به‌نام «مشارکت» به کام «جام‌جم»

آنچه حالا و با آغاز مهلت ۶‌روزه نام‌نویسی کاندیداها برای استفاده از این امکان تبلیغاتی، بحث‌انگیز شده، این است که ظاهرا هدف صداوسیما از راه‌اندازی این ۲۰۰ کانال انتخاباتی، نه صرفا «عدالت‌گستری» به‌عنوان یکی از دو «تکلیف اساسی» این سازمان و مهم‌تر از آن، «استفاده از ظرفیت اساسی این رسانه» برای «جلب مشارکت» شهروندان، بلکه کسب درآمد است و عواید مالی ناشی از تبلیغات. به این اعتبار در حالی که صداوسیما در ظاهر این‌طور نشان می‌دهد که با تمام توان به میدان آمده تا بخشی از ظرفیت رسانه‌-تبلیغاتی‌اش را به سود تغییری هرچند اندک در این فضای سرد و رخوت‌ناک حاکم بر انتخابات اسفندماه پیش‌رو هزینه کند و بدین‌تریب شعله و جرقه‌ای باشد تا مگر ترکی در این فضای منجمد سیاسی-انتخاباتی را ایجاد کند، در عمل، این فرصت انتخاباتی اسفندماه پیش‌رو است که قرار است بخشی از مشکلات مالی صداوسیمای جمهوری اسلامی را مرتفع کند و چند صد میلیارد تومانی به خزانه این سازمان بیفزاید!

صداوسیما که بازه زمانی ۶ روزه – از ۲۵ تا ۳۰ دی‌ماه- را به‌عنوان مهلت نام‌نویسی کاندیداهای متقاضی استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای-تبلیغاتی این ۲۰۰ کانال تلویزیونی در نظر گرفته، حالا در همان اطلاعیه نخست در این رابطه و در وبسایتی که به‌منظور نام‌نویسی الکترونیک این کاندیداها راه‌اندازی کرده، آنتن این ۲۰۰ کانال انتخاباتی را بسته به اینکه کاندیداهای متقاضی خواهان استفاده از آن در کدام استان کشور و نیز در کدامیک از حوزه‌های انتخابیه هر استان باشند، نرخ‌گذاری کرده و عجیب‌تر آنکه متقاضیان، حتی پیش از استفاده از این امکانات رسانه‌ای، تنها برای آنکه نام‌شان در فهرست متقاضیان استفاده از این کانال‌ها قرار گیرد، موظف به پرداخت چند ده میلیون تومان هستند. آنچه اما حتی از این مورد نیز عجیب‌تر است، این است که کاندیداهایی که از حوزه انتخابیه تهران وارد رقابت انتخابات مجلس شده‌اند، در حالی باید بیش از دیگر کاندیداها هزینه کنند که هنوز روشن نیست که آیا سازمان صداوسیما قادر خواهد بود، این امکانات را برای کاندیداهای پایتخت نیز فراهم کند. رییس سازمان صداوسیما که میانه همین هفته، در آخرین توضیحاتش در ارتباط با این پروژه تبلیغاتی، اذعان کرده که هنوز وضعیت ارائه امکانات در حوزه انتخابیه تهران ناروشن است، با اشاره به «موقعیت استثنایی حوزه‌های انتخابیه استان تهران، به‌دلیل برخورداری از ۳۰ کرسی در مجلس و ۲۴۰۰ کاندیدا»، گفته «پاسخگویی به این امر در ۴ حوزه انتخابیه استان تهران یعنی تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس از بزرگ‌ترین چالش‌های ما محسوب می‌شود.» جبلی در حالی گفته «برای رفع این مشکلات، در حوزه انتخابیه تهران، ۴ کانال راه‌اندازی شده» که در ادامه می‌گوید: «راهکار دیگری که برای تهران در نظر گرفته‌ایم، آن است که به‌جای افراد، ائتلاف‌ها از فرصت‌های تبلیغاتی درنظر گرفته‌شده به تعداد نمایندگان‌شان استفاده کنند.» نکته‌ای که رییس سازمان صداوسیما، ۲۴ ساعت پس از آغاز مهلت ۶ روزه نام‌نویسی کاندیداهای متقاضی استفاده از این ۲۰۰ کانال از آن سخن گفت و درنتیجه نشان می‌دهد این سازمان، هنوز در این رابطه به تصمیم قطعی نرسیده و کاندیداها نیز کماکان نمی‌توانند روی این امکان تبلیغاتی به‌طور ویژه حساب باز کنند، آن هم در حالی که جبلی ضمن ابراز امیدواری نسبت ‌به اینکه «ظرفیت صداوسیما برای پاسخگویی نامزدها در تهران باشد»، تلویحا این احتمال را رد کرده و گفته که در غیراین‌صورت، «ناگزیر به صرف‌نظر از حوزه انتخابیه تهران» خواهند بود.رییس سازمان صداوسیما در شرایطی در بخش دیگری از توضیحات روز ۲۶ دی‌ماه خود در این رابطه، بار دیگر بر «رعایت عدالت انتخاباتی در همه حوزه‌های انتخابیه» تاکید کرده که با اشاره به چگونگی پخش ویدئوهای تبلیغاتی هر یک از کاندیداها می‌گوید: «ویدئوهای ۲۰ دقیقه‌ای برحسب تعداد کاندیداها در هر حوزه انتخابیه، طی شبانه‌روز و در بازه زمانی ۷ روزه تبلیغات بازپخش خواهد شد. مسلما این فرصت در حوزه‌های پرنامزد کمتر است تا جایی که ممکن است در یک حوزه تنها ۲ بار بازپخش و در حوزه دیگر تا ۲۰ مرتبه هم بازپخش داشته باشیم. بازپخش ویدئوهای تبلیغی در تمام ساعات شبانه‌روز در شرایط برابر انجام می‌شود.» جبلی که در ادامه تلویحا دریافت مبالغی سنگین از هر یک از کاندیداهای متقاضی استفاده از این کانال‌ها را تایید کرده، در این رابطه می‌گوید: «یک وبگاه را معرفی کردیم که هر کاندیدا در آن ثبت‌نام و وجهی را برای استفاده از این ظرفیت، واریز می‌کند.»اگرچه رییس سازمان صداوسیما در توضیحاتی که حدود ۲۴ ساعت پس از آغاز مهلت نام‌نویسی کاندیداهای متقاضی استفاده از امکانات تبلیغاتی صداوسیما به ‌دست داد، از بیان جزئیات دقیق، به‌خصوص دریافت میزان دریافتی از هر یک از کاندیداها طفره رفت، یکی از معاونانش در این سازمان، در اظهاراتی که حدود ۲۴ ساعت پیش از آغاز مهلت نام‌نویسی کاندیداها در اختیار پایگاه خبری-تحلیلی خبرآنلاین قرار گرفت، به برخی ابهامات در این رابطه پاسخ گفت. علیرضا شریفی که تاکید کرده سازمان صداوسیما هیچ مسوولیتی در قبال نظارت بر محتواهایی که در این ۲۰۰ کانال انتخاباتی پخش می‌شود، ندارد و فرض را بر این می‌داند که «خود کاندیداها از محتوای ارائه‌شده، مراقبت می‌کنند»، گفته هزینه‌ای که صداوسیما از هر یک از کاندیداها دریافت می‌کند، حتی برای پوشش «هزینه‌های زیرساختی» راه‌اندازی این کانال‌ها نیز نبوده و بودجه موردنیاز برای این مهم، از محل «بودجه سالانه صداوسیما» تامین می‌شود. معاون توسعه و فناوری رسانه سازمان صداوسیما گفت: این مبالغ، صرفا «به‌منظور شرکت در این پروژه و استفاده از این زیرساخت‌ها {و نه تاسیس و راه‌اندازی زیرساخت‌ها} از کاندیداها دریافت می‌شود.» او با بیان اینکه مبلغ ٢۵٠ میلیارد تومان از بودجه سالانه سازمان صداوسیما صرف راه‌اندازی این کانال‌های انتخاباتی شده، در عین حال ابراز امیدواری کرده که «دولت هم به سازمان صداوسیما کمک کند؛ چون صداوسیما بضاعت آنچنانی ندارد!»

نکته عجیب‌تر آنکه وقتی شریفی با پرسشی درباره اینکه چرا صداوسیما، از هر یک از کاندیداهای متقاضی استفاده از این کانال‌ها، چند ده میلیون تومانی طلب می‌کند، با طرح استدلالی عجیب گفته «گاهی می‌شنویم یک نفر در حد چند میلیارد منزلش را هم می‌فروشد تا تبلیغ کند. هزینه‌ای که سازمان دریافت می‌کند، بسیار کمتر از چنین رقم‌هایی است.» او همچنین در استدلال و توجیهی عجیب‌تر گفته «به‌طور مثال در یک حوزه انتخابیه، ۱۰۰ کاندیدا حضور دارند که از میان آنها، شاید تنها یک نفر قرار است بر صندلی مجلس تکیه بزند؛ {درنتیجه} پرداخت این هزینه شاید باعث می‌شود خود کاندیداها جدی‌تر فکر کنند که اگر اقبالی ندارند یا برنامه‌ریزی جدی ندارند، به این زمینه ورود نکنند!»

این مدیر ارشد سازمان صداوسیما که به پرسشی درباره مبلغ دقیق دریافتی سازمان صداوسیما از هر کاندیدا، به‌طور حدودی و نادقیق پاسخ داده، در این رابطه می‌گوید: «فرض کنید ۵٠ یا ١٠٠ میلیون تومان؛ آن قدری نیست!» این در حالی است که وقتی به وبسایتی که صداوسیما به این‌منظور راه‌اندازی کرده، مراجعه کنید، درمی‌یابید که دست‌کم برخی از کاندیداهای انتخابات، برای استفاده از این امکانات، باید مبالغی بیش از آنچه را که شریفی مطرح کرده، بپردازند.«جهان‌صنعت» به‌منظور بررسی اجمالی مبالغی که صداوسیما برای ارائه این امکانات تبلیغاتی به کاندیداها در حوزه‌های انتخابیه گوناگون دریافت می‌کند، ۱۰ استان را با در نظر گرفتن وسعت، وضعیت رقابت سیاسی و البته پراکندگی در اقصاء نقاط کشور انتخاب کرده تا مگر با ارائه آمار و ارقام مربوط به این ۱۰ استان، به شمایی از وضعیت دریافت این مبالغ در سراسر کشور دست پیدا کنیم. بدین ترتیب، استان‌های تهران، خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، گیلان، اصفهان، فارس، کرمان، کرمانشاه، سیستان‌و‌بلوچستان و هرمزگان را برگزیدیم تا مبالغی را که در «مراکز هر یک از این ۱۰ استان» دریافت می‌شود، با یکدیگر مقایسه کنیم. در این بررسی، نگاهی انداخته‌ایم به «بازه دریافتی در شهرستان‌های مختلف هر استان»، «میانگین دریافتی شهرستان‌های هر استان» و همچنین «میانگین دریافتی مجموع هر استان».

این در حالی است که بنا بر این بررسی مقایسه‌ای، مبلغی که هر یک از کاندیداهای انتخابات مجلس دوازدهم برای استفاده از امکانات تبلیغاتی صداوسیما در حوزه انتخابیه تهران بپردازد، ۱۵۰ میلیون تومان عنوان شده است. حال آنکه با نگاهی به مبالغی که کاندیداهای مختلف باید برای استفاده از این امکانات رسانه‌ای در حوزه‌های انتخابیه دیگر این استان بپردازند، درخواهی یافت که این مبالغ بازه‌ای از ۳۰ میلیون تومان تا ۷۰ میلیون تومان را دربر می‌گیرد. در شرایطی که مبلغ دریافتی از کاندیداهای شهرستان‌های مختلف استان تهران، به‌طور میانگین ۴۷ میلیون تومان است، مبلغ میانگین پرداختی این کاندیداها در مجموع استان، اعم از مرکز و شهرستان‌های مختلف استان تهران، مبلغ ۶۴ میلیون تومان است.این در شرایطی است که این آمار در استان خراسان‌رضوی نیز چندان کمتر از استان تهران نیست. چنانکه اگر کاندیداهای مشهد یعنی مرکز استان خراسان‌رضوی خواهان استفاده از این امکانات باشند، باید مبلغ یکصد میلیون تومان و کاندیداهای دیگر شهرستان‌های این استان نیز مبلغی از ۲۰ تا ۶۵ میلیون تومان بپردازند. بر این اساس، در شرایطی که مبلغ میانگین پرداختی کاندیداهای شهرستان‌های استان خراسان‌رضوی، ۳۶ میلیون تومان است، کاندیداهای این استان به‌طور میانگین در مرکز و شهرستان‌های این استان، موظف به پرداخت ۴۳ میلیون تومان هستند.در حالی کاندیداهای استان خراسان‌رضوی به‌عنوان یکی از استان‌های واقع در شمال شرقی کشور موظف به پرداخت چنین مبالغی برای استفاده از امکانات رسانه‌ای صداوسیما هستند که کاندیداهای استان آذربایجان‌شرقی که از استان‌های واقع در شمال غربی کشور است نیز وضعیتی به‌نسبت مشابه دارند. چنانکه اگر در تبریز که مرکز این استان است، کاندیدا شده ‌باشند، باید ۱۰۰ میلیون تومان بپردازند و اگر از دیگر شهرستان‌ها وارد رقابت شده باشند، موظف به پرداخت حداقل ۱۰ و حداکثر ۳۰ میلیون تومان هستند. بدین ترتیب مبلغ پرداختی کاندیداهای شهرستان‌های آذربایجان‌شرقی، به‌طور میانگین ۲۴ میلیون و مبلغ دریافتی مجموع کاندیداهای این استان نیز ۳۰ میلیون تومان است.

