تجارت جهانی در برزخ

گروه بین‌الملل- اکونومیست در پرونده «جهان پیش‌رو ۲۰۲۵» می‎نویسد که طرح انفجاری دونالد ترامپ، رییس‌جمهور جدید آمریکا برای وضع تعرفه واردات به تجارت جهانی آسیب می‌رساند اما او برای اجرای کامل این برنامه‌ها با موانعی مواجه خواهد بود.
تقریبا یک قرن از آخرین‌باری که کنگره آمریکا لایحه‌ای را برای وضع تعرفه بر کالاهای وارداتی تصویب کرد، می‌گذرد. قانون تعرفه اسموت هاولی در سال‌۱۹۳۰ که میانگین تعرفه‌های وارداتی را حدود ۲۰‌درصد افزایش داد و جنگ تجاری دوطرفه را برانگیخت، بسیار موثر بود: تجارت جهانی دوسوم کاهش یافت. این برای رشد اقتصاد آمریکا و سراسر جهان آن‌قدر فاجعه‌بار بود که قانون‌گذاران از آن زمان تاکنون از کنار سایه این موضوع هم عبور نکرده‌اند و «اسموت هاولی» مترادف با سیاستگذاری اقتصادی فاجعه‌بار شد.
با انتخاب مجدد دونالد ترامپ به‌‌عنوان رییس‌جمهور آمریکا، تاریخ تکرار می‌شود. در جریان مبارزات انتخاباتی، او وعده داد که تعرفه‌های ۱۰تا ۲۰درصدی بر همه کالاهای وارداتی از سراسر مرزهای آمریکا وضع خواهد کرد؛ با عوارضی تا ۶۰درصد بر واردات از چین و ۱۰۰‌درصد بر واردات از مکزیک. بسیاری از اقتصاددانان تلاش کرده‌اند تاثیر احتمالی آن بر رشد و تورم را تخمین بزنند. همه به این نتیجه رسیده‌اند که چنین تعرفه‌های گسترده‌ای به رشد اقتصاد آسیب می‌رساند و قیمت‌ها را بالا می‌برد.
اندیشکده اقتصاد بین‌الملل پترسون تخمین می‌زند که افزایش ۱۰‌درصدی تعرفه‌های جهانی و تلافی‌جویانه شرکای تجاری، یک‌درصد از رشد آمریکا را برای دو سال پس از اجرای تعرفه‌ها کاهش می‌دهد و به‌‌طور نامحدودی بر رشد فشار وارد می‌کند. شرکای تجاری مانند چین و مکزیک نیز ضربه‌های قابل‌توجهی خواهند خورد. بانک UBS پیش‌بینی رشد چین در سال ۲۰۲۵ را از 5/‏‏4‌درصد به ۴‌درصد کاهش داده است. سوال بزرگی که اکنون آمریکا و بقیه جهان با آن روبه‌رو هستند، این است که آیا ترامپ واقعا قصد دارد با این طرح پیش برود یا خیر و اگر چنین است، آیا او قادر به انجام این کار است یا خیر.
با ایده‌آل‌گرایانه‌ترین پرسش شروع کنیم که آیا واقعا منظور ترامپ این (اجرای تعرفه‌ها) است؟ فقط او جواب حقیقی را می‌داند اما بسیاری از مشاوران اقتصادی او استدلال کرده‌اند که تهدیدهای او مبنی‌بر تعرفه‌های کلان صرفا یک تاکتیک چانه‌زنی است و او درواقع نمی‌خواهد چنین اقدامات گسترده‌ای را اعمال کند. مشکل این منطق آنجاست که بسیار آشناست. همین بحث در طول اولین مبارزات انتخاباتی ترامپ در مورد وعده‌های او برای ساخت دیوار مکزیک (ظاهرا فقط یک استعاره) یا معرفی ممنوعیت ورود مسلمانان (ظاهرا اغراق‌آمیز) مطرح شد اما درواقع، او در مورد هر دو جدی بود. بنابراین ترامپ ممکن است در مورد برنامه تجاری هم به همان اندازه جدی باشد. به نظر می‌رسد رابرت لایتیزر که در مسائل تجاری تندرو و مدافع تعرفه‌ها است، برای نقش‌های مهم مختلف در دولت بعدی ترامپ در رقابت است. پس از رهبری تلاش‌های تجاری ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری، او آماده است تا دوباره به میدان بیاید.
