8 - 04 - 2023
تامین مالی کارآفرینی با بانک سیلیکون‌ولی
محمدهادی موقعی*- برای تسهیلات دادن باید جذب وام‌گیرنده شوید، شیفته‌اش شوید و آرزو کنید که شریکش باشید. برخی می‌گویند بانکی که به شما تسهیلات می‌دهد عاشق چشم و ابروی شما نیست و تنها شرایط لازم را داشته‌اید که به شما وام داده است. بانک شرایطی را پیش روی شما می‌گذارد اگر از آن شرایط برخوردار باشید به شما بله می‌گوید در غیر این صورت پاسخ تقاضا برای دریافت وام نه است.
در تامین مالی کارآفرینی نیز باید اول شیفته شوید، جذب شوید، فناوری متقاضی و نوآوری او را درک کنید و سپس در مسیری که پیش روی شماست با او همراه شوید و سپس وام بدهید. وام دادن یعنی همراه شدن و شریک راهبردی شدن و آرزوی روزی را کردن که بتوانید همان کسب‌وکار را داشته باشید. در این بین دغدغه‌مند بودن نیز در اصل همانند متقاضی اندیشیدن و به جای او بودن را تداعی می‌کند.
بانک سیلیکون‌ولی به یک باره شهرتی جهانی کسب کرد؛ نه برای این که صدها استارت‌آپ را یاوری و همراهی کرد، بلکه برای اشتباه استراتژیک در مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها و افتادن در تله ورشکستگی ناشی از وضعیتی که خود نقش چندانی در وقوع آن نداشت. در این جا‌به‌جایی این که اشتباه و ورشکستگی بانک سیلیکون‌ولی را به سرش بکوبیم و همانند دیگران آن بانک را در معرض انتقادات بی‌شمار قرار دهیم می‌خواهیم مروری بر آنچه را که درست و تمام انجام داد و افتخاری بزرگ را در ۴۰ سال اخیر آفرید داشته باشیم.
در اینجا باید بپرسیم که چرا بانک سیلیکون‌ولی برای استارت‌آپ‌ها یک قهرمان و ناجی بود و چرا چنین جایگاه تثبیت‌شده‌ای را از آن خود کرده بود؟ به نظر می‌رسد این بانک استارت‌آپ‌ها را بهتر از دیگر بانک‌ها درک کرده بود و شناختی عمیق از نیازهای آنان داشت. بسیاری از بانک‌ها درک مناسبی از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکار‌شان ندارند و در مقابل آنها هیچ انعطاف‌پذیری از خود نشان نمی‌دهند. حال با ورشکستگی بانک سیلیکون‌ولی بسیاری از استارت‌آپ‌ها دچار چالش‌های تامین مالی شده‌اند.
در حالی که امواج سهمگین این ورشکستگی رفته‌رفته همه را غافلگیر می‌کند، یکی از شرکت‌های استارت‌آپ و مشتری بانک سیلیکون‌ولی، درخواستی را برای افتتاح حساب نزد یکی از بانک‌های بزرگ برد. بانک لیست بلندبالایی را در مقابل استارت‌آپ قرار داد و بعد هم درخواست وی را رد و از افتتاح حساب اولیه برای آن خودداری کرد. دلایل بانک برای رد درخواست استارت‌آپ جالب توجه است: شرکت صددرصد آمریکایی نیست، یکی از سهامداران عمده متولد آمریکا نیست و مدیرعامل شرکت در خارج از آمریکا اقامت دارد.
استارت‌آپ متقاضی افتتاح حساب، یکی از شرکت‌های دارای سرمایه‌گذاران قوی خطرپذیر و مشتریان خوب در آمریکا و با آینده‌ای روشن و موفق است. این سرگردانی حاصل از دست دادن بانک سیلیکون‌ولی است؛ بانکی که خدمات ارزنده‌ای را به استارت‌آپ‌ها، سرمایه‌گذاران خطرپذیر، شرکت‌های خصوصی و شرکت‌های بزرگ فناوری و حتی به کل اقتصاد ارائه کرده بود.