این شرایط برای کاندیداهای مرکز استان گیلان به‌عنوان یکی از استان‌های شمالی کشور نیز مشابه دو استان خراسان‌رضوی و آذربایجان‌شرقی است. چنانکه کاندیداها در رشت موظف به پرداخت ۱۰۰ میلیون تومان هستند و در دیگر شهرستان‌ها نیز باید حداقل ۱۵ و حداکثر ۴۵ میلیون تومان بپردازند؛ استانی که میانگین پرداختی کاندیداهای شهرستان‌هایش، ۲۶ میلیون تومان است و میانگین پرداختی مجموع کاندیداهایش، ۳۳ میلیون تومان.

از دیگر سو در استان اصفهان نیز کاندیداهای شهر اصفهان که مرکز این استان است، باید همچون رشتی‌ها، مشهدی‌ها و تبریزی‌ها، ۱۰۰ میلیون تومان بپردازند تا از این امکانات استفاده کنند. حال آنکه کاندیداها در شهرستان‌های این استان موظفند حداقل ۱۰ و حداکثر ۵۰ میلیون بپردازند؛ کاندیداهایی که میانگین پرداختی‌شان در شهرستان‌های استان اصفهان، ۲۳ میلیون تومان و میانگین مجموع پرداختی‌هایشان نیز ۲۸ میلیون تومان است. استان دیگری که در همسایگی استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفته، استان فارس است؛ استانی که کاندیداهای مرکزش که همان شیراز باشد، باید همچون اصفهانی‌ها ۱۰۰ میلیون تومان بپردازند و کاندیداهایش در شهرستان‌ها نیز از ۲۵ تا ۴۰ میلیون تومان به حساب صداوسیما واریز کنند. حال آنکه میانگین پرداختی این کاندیداها در شهرستان‌های استان فارس، ۳۲ میلیون و میانگین مجموع کاندیداها در سراسر استان ۳۷ میلیون تومان است.همزمان در استان کرمان، اگرچه کاندیداهای مرکز استان، می‌توانند خوشحال باشند که می‌توانند به جای ۱۰۰ میلیون تومان، با پرداخت ۹۵ میلیون تومان، از امکانات رسانه‌ای صداوسیمای مرکز استانش استفاده کنند، اما در عوض کاندیداهای دیگر شهرستان‌های این استان، برای استفاده از این امکانات موظف به پرداخت ۲۰ تا ۵۵ میلیون تومان هستند. این در حالی است که میانگین پرداختی‌شان در این شهرستان‌ها، ۳۰ میلیون و میانگین مجموع پرداختی‌شان در سراسر استان کرمان نیز ۳۷ میلیون تومان است. کمی آن‌سوتر، اما کاندیداهای کرمانشاه، همچون کاندیداهای دیگر مراکز استان‌ها، باید ۱۰۰ میلیون تومان بپردازند. هرچند در شهرستان‌های این استان، کاندیداها حداقل با پرداخت ۱۵ میلیون و حداکثر با پرداخت ۳۵ میلیون، مجاز به استفاده از این امکانات رسانه‌ای خواهند بود؛ استانی که میانگین پرداختی کاندیداهایش در شهرستان‌ها، ۲۴ میلیون تومان است و میانگین پرداختی کاندیداهایش در شهرستان‌ها و مرکز استان، ۳۶ میلیون تومان. وضعیت استان یعنی سیستان‌و‌بلوچستان نیز تا حدودی مشابه دیگر استان‌‌هاست. استانی که کاندیداهایش در زاهدان که مرکز استان است، موظف به پرداخت ۱۰۰ میلیون هستند و در شهرستان‌ها نیز برای استفاده از این امکانات باید حداقل ۱۵ و حداکثر ۵۰ میلیون تومان بپردازند. حال آنکه میانگین پرداختی کاندیداهای این استان در شهرستان‌ها، ۲۵ میلیون تومان و میانگین پرداختی‌شان در سراسر استان، بیش از ۳۷ میلیون است. در شرایطی که کاندیداهای بندرعباس به‌عنوان مرکز استان هرمزگان با پرداخت تنها ۵۵ میلیون تومان، قادر به استفاده از این امکانات صداوسیما هستند، استفاده از این امکانات برای کاندیداهای شهرستان‌های هرمزگان، حداقل ۲۰ و حداکثر ۲۵ میلیون تومان آب می‌خورد. استانی که میانگین پرداختی کاندیداهایش در شهرستان‌ها، بیش از ۲۲ میلیون تومان و میانگین پرداختی کاندیداهایش در سراسر استان، اعم از مرکز و شهرستان‌های استان، بیش از ۳۳ میلیون است.

آنچه البته لابه‌لای این اعداد و ارقام، نباید از نظر دور بماند، این است که این مبالغ، چه سقف آن را که ۱۵۰ میلیون تومان است، در نظر بگیریم و چه کف آن را که چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان است و کاندیدایی در یکی از شهرستان‌های دورافتاده یکی از استان‌های کشور ناچار است برای استفاده از امکانات انتخاباتی صداوسیما به حساب این رسانه حاکمیتی واریز کند، به‌ واقع از قطره‌ای از یک دریا صحبت می‌کنیم. چه آنکه عدد واقعی، یعنی آنچه در نهایت به حساب خزانه صداوسیما واریز می‌شود، مجموع مبالغی است که چند هزار کاندیدای تاییدصلاحیت‌شده در سراسر کشور برای استفاده از این امکانات دولتی خواهند پرداخت. به این اعتبار، حتی اگر ارقامی را که به‌عنوان میانگین پرداختی کاندیداها در این ۱۰ استان، در نظر گرفتیم، با یکدیگر جمع کنیم و بر عدد ۱۰ تقسیم کنیم یا به‌عبارتی معدل و میانگین پرداختی کاندیداها در مجموع این ۱۰ استان را حساب کنیم، به عدد تخمینی ۲۴ میلیون تومان می‌رسیم. حال با این فرض بیش از اندازه خوشبینانه که بیش از نیمی از ۱۱ هزار کاندیدای تایید صلاحیت‌شده، حاضر به پرداخت این مبالغ به صداوسیما نخواهند شد و بر فرض عدد ۲۴ میلیون تومان را در ۵ هزار کاندیدا ضرب کنیم، درخواهیم یافت که احتمالا حداقل درآمد صداوسیما از این غائله چه میزان خواهد بود؛ مبلغ ناچیز ۱۲۰ میلیارد تومان! بماند که این عدد یا به بیان دقیق‌تر عایدی صداوسیما از انتخابات مجلس دوازدهم، به‌راحتی می‌تواند تا بیش از دو برابر این میزان نیز افزایش یابد.

بدین ترتیب در شرایطی که رییس و دیگر مدیران سازمان صداوسیما چندماهی است در حال تبلیغ برای عملکرد این سازمان حاکمیتی در راستای جلب مشارکت هستند، به نظر می‌رسند آنچه مدیران جام‌جم را این‌طور به تکاپو انداخته، نه آنچه ادعا می‌کنند، بلکه احتمالا آن است که این روزها همه به‌دنبال آن هستند با این تفاوت که برخی ندارند و به‌دست هم نمی‌آورند و بعضی، دارند و بیشتر هم می‌خواهند!