تابوی مرگ‌آفرین

دکتر مینو محرز متخصص بیماری‌های عفونی: تزریق واکسن گارداسیل باید در جامعه الزامی شود
دکتر سیمین کاظمی پزشک: سالانه ۱۰۵۶ زن با سرطان دهانه رحم درگیرند و ۶۴۴ نفر از آنها فوت می‌کنند

مهدیه بهارمست- همواره جدالی سر الزام به تزریق همگانی واکسن «گارداسیل» در میان وزارت بهداشت و ملت وجود داشته و دارد. به تازگی وزارت بهداشت آب پاکی را روی دست همگان ریخت. چند روز پیش حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشستی با حضور خبرنگاران با اشاره به اینکه الزامی به تزریق همگانی نیست، اعلام کرد: «در کشور ما باتوجه به شرایط موجود، لزومی ندارد تمام افراد جامعه را ملزم به تزریق این واکسن کنیم. البته در خارج از وزارت بهداشت شرکت‌هایی هستند که واکسن گارداسیل را تامین می‌کنند و بسیاری از افراد نیز که تمایل به تزریق آن دارند، خریداری می‌کنند، اما این کار از طریق وزارت بهداشت انجام نمی‌شود.» این گفته‌ها در حالی بیان شده است که در کشورهای آمریکایی، اروپایی و آسیایی تزریق واکسن گارداسیل برای دختران و پسران در دوران کودکی و نوجوانی انجام‌ می‌شود اما در ایران هنوز تزریق این واکسن نه‌تنها اجباری نشده بلکه تحت پوشش بیمه هم نیست. حتی وزارت بهداشت از الزام تزریق آن شانه خالی می‌کند. آن هم در شرایطی که براساس آمار سالانه حدود ۲۰هزار مرگ ناشی از سرطان در ایران رخ می‌دهد. به گفته کورش اعتماد رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سال گذشته ۲۵۰هزار بیمار سرطانی در کشور وجود داشت و هر سال ۵۵هزار نفر به دلیل ابتلا به سرطان جان خود را از دست می‌دهند، این در حالی است که ۵۰درصد سرطان‌ها مانند سرطان دهانه رحم تنها با تزریق یک واکسن قابل پیشگیری است ولی به دلایل نامعلوم همچنان از الزام تزریق و آگاهی بخشیدن درخصوص آن جلوگیری می‌شود. این در حالی است که این واکسن به راحتی در دسترس همگان نیست زیرا به صورت سهمیه‌ای بین داروخانه‌ها توزیع می‌شود. شاید این ماه باشد، شاید ماه دیگر دُز بعدی وجود نداشته باشد! از طرفی قیمت هر دُز آن از ۲ تا ۱۵میلیون تومان است بنابراین هر فردی توانایی تهیه آن را ندارد. اگر هم پیدا شود، هنگام تزریق زنان دردسرهای زیادی را متحمل می‌شوند، از نگاه‌های عجیب کادر درمان تا سخنان تلخ خانواده. به همین دلیل بسیاری از پزشکان بر این عقیده‌اند که اینگونه رفتارها منجر به آسیب‌های اجتماعی فراوانی در میان جامعه می‌شود زیرا تابوشکنی یکی از راه‌های پیشگیری از شایعه‌ترین نوع سرطان
در ایران است.
تزریق واکسن گارداسیل باید الزامی شود
در همین راستا دکتر مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی به «جهان‌صنعت» گفت: اینکه یک پزشک درخصوص عدم الزام مهم‌ترین واکسن جهان در میان قشر عظیمی از مردم سخن می‌گوید، بسیار شوکه‌کننده است. به‌نظرم نگاه این افراد نسبت‌به بیماری اچ‌پی‌وی با نگاه یک پزشک عفونی متفاوت است، این افراد واقعیت جامعه را نمی‌پذیرند. این در حالی است که یکی از دغدغه‌های مختصصان، نبود اطلاعات صحیح در خصوص این ویروس در جامعه است. یکی از مهم‌ترین موارد این بیماری راه‌های انتقال آن است که با آشنایی با آنها می‌توانیم از خودمان در برابر ابتلا محافظت کنیم. به‌خاطر نبود اطلاعات درست در بین مردم، شایعه‌های زیادی از این ویروس و بیماری‌هایش وجود دارد و همین امر سبب افزایش تعداد مبتلایان به پاپیلومای انسانی می‌شود. راه اصلی انتقال ویروس پاپیلومای انسانی از طریق روابط جنسی پرخطر است. چه‌بسا دریافت هر نوع واکسنی برای پیشگیری از بیماری‌ها برای تمام اقشار جامعه الزامی است.
وی درباره شایعه‌ها درخصوص ابتلا به این ویروس، با بیان مثالی توضیح داد: آنچه در جامعه بیشتر زمزمه می‌شود روش انتقال این ویروس از طریق آب استخر است، در صورتی که ویروس HPV اصلا از این طریق به بدن منتقل نمی‌شود. از موضوع‌های دیگر که شایعاتی درباره آن مطرح می‌شود، ابتلا به این ویروس از طریق استفاده از لیزر یا اپیلاسیون است. به طور کلی، در مراکزی مثل مطب پزشکان، مراکز زیبایی بانوان و سالن‌های آرایشی، پزشکان و افرادی که کار معاینه بیمار را انجام می‌دهند یا کسانی که کار اپیلاسیون یا لیزر انجام می‌دهند، باید مسائل بهداشتی مثل شستن دست و تعویض دستکش را به‌طور مکرر انجام دهند، در غیراین صورت، احتمال انتقال بیماری از این طریق هم وجود خواهد داشت اما احتمال انتقال از طریق لیزر کمتر است چراکه برخی دستگاه‌های لیزر یا روکش یکبار مصرف دارند یا ضدعفونی می‌شوند، یا با پلاستیک روی دستگاه پوشیده می‌شود که نمی‌گذارد ویروس منتقل شود.
دکتر محرز با تاکید بر اینکه انتقال این ویروس از مردان به زنان صورت می‌گیرد، بیان کرد: دختران بسیاری هرگز پیش از ازدواج آگاهی از این بیماری ندارند اما متاسفانه بعد از ازدواج از همسر خود می‌گیرند که همین امر منجر به افزایش طلاق در جامعه نیز شده است. این در حالی است که با تزریق این واکسن در زنان و مردان می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات بهداشتی و حتی اجتماعی جلوگیری کرد. به نظرم در ابتدای امر باید نگاه‌ها نسبت به این واکسن تغییر کند و به‌جای مقابله، آگاهی افراد در جامعه بیشتر شود زیرا با محدودیت و عدم تشویق افراد به تزریق این واکسن، سرطان در میان زنان افزایش پیدا می‌کند. به‌طور کلی سرطان ناحیه تناسلی به این ویروس مرتبط است به غیر ‌از سرطان‌های ناحیه تناسلی این ویروس می‌تواند سبب ایجاد سرطان «اوروفارنکس» که در منطقه سر و گردن است، شود. به این معنا که این ویروس می‌تواند سبب ایجاد سرطان در منطقه حلق، زبان، لوزه‌ها، قسمت پشت سقف دهان و کناره‌های آن و دیواره‌های گلو شود و باتوجه به حجم بالایی از سرطان‌های مرتبط به این ویروس، شناسایی، پیشگیری و درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است بنابراین امیدواریم وزارت بهداشت نه‌تنها مردم را به تزریق واکسن تشویق کند بلکه تحت بیمه هم قرار بگیرد.
۱۵میلیون قیمت هر دُز واکسن!
مهدی همتی، متصدی داروخانه سوم خرداد درخصوص وجود واکسن گارداسیل در داروخانه به «جهان‌صنعت» گفت: در حال حاضر واکسن گارداسیل در داروخانه وجود ندارد، ابتدا فرد باید نام‌نویسی کند تا در نوبت قرار بگیرد. هر چندماه ۵الی ۱۰ دُز در داروخانه‌های سطح شهر توزیع می‌شود. آن زمان برای دریافت یک دُز واکسن با فرد
تماس می‌گیریم.
وی افزود: دو نوع واکسن گارداسیل وجود دارد. گارداسیل در اشکال ۴ ظرفیتی (علیه تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶ و ۱۸) و۹ ظرفیتی (علیه تیپ‌های ۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸) است. در حال حاضر ۴ظرفیتی آن توسط شرکت بهستان دارو با مجوز وزارت بهداشت از آمریکا وارد می‌شود. این واکسن سه دُز است که دُز دوم را باید ۳ ماه بعد از اولین تزریق دریافت کنند و دُز سوم را ۶ ماه بعد می‌زنند. قیمت دولتی هر دُز ۴ظرفیتی این واکسن ۲میلیون و ۱۷۰هزار تومان است اما قیمت آزاد آن هر دُز آن ۷میلیون تومان است. با اینکه شش ماهه واکسن گارداسیل ۹گانه دیگر وارد نشده اما قیمت دولتی هر دُز آن ۴میلیون و ۱۰۰هزار تومان است اما برخی چمدانی این واکسن را از کشورهای اسپانیا و ترکیه وارد می‌کنند و در بازار آزاد از ۱۰میلیون تا ۱۵میلیون تومان هم می‌فروشند.