اولین‌بار که با نام بانک سیلیکون‌ولی آشنا شدم با یک رخداد به یاد ماندنی همراه بود. ما استارت‌آپ فناوری AVID (استارت‌آپ آمریکایی ارائه‌دهنده خدمات و نرم‌افزارهای یکپارچه انتشار ویدئو و فایل‌های صوتی در زمینه‌های بازاریابی و فروش و توسعه که در ۱۹۸۷ تاسیس شد) را داشتیم و تازه شروع به کار کرده بودیم. در همان ابتدا چک‌های زیادی از یک مشتری در دستمان بود و می‌خواستیم هرچه سریع‌تر آنها را نقد کنیم. مدیر مالی ما چک‌ها را برای یک بانک پست کرد؛ بانکی که در هیچ جا شعبه نداشت و فاقد دفتر محلی بود. ما با سرعت به پول رسیدیم؛ در اصل آنچه یک استارت‌آپ تشنه آن است. برای ما جالب بود که یک بانک بدون شعبه و دفاتر محلی و به راحتی و بدون بوروکراسی به استارت‌آپ خدمت می‌دهد. آن بانک همان بانک سیلیکون‌ولی بود. ما یک شرکت سریع، چابک و رو به رشد بودیم. زمان نداشتیم و باید تلاش می‌کردیم تا از سرعت نیفتیم. دویدن به دنبال نقدینگی یکی از چالش‌های هر استارت‌آپ است. از آنجا که این بانک به راحتی شرایط ما را درک کرد، از آن زمان به بعد عملیات بانکی خود را در بانک سیلیکون‌ولی متمرکز کردیم.
بیش از ۳۰ سال طول کشید تا بانک سیلیکون‌ولی توانست در میان صنایع خطرپذیر و استارت‌آپ‌ها جایگاه خود را به دست آورد. درک مکانیسم تولد، رشد و ادامه حیات یک استارت‌آپ کار همه نیست. این بانک در این دوران طولانی متوجه شد که استارت‌آپ‌ها وقتی رشد می‌کنند، تغییر هم می‌کنند. درک کسب‌وکار یک استارت‌آپ و تشخیص زمان‌های رشد و تغییر آن یک نکته کلیدی است.
شیفتگی به کسب‌وکار متقاضی
زمانی که برای افتتاح حساب و تشکیل پرونده خدمات بانکی به بانک سیلیکون‌ولی رفته بودیم، مدیر مالی شرکت یک ویدئو از تحول ایجاد‌شده توسط استارت‌آپ ما (AVID) در خلق یک نرم‌افزار ادیت فیلم که انقلابی را در این رشته به پا کرده بود، به مدیران بانک نشان داد. آنها می‌خواستند فناوری و خدمات نوآورانه ما را بشناسند و در مسیر سرمایه‌گذاری پرخطری که داشتیم شریک ما باشند. در حالی که بانک‌های دیگر حس و گرایشی برای درک کسب‌وکار ما نداشتند. این بانک‌ها از قوانین و مقررات سختگیرانه خود کوتاه نمی‌آمدند و انگیزه‌ای هم برای این کار نداشتند. حتی با وجود برخورداری ما از حمایت سرمایه‌گذارانی قوی همچون گری لاک و هایلند کاپیتال باز هم این بانک‌ها از ما رویگردان بودند.
وقتی وام می‌دهد، هنوز هیچ چیز معلوم نیست!
بانک‌ها زمانی تسهیلات می‌دهند که همه چیز معلوم و عیان باشد و برایشان ثابت شود تسهیلات‌گیرنده دارای درآمد خواهد بود. ولی بانک سیلیکون‌ولی متوجه شده بود و درک کرده بود که یک استارت‌آپ وقتی پول لازم را دارد، تازه به نقطه‌ای رسیده که معلوم نیست چه کاره است و چه خواهد کرد. استارت‌آپ‌ها قبل از این که محصولی متناسب با بازار و نیاز مشتری را تجاری‌سازی کنند، پول جمع می‌کنند. بانک سیلیکون‌ولی قبل از این که استارت‌آپ به درآمد برسد و قبل از این که محصولی را تجاری کند با آن همراه بود و صبر و حوصله‌ای خاص از خود به خرج می‌داد.
بانک سیلیکون‌ولی در درک تکامل یک استارت‌آپ متخصص شده بود و به همین دلیل بهترین شریک برای یک استارت‌آپ بود؛ در حالی که بانک‌های سنتی نه تنها شریک و همراه نبودند بلکه در مقابل استارت‌آپ قرار می‌گرفتند. این بانک میثاق‌هایی که بانک‌ها در تشخیص درآمد و توانایی متقاضی داشتند را بسیار آسان و سهل می‌گرفت و استارت‌آپ احساس حضور در مراحل سختگیرانه نداشت. نکته جالب توجه اینکه از همان ابتدا ما را در دسترسی به روابط سرمایه‌گذاری بانکی، دسترسی به مدیران اجرایی توانمند و مشتریان بالقوه راهنمایی کردند. به همین دلیل سیلیکون‌ولی به یک بانک فول سرویس برای استارت‌آپ‌ها تبدیل شد.
