5 - 02 - 2025
به وقت انتقام گازی
وحید حاجیپور- روسها، مسیر آذربایجان را برای رساندن گاز خود به ایران انتخاب کردند درحالیکه بهترین مسیر، از ترکمنستان میگذرد اما چرا این مسیر به بنبست رسید. روابط گازی ترکمنستان و روسیه همواره رابطه فروشنده– خریدار بوده بهطوریکه روسها بخشی از گاز ترکمنها را از طریق خط لوله (CAC Central Asia–Center Gas Pipeline)خریداری کرده و با اضافهکردن به گاز خود، با قیمت بیشتری به اروپا میفروختند.
از روزهایی که ترکمنستان پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی مستقل شد، این خط لوله که قبلا متعلق به شوروی بود، چندینبار باز و بسته شده بود. همانطورکه مشخص است، این خط لوله برای روسیه کاملا واردتی بود و البته مستهلک.
از سوی دیگر، ترکمنستان صادرکننده گاز به ایران بوده که این رابطه تجاری، با چالشهای بسیاری همراه بوده و در برههای به خصومت هم کشیده شد. ایران علاقه دارد قرارداد جدید با ترکمنستان امضا کند ولی عشقآباد باتوجهبه نیاز شدید ایران به گاز این کشور، بازیهای خستهکنندهای را در مذاکرات به پیش میبرد و طرف ایرانی را مستاصل کرده است.
عشقآباد میخواهد گاز را با قیمتی که دوست دارد به ایران بفروشد که عملا مورد تایید تهران نیست؛ ترکمنها میگویند گاز ما به گاز روسیه ارجحیت دارد و اگر قرار است ایران، واردکننده گاز شود باید از ترکمنستان بگیرد و نه روسیه.
ما بااینحال فرض میگیریم ترکمنستان رضایت دهد گاز روسیه از طریق خاک این کشور وارد ایران شود. برای تحقق این مهم، مجموعه خط لوله CAC
(چه مسیر لاینهای ۱،۴ و ۵ و چه مسیر لاین ۳) که برای انتقال گاز ترکمن به روسیه (دوره اتحاد شوروی) طراحی شده بود میبایست از جریان جنوبی – شمالی به جریان شمالی – جنوبی (با هدف دریافت گاز روسیه) تغییر جریان دهد. یعنی علاوهبر هزینههای گسترده بازسازی اساسی، جهت ایستگاههای تقویت فشار آن نیز باید تغییر یابد.
هرچند از نظر اسمی این مجموعه لاینهای خط لوله CAC مربوط به دوره اتحاد شوروی دارای ظرفیت اسمی انتقالی ۶۵قابل ارتقا تا ۹۰میلیارد مترمکعب است اما عملیات بهسازی و معکوسسازی جریان انتقالی آن مطابق ارزیابی سایت آپاستریم نیازمند ۷۵۴میلیون دلار برای انتقال ۱1-۱0 میلیارد مترمکعب در سال برآورد شده بود که برای انتقال حدود ۳۰میلیارد مترمکعب در سال، گاز روسیه به ایران از مسیر ترکمنستان نیازمند نزدیک به ۲میلیارد دلار سرمایهگذاری در بهسازی خط لوله موجود است. در سناریوی دوم، روسیه میتواند گاز خود را از طریق بستر دریایخزر به شمال ایران برساند. باتوجهبه عمق بالای دریایخزر برای لولهگذاری و نبود شناور لولهگذار در این دریای عمیق، چنین طرحی هم سخت به نظر میرسد.
اما مهمتر از امکان اجرای این پروژه، رژیم حقوقی دریایخزر است که براساس آن، ایران و روسیه اجازه ندادند خط لوله ترنس کاسپین که قرار بود گاز ترکمنستان را از بستر دریایخزر به آذربایجان برساند، به مرحله اجرا برسد.
ترکمنهایی که میخواستند از طریق این خط لوله، گاز خود را به اروپا برسانند، حالا در موقعیتی قرار گرفتند که در صورت احداث خط لوله روسیه و ایران، خط قرمزی به ادعاهای دو کشور بر سر موضوع رژیم حقوقی دریای کاسپین بکشند و طلسم خط لوله خود را در این دریا بشکنند.
نه ایران و نه روسیه، نمیخواهند چنین اتفاقی رخ دهد؛ ترکمنستان هم میداند تحقق چنین موضوعی بسیار بعید است. بااینوجود، ترکمنستان با «نه» آوردن در برابر تهران و مسکو، در حال گرفتن انتقام خود از دو کشور همسایه خود هستند. نه اجازه میدهند گاز روسی از کشورشان به ایران برسد و نه گازی به ایران میدهد که منافع تهران را تامین کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد