8 - 12 - 2021
تجارت۵۳۱ میلیارد دلاری
موسسه سیپری در سوئد به رسم هرساله آمار خرید و فروش اسلحه در سال ۲۰۲۰ را منتشر کرده است. این گزارش نشان می‌دهد در سال کرونا و قرنطینه و تعطیلی، تجارت اسلحه نه‌تنها رکود نداشته بلکه پررونق‌تر هم شده است.
۱۰۰ کنسرن بزرگ اسلحه‌سازی در دنیا در سال ۲۰۲۰، سال گذشته میلادی در مجموع ۵۳۱ میلیارد دلار درآمد از فروش سلاح و تجهیزات جنگی داشته‌اند. این رقم ۳/۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹ است. این در حالی است که اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع کرونا ۳ درصد کاهش رشد داشته است. این آمار را موسسه تحقیقات صلح سیپری در استکهلم منتشر کرده است.
این ششمین سال متوالی است که میزان فروش اسلحه نسبت به سال قبل افزایش داشته است. در سال گذشته میلادی شرکت‌های اسلحه‌سازی پنج برابر بیشتر از سال ۲۰۱۵ یعنی پنج سال قبل از آن فروش داشته‌اند. سیپری از سال ۲۰۱۵ شرکت‌های اسلحه‌سازی چین را نیز در آمارش وارد کرده است.
پنج شرکت برتر تسلیحاتی همگی از ایالات متحده بودند؛ لاکهید مارتین که جت‌های جنگنده اف-۳۵ و انواع موشک‌ها را جزو پرفروش‌ترین‌های خود می‌داند، با فروش ۲/۵۸ میلیارد دلار جایگاه اول خود را تثبیت کرد. شرکت انگلیسی بی‌ای‌ای سیستمز در جایگاه ششم، شرکتی اروپایی است که بالاترین جایگاه را درست پیش از سه گروه چینی به خود اختصاص داد.
تهیه‌کنندگان گزارش سیپری از اطلاعات منتشر شده، گزارش‌های سالانه شرکت‌های اسلحه‌سازی و نیز مقالاتی که در نشریات تخصصی منتشر می‌شوند برای تهیه این آمار استفاده می‌کنند. شرکت‌های اسلحه‌سازی با وجود رشد اقتصادی بالاتر از یک درصدشان در سال کرونا، باز هم گله‌مند هستند و می‌گویند به دلیل پاندمی در نقل‌و‌انتقال سلاح‌های به فروش رفته تاخیر وجود داشته است.
الکساندرا مارکشتاینر محقق سیپری گفت که او به ویژه از داده‌های سال ۲۰۲۰، یعنی سال اول همه‌گیری کرونا، شگفت‌زده شده است. او گفت: گرچه صندوق بین‌المللی پول انقباض اقتصادی جهانی را ۱/۳ درصد اعلام کرد، اما شاهد بودیم که فروش تسلیحات این ۱۰۰ شرکت برتر با این وجود افزایش یافته است. ما شاهد افزایش کلی ۳/۱ درصدی بودیم.
آمریکا، چین و بریتانیا؛ سه کشور اول
از میان ۱۰۰ ابر کنسرن اسلحه‌سازی، ۴۱ شرکت در آمریکا قرار دارند. این ۴۱ شرکت در سال ۲۰۲۰ مجموعا ۲۸۵ میلیون دلار از فروش اسلحه به دست آورده‌اند؛ ۹/۱ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹ و بیشتر از نصف کل فروش تمامی ۱۰۰ شرکت بزرگ اسلحه‌سازی. بدین ترتیب کنسرن‌های آمریکایی به طور محسوسی جلوتر از سایر شرکت‌های اسلحه‌سازی هستند.
بالاترین میزان فروش متعلق به شرکت اسلحه‌سازی، «لاکهید مارتین» با بیش از ۵۸ میلیارد دلار است. بعد از آن شرکت «رِی‌تئون» با ۳۷ میلیارد دلار و در رتبه سوم نیز بوئینگ با ۳۲ میلیارد دلار فروش قرار دارند.
پس از شرکت‌های آمریکایی، در رتبه بعدی بالاترین فروش، شرکت‌های چینی قرار دارند. پنج شرکت اسلحه‌سازی چینی که در فهرست سیپری قرار دارند، در سال ۲۰۲۰، مجموعا ۶۷ میلیارد دلار فروش اسلحه داشته‌اند. این رقم معادل ۱۳ درصد کل فروش ۱۰۰ شرکت اسلحه‌سازی برتر دنیاست. پس از چین نیز بریتانیا قرار دارد که سومین کشور بزرگ صادرکننده اسلحه در سال ۲۰۲۰ بوده است.
رشد درآمد شرکت‌های آلمانی
در لیست سیپری، چهار شرکت اسلحه‌سازی آلمانی نیز قرار دارند که مجموعا حدود ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ فروش اسلحه داشته‌اند؛ رشدی ۳/۱ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹.
فروش اسلحه شرکت «راین‌متال»، بزرگ‌ترین شرکت اسلحه‌سازی آلمان در سال ۲۰۲۰ پنج درصد نسبت به سال قبل رشد داشته است. شرکت کشتی‌سازی «تیسن کروپ» اما گزارش کرده که فروش این شرکت نسبت به سال قبل ۷/۳ درصد کمتر شده است. در میان ۱۰۰ شرکت برتر اسلحه‌سازی دنیا، ۲۶ شرکت اروپایی قرار دارند که سهم همه آنها در کنار هم حدود ۲۰ درصد فروش کل اسلحه ۱۰۰ شرکت برتر دنیاست.
فناوری اطلاع‌رسانی نظامی‌شده
سیمون ویسوتزکی همچنین اشاره می‌کند که مرز بین فناوری‌های نظامی و غیرنظامی به طور فزاینده‌ای محو می‌شود. او می‌گوید: دیگر نمی‌توان فناوری اطلاع‌رسانی را از فناوری تسلیحات جدا کرد.
سیپری در گزارش جدید خود به طور خاص به نقش رو به رشد شرکت‌های فناوری در تجارت تسلیحات می‌پردازد. مارکشتاینر تاکید می‌کند که اگر می‌خواهید تصویر واضحی از صنعت تسلیحات داشته باشید، «نمی‌توانید فقط درباره بازیکنان سنتی مانند لاکهید مارتین صحبت کنید». سیپری می‌گوید در سال‌های اخیر، برخی از غول‌های سیلیکون‌ولی مانند گوگل، مایکروسافت و اوراکل به دنبال تعمیق مشارکت خود در تجارت تسلیحات بوده‌اند و به قراردادهای پرسود رسیده‌اند.
سیپری معامله‌ای بین مایکروسافت و وزارت دفاع ایالات متحده به ارزش ۲۲ میلیارد دلار را مثال می‌زند. با این شرکت قراردادی برای تامین ارتش آمریکا به نوعی عینک به نام «سیستم تقویت بصری یکپارچه» منعقد شده است که اطلاعات استراتژیک در زمان واقعی را در مورد میدان جنگ به سربازان ارائه می‌دهد.
توضیح علاقه ارتش آمریکا به سیلیکون‌ولی آسان است. مارکشتاینر می‌گوید: آنها متوجه می‌شوند که در این فناوری‌های توانمند جدید، چه هوش مصنوعی یا یادگیری ماشین یا محاسبات ابری، تخصص این شرکت‌های سیلیکون‌ولی بسیار فراتر از آن چیزی است که شما از بازیگران سنتی صنعت تسلیحات می‌بینید. این احتمال وجود دارد که برخی از این شرکت‌ها در نهایت وارد فهرست ۱۰۰ شرکت اصلی سیپری شوند.
روسیه؛ بازنده اصلی
در کنار فرانسه، بیشترین کاهش در فروش تسلیحات متعلق به روسیه است. روسیه برعکس رقبای خود چین، آمریکا و بریتانیا نسبت به سال قبل به طور محسوسی کمتر اسلحه فروخته است. ۹ شرکت روسی که نامشان در لیست سیپری قرار دارد، در سال ۲۰۲۰ مجموعا ۲۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار فروش اسلحه داشته‌اند که به طور محسوسی از سال ۲۰۱۹ کمتر است. این شرکت‌ها از سال ۲۰۱۷ به این سو همه‌ساله با رکود فروش روبه‌رو بوده‌اند. تهیه‌کنندگان گزارش سیپری دلیل این رکود را بیش از هرچیز قانون جدیدی می‌دانند که مسکو آن را تصویب کرده و بر اساس آن تا سال ۲۰۲۵ باید تجارت غیرنظامی ۳۰ درصد کل درآمد شرکت‌ها و تا سال ۲۰۳۰ نیمی از درآمد شرکت‌های اسلحه‌سازی را تشکیل دهد.
مارکوس بایر به نمونه‌ای از ناوهای هواپیمابر اشاره می‌کند. اولین ناو چینی براساس یک کشتی ساخت شوروی که از سوی پکن در سال ۱۹۹۸ خریداری شد، ساخته شد. این ناو چینی به نام لیائونینگ در سال ۲۰۱۲ به کار گرفته شد.
بایر می‌گوید، از آن زمان تاکنون اتفاقات زیادی رخ داده است. او گفت: در ۲۰ سال گذشته، چین نه تنها از نظر توانایی‌های تولید ناو هواپیمابر به روسیه رسیده، بلکه از آن سبقت گرفته است. روسیه در این بازه زمانی حتی یک ناو هواپیمابر را به کار نگرفته است. و اکنون هند هم ناو خود را روی آنچه در اصل فناوری شوروی بود، توسعه داده است.
اروپا
صنعت تسلیحات اروپا در مجموع ۲۱ درصد از فروش ۱۰۰ مورد اصلی را در سیپری دارد. در سال ۲۰۲۰، ۲۶ شرکت اروپایی فهرست‌شده، ۱۰۹ میلیارد دلار تسلیحات فروختند. چهار شرکت تسلیحاتی کاملا آلمانی فقط کمتر از ۹ میلیارد دلار از این کل را به خود اختصاص دادند.
همچنین شرکت‌های فرااروپایی مانند ایرباس وجود دارند که معاملات تسلیحاتی به ارزش تقریبا ۱۲ میلیارد یورو انجام دادند؛ پنج درصد بیشتر از سال ۲۰۱۹. اروپا به طور فزاینده‌ای به سرمایه‌گذاری‌های مشترک مانند این متکی است. مارکوس بایر توضیح می‌دهد: اروپا اکنون با ابزارهای سیاسی تلاش می‌کند تا چنین سرمایه‌گذاری‌های مشارکتی را برای توسعه «سیستم تسلیحاتی نسل بعدی»، «سیستم هوایی رزمی آینده» یا «سیستم رزمی اصلی زمینی» تسریع بخشد تا بتواند هزینه‌های بالای توسعه سیستم‌های جدیدی مانند این را تحمل کند.
اسراییل، ژاپن و هند
در لیست ۱۰۰ شرکت برتر اسلحه‌سازی دنیا سه شرکت اسراییلی نیز قرار دارند که مجموع فروش اسلحه آنها در سال ۲۰۲۰، ۱۰ میلیارد دلار بوده است. این میزان تقریبا برابر است با فروش پنج شرکت ژاپنی که در لیست سیپری قرار دارند.
کنسرن‌های اسلحه‌سازی در کشور هند نیز در لیست ۱۰۰ شرکت برتر دنیا هستند و فروش آنها در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال قبل رشدی ۷/۱ درصدی داشته است. این رشد بیش از هرچیز به این دلیل است که دولت هند در سال ۲۰۲۰ ممنوعیت تدریجی واردات انواع خاصی از تسلیحات را به منظور تقویت تولید داخلی اجرایی کرد.