اما پاسخ پرسش ملموس‌تر «آیا ترامپ می‌تواند برنامه خود را اجرا کند» چیست؟ او مطمئنا می‌تواند تعرفه‌هایی را اعمال کند. او این کار را در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، در مورد مواردی مانند فولاد و آلومینیوم و تحت اختیارات گسترده‌ای که کنگره به رییس‌جمهور واگذار کرده بود تا در مواقع اضطراری یا برای محافظت از امنیت ملی دست به اقدام بزند، انجام داده بود.
با این ‌حال، گسترده‌ترین نسخه از برنامه‌های تجاری ترامپ مطمئنا از محدودیت‌های این اختیارات فراتر خواهد رفت. چالش‌های حقوقی اجتناب‌ناپذیری که اعمال این تعرفه‌ها ایجاد خواهند کرد به آن معنی است که طرح ترامپ احتمالا به دیوان عالی کشور ختم خواهد شد. اینکه آیا قضات این دیوان اجازه خواهند داد که چنین تعرفه‌های گسترده‌ای به اجرا گذاشته شود یا خیر، مشخص نیست اما تضمینی هم وجود ندارد بنابراین تحمیل تعرفه‌های جهانی احتمالا مستلزم تصویب قانون توسط کنگره خواهد بود.
لایحه تعرفه مستقل احتمالا گزینه مطرحی نیست. ترامپ همچنین با حاشیه بسیار باریکی در مجلس نمایندگان، جایی که تعداد زیادی از جمهوریخواهان (نه به‌اندازه سابق) که موافق دستور کار ضد تجارت هم نیستند، طرح خود را مطرح خواهد کرد. اگر لایحه‌ای به مجلس راه یابد، می‌تواند با تصویب به‌‌عنوان لایحه بودجه، از طریق فرآیندی به نام مصالحه، از طرح شدن در مجلس سنا جلوگیری کند. اما این روند می‌تواند تنها یک‌بار در هرسال مالی اتفاق بیفتد و درواقع به اصلی‌ترین مسیری تبدیل ‌شده است که تمام سیاستگذاری‌ها از طریق آن انجام می‌شود.
به ‌این ‌ترتیب، هرگونه تعرفه‌ لایحه‌ای که ممکن است به این مسیر بیفتد، احتمالا شامل مجموعه‌ای از سیاست‌های اقتصادی ترامپ، ازجمله تمدید کاهش مالیاتی که او در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود اجرا کرد و لغو برخی یارانه‌های زیست‌محیطی که توسط جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا وضع‌شده بود خواهد بود. مزیت گنجاندن تعرفه‌ها در چنین لایحه‌ای این است که می‌تواند درآمد را برای جبران ضررهای ازدست‌رفته از طریق کاهش مالیات افزایش دهند. اما تجمیع یک برنامه تجاری افراطی با بسیاری از اولویت‌های تجاری دیگر دشوار خواهد بود. بدون شک می‌توان برخی تعرفه‌ها را لحاظ کرد اما نه تمامی اقدامات گسترده‌ای که در طول مبارزات انتخاباتی مطرح‌شده‌اند.
اینکه ترامپ ممکن است در سیاست تجاری خود با محدودیت‌های سیاسی مواجه شود، شاید واکنش بازارها را (در هفته‌های اول تعیین نتایج انتخابات) توضیح دهد. سرمایه‌گذاران مطمئنا در مورد تاثیر این سیاست‌ها بر برخی کشورها ابراز نگرانی می‌کنند: پزوی مکزیک سال بسیار سختی را پشت سر گذاشته است و حدود یک‌پنجم در برابر دلار سقوط کرده است، حتی با وجود اینکه ارزش دلار در برابر سبدی از ارزهای جهانی تقریبا در همان سطح یک‌سال پیش باقی‌مانده است اما درمجموع، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران تهدید بالقوه رشد که تعرفه‌های شدید ایجاد می‌کند را نادیده می‌گیرند. سهام آمریکا یک روز پس از پیروزی مجدد آقای ترامپ در انتخابات 5/‏‏2‌درصد جهش کرد و از آن زمان به رشد خود ادامه داده است. آیا این روند خیلی خوش‌بینانه است؟ جهان در سال‌۲۰۲۵ متوجه خواهد شد.