همه جا حضور دارند و موفقیت ما به دلیل وجود این نیروها بوده است که در تمام مشکلات وفادار به مردم بوده‌اند.
وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب با گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی اکنون از نظر نیروی انسانی در تمام مقاطع وضعیت خوبی داریم. مشکل امروز ما ساماندهی این امکانات خوب است تا منابع و هزینه‌ها مدیریت شود و بتوانیم از اقدامات تشخیصی به موقع استفاده کنیم و نظام تشویقی برای بیمار و پزشک درنظر بگیریم.
یکی از مشکلات ما مصرف داروی بی‌مورد است
وزیر بهداشت با اشاره به اینکه بررسی وضعیت داروها و تجویزها با این سامانه امکان‌پذیر است، تصریح کرد: یکی از مشکلات ما مصرف داروی بی‌مورد است. متوسط تجویز دارو در نسخه در دنیا ۵/۱ قلم و در ایران ۴ قلم است و ما بیش از ۲ برابر دارو می‌نویسیم. از سوی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان هم باید بتوانند از این سامانه اطلاعات لازم را بگیرند.
او با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری تاکید کرد: در دورانی هستیم که همه باید کنار هم قرار بگیریم و به هم کمک کنیم. امروزه یک سازمان به تنهایی نمی‌تواند موفق باشد و کار گروهی می‌تواند سبب موفقیت شود. نظام ارجاع و پزشک خانواده از سال ۱۳۸۲ آغاز شده و در دو نقطه هم پایلوت شده است و حالا بعد از ۲۰ سال لازم است که اجرایی شود. عین‌اللهی، ادامه داد: این طرح سال گذشته در جمعیت زیر ۲۰ هزار نفر و مناطق روستایی انجام شد و ۲۰۰۰ خانه بهداشت و مرکز جامع سلامت تاسیس شد؛ ولی نیاز به فعالیت بخش خصوصی هم‌ وجود دارد.
وی افزود: یکی از اهداف ما کم کردن هزینه‌های مردم است و از این رو اعلام کردیم کسانی که از طریق نظام ارجاع به سطوح بالاتر بیایند با تخفیف یا رایگان خدمت می‌گیرند؛ چنانچه طرح سلامت بخش با همین هدف را در سه استان بوشهر، کردستان و خراسان جنوبی اجرا کردیم تا ذیل نظام ارجاع به شکل رایگان بستری انجام شود، در مورد سایر استان‌ها هم گسترش طرح با اولویت مناطق محروم آن نقاط مد نظر است. بنابراین این پروژه در کل کشور از اول اردیبهشت‌ماه بسته به توان هر استان اجرایی می‌شود.
تعالی نظام سلامت
در این خصوص همچنین معاون درمان وزارت بهداشت با اعلام به‌روزرسانی نظام ارجاع بیمارستانی برای ارائه خدمات سطوح دوم و سوم، در عین حال از امکان ورود بخش خصوصی به نظام ارجاع خبر داد و گفت: بنابراین پزشکان طرف قرارداد با بیمه‌ها هم می‌توانند از این سامانه استفاده کنند. سامانه یکپارچه است و کل نظام سلامت به آن وارد خواهند شد.
سعید کریمی اظهار کرد: رویکرد اصلی وزارت بهداشت در دولت سیزدهم با هدایت مقام وزارت، تعالی نظام سلامت است و برای دستیابی به این هدف یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها پزشکی خانواده، نظام ارجاع، توسعه شبکه و رسیدن به همه این مجموعه‌ها برای ارتقای سلامت و خدمات بهداشتی و درمانی است. برقرار شدن پزشکی خانواده و نظام ارجاع از الزامات قانونی است و رسیدن به این هدف حتما مرحله به مرحله میسر است.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین الزامات، بحث ارجاع است. ما سه سطح در این زمینه داریم که سطح اول خانه‌های بهداشت و پزشکان عمومی و خانواده هستند. در گذشته اگر بیماری نیاز پیدا می‌کرد که به سطح تخصصی و فوق‌تخصصی مراجعه کند از دفترچه استفاده می‌کرد و نظام الکترونیک قوی برقرار نبود، اما در برنامه جدید این کار چند مرحله شده است.
کریمی تاکید کرد: از دی‌ماه ۱۴۰۱ در شهرهای زیر ۲۰ هزارنفر و روستاها سطح یک خدمت تا حد زیادی تکمیل شده و موضوع واجب فعلی الکترونیکی شدن نظام ارجاع است. کاری که در سطح دو و سه انجام دادیم این بود که فوکال پوینت‌های بیمارستانی را مشخص کردیم؛ یعنی الان در تک‌تک بیمارستان‌ها مشخص است که یک فوکال پوینت اصلی و یک دستیار او نظام ارجاع سطح دو و سه را پیگیری می‌کند. جلسات توجیهی برای این افراد و معاونان درمان دانشگاه‌ها برگزار شده است.
کاهش فرانشیز و رایگان شدن بستری
کریمی با تاکید بر اینکه مسیرهای ارجاع برای هر رشته و تخصص پزشکی مشخص شده‌، اظهار کرد: این اقدامات به‌روزرسانی شده است. کار مهم دیگر تشویق بیمار و سوق دادن او بدون اجبار به این مسیر است. برای این کار نیاز به مشوق‌هایی برای بیمار و بعد پزشک داریم که برای آن برنامه‌ریزی شده است. کاهش فرانشیز و رایگان شدن بستری اقدام تشویقی این زمینه است که به صورت آزمایشی در سه استان اجرا شد و بعد از رونمایی از سامانه در سایر استان‌هایی که آمادگی داشته باشند بیمارانی که از این مسیر به سطح بالاتر برسند و نیاز به خدمات ضروری داشته باشند فرانشیز را کاهش می‌دهیم تا تشویق شوند.
وی درباره ویژگی‌های سامانه، تاکید کرد: بخش خصوصی هم می‌تواند از این سامانه استفاده کند و نمی‌خواهیم نظام ارجاع را فقط به بخش دولتی محدود کنیم و حتی برای بخش خصوصی هم مشوق‌هایی در نظر گرفته شده است. بنابراین پزشکان طرف قرارداد با بیمه‌ها هم می‌توانند از این سامانه استفاده کنند. سامانه یکپارچه است و کل نظام سلامت به آن وارد خواهند شد. وقتی بیمار در سطح یک ویزیت شد تشخیص پزشک سطح یک و داروهایی که نوشته است، ثبت شده و این موارد برای پزشک سطح دو قابل رویت است و می‌تواند تشخیص و نسخه مدنظر خود را هم اضافه کند و در صورتی که لازم باشد بیمار به سطح سه هم ارجاع داده می‌شود. به محض نسخه‌نویسی، این نسخه به داروخانه ارجاع می‌شود تا نسخه‌پیچی انجام شود. وی افزود: عملا می‌توان با این سامانه مرحله مهمی از پرونده الکترونیک را هم طی کرد.
لازم به ذکر است از جمله اهداف اجرایی پزشک خانواده می‌توان به صیانت از جامعه، افزایش دسترسی مردم به خدمات بهداشتی، ارتقای سلامت جامعه، اجرای آن در خانواده و محله‌محور شدن طرح، تحقق عدالت اجتماعی، محافظت مالی از بیمه‌شدگان در مقابل هزینه‌های سنگین روان و کاهش هزینه‌های درمان اشاره کرد.