بن‌بست سیاسی اسراییل

نخستین دیدار بنیامین نتانیاهو و بنی گانتس، رقیب سیاسی‌اش بی‌نتیجه به پایان رسید. این ملاقات با هدف تشکیل کابینه وحدت ملی و انتخاب نخست‌وزیر برگزار شده بود. بن‌بست سیاسی اسراییل نه تنها در این دیدار به راه‌‌حلی نرسید بلکه اظهارنظرهای جسته گریخته نشان داد وضعیت، دشوارتر از آن است که با یک ملاقات و مذاکره کوتاه، تکلیف روشن شود.
در آخرین انتخابات اسراییل که روز ۱۷ سپتامبر برگزار شد، هیچ یک از دو بلوک رقیب موفق نشدند اکثریت ۶۰ کرسی پارلمان را به دست آورند. انتخابات ماه سپتامبر، دومین انتخاباتی بود که در یک سال اخیر در اسراییل برگزار شد و اگر حداقل ۶۰ نماینده بر سر تشکیل دولت ائتلافی به توافق نرسند، این کشور از بن‌بست موجود خارج نمی‌شود و احتمالا انتخاباتی سوم در راه خواهد بود.
اسراییل نظام پارلمانی دارد و قدرت اصلی در دست پارلمان است که در نهایت رییس دولت (نخست‌وزیر) را انتخاب می‌کند. در اسراییل رییس‌جمهور در بسیاری از موارد، یک مقام تشریقاتی است. پارلمان (کنست) ۱۲۰ کرسی دارد و تشکیل دولت حداقل به شصت کرسی نیاز دارد. تعدد احزاب در این کشور کوچک موجب شده از زمان تاسیس اسراییل تا امروز هیچ حزبی نتواند به تنهایی اکثریت شصت کرسی را به دست آورد.
برای دهه‌های متوالی، بلوک‌های سیاسی (به‌ویژه بلوک سیاسی احزابی با تمایلات چپ‌گرایانه که با مرکزیت حزب کارگر فعالیت می‌کردند) موفق می‌شدند به شصت کرسی مورد نیاز دست یابند. این وضعیت در سال‌های اخیر تغییر کرده و با افزایش تشدد آرا، تشکیل بلوک‌های سیاسی موفق دشوارتر شده است.
در انتخابات ماه سپتامبر (شبیه به انتخابات ماه آوریل) هیچ یک از بلوک‌ها به شصت کرسی نرسیدند. با این حال از آنجا که تعداد بیشتری از نمایندگان از نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو حمایت کردند، رووین ریولین، رییس‌جمهوری این کشور، ابتدا او را مامور تشکیل کابینه کرد که بی‌نتیجه ماند.
او هفته گذشته اعلام کرد که نتوانسته موافقت دست‌کم شصت نماینده را برای تشکیل کابینه و نخست‌وزیری خودش به دست آورد. به همین دلیل ماموریت تشکیل کابینه به بنی گانتس، رهبر «اتحاد آبی و سفید» داده شد تا بختش را بیازماید.
رووین ریولین برای خروج از این بن‌بست و جلوگیری از تکرار سه‌باره انتخابات پیشنهاد کرده دو رقیب اصلی (یعنی نتانیاهو و گانتس) با هم ائتلاف کنند و دولت وحدت ملی تشکیل دهند. براساس پیشنهاد رییس‌جمهور، اگر این دو نفر قبول کنند با هم دولت تشکیل دهند می‌توانند نوبتی (هر کدام دو سال) ریاست کابینه و پست کلیدی نخست‌وزیری را برعهده داشته باشند.
اتحاد آبی و سفید به رهبری بنی گانتس، ۳۳ کرسی و حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو ۳۲ کرسی پارلمان را در اختیار دارند. به همین دلیل اگر این دو موفق شوند ائتلاف کنند، نیازی به احزاب دیگر نخواهند داشت. با این پیشنهاد رییس‌جمهور اسراییل، پرسش کلیدی احتمال احضار نتانیاهو به دادگاه به دلیل پرونده‌های فساد مالی نیز پاسخی خواهد داشت.
براساس این پیشنهاد اگر نتانیاهو در دوره‌ای که نخست‌وزیر است، احضار شود، از دولت مرخصی خواهد گرفت و در دوران مرخصی، گانتس به عنوان سرپرست موقت، با اختیارات کامل نخست‌وزیر، دولت را اداره خواهد کرد. منطق این پیشنهاد و اعمال فشار بر این دو حزب برای ائتلاف، این است که در حال حاضر افکار عمومی اسراییل تمایلی به انتخابات سوم ندارد و هیچ کس نمی‌خواهد در صورت چنین انتخاباتی «مقصر» به نظر برسد. به همین دلیل دست‌کم در ظاهر هم شده همه تلاش خواهند کرد راه‌حلی بیابند.
چرایی بی‌نتیجه ماندن مذاکره
بنی گانتس و بنیامین نتانیاهو در حالی روبه‌روی هم نشستند که هر دو برای به قدرت نرسیدن طرف مقابل فعالیت قابل توجهی کرده‌اند و پس‌زمینه یک مبارزه انتخاباتی تلخ بر مذاکرات این دو سایه انداخته است. به همین دلیل علاوه بر هوداران این دو حزب، گروه بزرگتر اطرافیان و متحدان استراتژیک بنیامین نتانیاهو و بنی گانتس از آنها انتظار دارند از مواضع اصولی عقب ننشینند. بنیامین نتانیاهو که خود یک سیاستمدار دست راستی است، سال‌هاست که با احزاب راست مذهبی در ائتلاف سیاسی است و بلوک سیاسی‌اش، با حمایت همین احزاب در این سال‌ها در قدرت بوده است.
در مقابل بنی گانتس در اتحاد آبی و سفید با یائیر لاپید ائتلاف کرده که سیاستمدار میانه‌روی سکولار شناخته می‌شود و از منتقدان سرسخت امتیازهای ویژه برای یهودیان ارتدوکس است. در واقع یکی از اصول مهمی که بنی گانتس و اتحاد آبی و سفید با تکیه بر آن وارد انتخابات شدند، سکولاریسم و عقب راندن احزابی مانند «اتحاد یهودیت توراتی» است که برای حفظ امتیازات تندروهای مذهبی فعالیت می‌کنند.
اصولا دعوای سیاسی اخیر و دو انتخابات (که پیش از موعد برگزار شدند) از آنجا آغاز شد که آویگدور لیبرمن، از راست‌گراهای سکولار در اعتراض به امتیازات مذهبی‌ها از ائتلاف نتانیاهو خارج شد. نتانیاهو هنوز از ائتلاف مذهبیون دست نشسته است. او می‌خواهد حتی در دولت وحدت ملی نیز علاوه بر حزب خودش یعنی لیکود، احزاب مذهبی نیز حضور داشته باشند؛ موضعی که برای اتحاد آبی و سفید پذیرفتنی نیست. علاوه بر این، این دو بر سر اینکه در صورت تشکیل دولت، کدام‌شان در دو سال اول نخست‌وزیر باشند و کدام یکی در دو سال دوم، اختلاف‌نظر دارند و هر دویشان می‌خواهند در دو سال اول نخست‌وزیر شوند.