همتی در ادامه بیان کرد: متاسفانه این واکسن به راحتی پیدا نمی‌شود، به همین دلیل مردم برای تهیه آن به بازار آزاد رجوع می‌کنند. این در حالی است که این واکسن باید در یخچال نگهداری شود اما واکسن‌های موجود در بازار آزاد قابل اعتماد نیست زیرا شرایط نگهداری آن مشخص نیست. از طرفی داروخانه سه دُز را به فرد نمی‌دهد، طبق عرف باید یک دُز را الان بخرد و تزریق کند، ۳ماه بعد دُز بعدی را خریداری کند. اینکه ۳ماه بعد دُز دوم در داروخانه‌ها پیدا شود یا خیر مشخص نیست.
مرگ سالانه ۶۴۴زن مبتلا به سرطان دهانه رحم
دکتر سیمین کاظمی، پزشک در خصوص مزایای دریافت واکسن گارداسیل به «جهان‌صنعت» گفت: واکسن گارداسیل برای پیشگیری از ابتلا به عفونت اچ‌پی‌وی (ویروس پاپیلومای انسانی) ساخته شده است. این عفونت زمینه‌ساز چند نوع سرطان است که مهم‌ترین آن سرطان دهانه رحم زنان است. همچنین سرطان دهان وحلق، سرطان مقعد و واژن و آلت تناسلی مردان تا حدودی با عفونت اچ‌پی‌وی مرتبط هستند. با تلقیح این واکسن می‌توان از ابتلا به سرطان به خصوص سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد. برای همین بسیاری از کشورها آن را در برنامه واکسیناسیون عمومی خود قرار داده‌اند.
وی افزود: واکسیناسیون روتین اچ‌پی‌وی برای همه دخترها و پسرها در سن ۱۱ تا ۱۲سالگی باید انجام شود. هر چندتا سن ۲۷سالگی هم واکسیناسیون مفید و موثر است. بالاتر از این سن به‌طور عمومی توصیه نشده و به صورت فردی و موردی و براساس شرایط می‌توان تصمیم‌گیری کرد. البته واکسن گارداسیل تا سن ۴۵سالگی هم می‌تواند تجویز شود. گفته می‌شود با افزایش سن معمولا مزایا و اثرات محافظت کنندگی کمتر می‌شود. برای کسی که هیچ رابطه جنسی نداشته بهتر است واکسن بزند. یا اینکه اگر فردی شریک جنسی جدیدی بخواهد داشته باشد واکسن بزند.
دکتر کاظمی با اشاره به پیامدهای عدم تزریق این واکسن بیان کرد: این واکسن می‌تواند از سرطان که یک بیماری رنج‌آور و مهلک است پیشگیری کند بنابراین عقلانی است که از آن استفاده شود. عدم استفاده از واکسن به معنی افزایش شیوع سرطان‌هایی است که با HPV مرتبطند.
او در پاسخ به اینکه آیا دریافت واکسن تنها برای روابط خارج از ازدواج است یا خیر تاکید کرد: در مورد واکسن باید با دید علمی به موضوع نگاه کرد. راه اصلی انتقال این ویروس راه جنسی است اما حتی از طرق غیرجنسی و خودتلقیحی هم قابل انتقال است. مساله مهم این است که در حال حاضر شیوع اچ‌پی‌وی بالاست و اینکه ابتلا از راه ازدواج بوده یا خارج از ازدواج تاثیری در این واقعیت ندارد. آنچه اهمیت دارد این است که برای پیشگیری، به جای توصیه‌های اخلاقی که معلوم نیست موثر باشد یا نه باید از روش‌های مطمئن‌تری مثل واکسیناسیون استفاده کرد.
این پزشک در خصوص احتمال محدودیت و ممنوعیت‌های واردات این واکسن اظهار کرد: محدودیت واردات واکسن، اولا منجر به این می‌شود که واکسن از راه‌های غیررسمی و غیرقانونی وارد کشور شود. نظارت بر آن وجود نداشته باشد و مثلا زنجیره سرما در نگهداری آن حفظ و رعایت نشود و اثربخشی‌اش از بین برود. یا نمونه تقلبی وارد بازار غیررسمی شود. اگر ایران بتواند تکنولوژی ساخت واکسن ایمن و موثر را داشته باشد. نیازی به واردات هم نخواهد بود و دسترسی به آن بیشتر خواهد شد ولی تا آن زمان لازم است از طریق واردات نیاز جامعه برطرف شود.
او با اشاره به سخنان معاون بهداشت وزارت بهداشت و تاثیر آن بر افکار عمومی گفت: سال‌هاست متخصصان به خصوص در رشته انکولوژی زنان به وزارت بهداشت پیشنهاد گنجاندن واکسن اچ‌پی‌وی در برنامه واکسیناسیون عمومی را داده‌اند و هر از گاهی مجددا مطرح می‌کنند اما وزارت بهداشت بنا به ملاحظات و محدودیت‌هایی که دارد، با رویکرد غیرعلمی که دقیقا برخلاف رسالتش در صیانت از سلامت عمومی است این پیشنهاد و تقاضا را نادیده گرفته است. اخیرا یکی از مسوولان در مورد واکسن به موضوع صرفه اقتصادی واکسن اشاره کرده و تردید درباره نیاز مردم به این واکسن را دلیل امتناع از گنجاندن آن در واکسیناسیون عمومی معرفی کرده و این امر را به روشن شدن نتایج پژوهش‌ها موکول کرده است.
سوال این است که اولا چرا تازه به فکر پژوهش افتاده‌اند و تا به حال چرا اقدام نکرده‌اند. ثانیا مطالعاتی در این خصوص موجود است. چرا به نتایج آنها رجوع نمی‌شود. در ایران شیوع اچ‌پی‌وی در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ که روی ۱۲۰۰۰ زن انجام شده برابر با ۸/۳۶درصد بوده که دربرگیرنده تایپ‌های پرخطر هم بوده است.
این شیوه بالایی است. در یک ارزیابی دیگر در مورد ایران، مشخص شده سالانه ۱۰۵۶زن با کنسر سرویکس تشخیص داده می‌شوند و ۶۴۴ نفر از بیماری فوت می‌شوند. این آمار ممکن در صورت عدم مقابله و پیشگیری در سال‌های آینده بسیار بیشتر شود چون شیوع اچ پی و وی در حال افزایش است و توجه داشته باشیم که بین ابتلا به عفونت اچ‌پی‌وی تا وقوع سرطان ممکن است دو تا سه دهه فاصله باشد.
در حال حاضر تخمین زده شده که تقریبا ۳درصد جمعیت عمومی دارای عفونت اچ‌پی‌وی تایپ ۱۶ و ۱۸ یعنی انواع پرخطر هستند. این وضعیت ضرورت پیشگیری را روشن می‌سازد. اینکه با چنین وضعیتی وزارت بهداشت در حال محاسبه صرفه اقتصادی برای واکسیناسیون باشد، واقعا عجیب است.
وی افزود: اطلاع و استفاده از واکسن اچ‌پی‌وی یا همان گارداسیل در حال حاضر کاملا وابسته به وضعیت اقتصادی و میزان آگاهی افراد است.
کسانی که سرمایه اقتصادی و فرهنگی داشته باشند تهیه می‌کنند و بقیه هم به آن دسترسی ندارند. در مناطق محروم و در بین تهیدستان و حتی طبقه متوسط دسترسی به واکسن کم است و بخش بزرگی از جامعه بضاعت تهیه واکسن را ندارند. این وظیفه وزارت بهداشت است که برای دستیابی به عدالت در سلامت و تامین سلامت همگانی واکسن اچ‌پی‌وی را وارد برنامه واکسیناسیون عمومی کند.
کاظمی در انتها بیان کرد: رویکرد فعلی به اچ‌پی‌وی قبلا در مورد ایدز هم اتخاذ شده است یعنی به جای انکه رویکرد نسبت به بیماری علمی و به‌منظور پیشگیری باشد، از این زاویه با آن برخورد شده که این بیماری نشان‌دهنده بی‌بندوباری جنسی است بنابراین باید آن را مسکوت گذاشت. چنین دیدگاهی نه‌تنها غیرعلمی است و نسبتی با واقعیت ندارد بلکه باعث می‌شود در فقدان برنامه‌های پیشگیرانه بیماری به‌طور خاموش گسترش یابد و سلامت جامعه به خطر بیفتد.