پیشتاز در بانکداری بدون شعبه
بانک سیلیکون‌ولی تبدیل به یک بانک پیشگام در ارائه خدمات بانکی راه دور و بانکداری بدون شعبه شد، به‌طوری که در این رویکرد از زمان خود جلوتر بود. این بانک خدمات سودمندی را در بانکداری برای B2B از طریق تلفن همراه ارائه داد. تصورش را بکنید چک‌هایی به هر مبلغ بزرگ از طریق اپلیکیشن موبایل قابل نقد و واریز به حساب بودند.
بانک سیلیکون‌ولی نوآوری‌های جدیدی در عرصه خدمات بانکی مانند امضاهای الکترونیک و استفاده از خدمات استارت‌آپ DocuSign (شرکتی که قراردادهای الکترونیک را در فضای ابری قرار داد) را پذیرفت در حالی که دیگر بانک‌ها هنوز درگیر امضای خیس و عملیات کاغذی بودند. هر بار که یک استارت‌آپ از طریق انتشار سهام و حقوق صاحبان سهام تامین مالی می‌کرد، این بانک یک طرح متنوع تامین مالی مبتنی بر بدهی نیز پیش پای استارت‌آپ می‌گذاشت. با این کار استارت‌آپ‌ها بدون فروش سهام کارکنان خود یا دوستان و سرمایه‌گذاران خصوصی به وجه نقد دسترسی سریع و آسان داشتند.
با توسعه استارت‌آپ‌ها و گرایش به تاسیس آنها در خارج از ایالات متحده، بانک سیلیکون‌ولی زودتر از دیگران این روند جهانی را درک کرد. بنیانگذاران استارت‌آپ‌هایی از دیگر کشورها مثل چین، هلند و فرانسه به زودی دریافتند که می‌توانند خدمات بانکداری خوبی را از یک بانک آمریکایی بگیرند. حالا بانک سیلیکون‌ولی علاوه بر حمایت از استارت‌آپ‌ها به سمت حمایت از سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیز گرایش یافت. استراتژی این بانک به سمت مشارکت با سرمایه‌گذاران خطرپذیری رفت که از طرح‌های موفق استارت‌آپ‌های خود حمایت می‌کردند. این استراتژی توانست ریسک سرمایه‌گذاران خطرپذیر در حوزه نقدینگی و بدهی‌های خطرپذیر را کاهش دهد. این استراتژی گرچه ذخیره وام‌های لاوصول را در بانک سیلیکون‌ولی در مقایسه با بانک‌های سنتی افزایش داد ولی باعث شد وثیقه‌های سنتی به روش بانک‌های بزرگ از بدهکاران اخذ نشود.
مثلث خلاقیت
یک مثلث جادویی شکل گرفت؛ استارت‌آپ، سرمایه‌گذار خطرپذیر و بانک سیلیکون‌ولی. یک همزیستی زیبا و موفق طی ۴۰ سال شکل گرفت و استارت‌آپ‌های موفقی از درون این مثلث خلاقیت سر برآوردند؛ استارت‌آپ‌هایی همچون اتسی، سیسکو و روکو. در طول زمان بانک‌های زیادی برای ارائه خدمات به استارت‌آپ‌ها روی آوردند، ولی هیچ بانکی به اندازه بانک سیلیکون‌ولی نتوانست خود را با شرایط استارت‌آپ‌ها سازگار کند.
آنچه که بانک سیلیکون‌ولی را منحصر‌به‌فرد و متمایز کرد نحوه برخورد با استارت‌آپ‌ها، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و سرمایه‌گذاران خصوصی در درک و تعقیب مسیر استارت‌آپ بود. این بانک، نوآوری و فناوری را با گوشت و پوست خود درک و حس می‌کرد و با چشمانی روشن پا به این مشارکت‌ها می‌گذاشت. ولی همیشه همه چیز آن‌طور که باید پیش نمی‌رود. بر اثر حباب فناوری، یک چالش سرمایه‌گذاری و مالی برای این بانک پدید آمد و آن هم هجوم استارت‌آپ‌ها برای نقد کردن اوراق سرمایه‌گذاری و آزاد‌سازی سپرده‌ها بود، در نتیجه بانک اعلام ورشکستگی کرد. یک رویکرد نوین در تامین مالی کارآفرینی با شکست مواجه شد در حالی که بسیار خوب پیش رفته بود. همان طور که گفتیم یکی از مشتریان این بانک حتی نتوانست در بانک دیگری حساب باز کند. حال باید دید نتایج ورشکستگی این بانک استارت‌آپ‌ها را به کدام سمت و سو می‌برد.
* (برگرفته از گزارش دانشکده کسب‌وکار هاروارد در مارس ۲۰۲۳)
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد