بن‌سلمان در انتظار بازگشت ترامپ

ایلیا حسینی- چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی برنامه‌ای برای کاهش وابستگی سعودی‌ها به نفت، تنوع بخشیدن به اقتصاد آن و توسعه بخش‌های خدماتی است. این اهداف شامل تقویت فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، افزایش تجارت غیرنفتی بین کشورها از طریق کالاها و محصولات مصرفی و افزایش هزینه‌های دولت برای تجهیزات نظامی، تجهیزات تولید و مهمات است.
اهداف و اقدامات
مقامات سعودی برای دستیابی به چشم‌انداز سند 2030 در تلاش هستند تا صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان را به دارایی‌های صندوق دولتی که ارزش 5/2تریلیون دلاری دارد، تبدیل کنند؛ صندوقی که برآوردها نشان می‌دهد بزرگ‌ترین صندوق بین‌المللی است. در همین راستا اگر ریاض تا سال ۲۰٣۰ میلادی نیاز به فروش نفت خود را از بین ببرد، می‌تواند این طرح اقتصادی را عملیاتی کند.
این طرح با هدف افزایش درآمد غیرنفتی از حدودا 43/6‌میلیارد‌ دلار فعلی به ۲۶۷‌میلیارد‌ دلار در سال 2030 است. هدف، افزایش صادرات غیرنفتی به عنوان سهم تولید ناخالص داخلی از ۱۶‌درصد کنونی تا ۵۰‌درصد است. لزوم نفت‌زدایی برای سعودی‌ها از حیث پیش‌بینی‌نا‌پذیر بودن این صنعت و کاهش ضریب قطعیت برای برنامه‌ریزی و سیاستگذاری درخصوص پروژه‌های کلان پیش‌رو است.
بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، با همکاری با یک شرکت ژاپنی به نام سافت‌بانک گروپ روی بزرگ‌ترین نیروگاه انرژی خورشیدی جهان به مبلغ ۲۰۰‌میلیارد‌ دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد که این پروژه، بزرگ‌ترین پروژه انرژی خورشیدی جهان به شمار می‌رود.
خطوط هوایی فلایناس Flynas عربستان سعودی قرارداد خرید 160 هواپیمای ایرباس را امضا کرده که به این ترتیب حجم سفارشات خود را دو برابر و به 280فروند رسانده است. همچنین براساس اعلام رسمی پادشاهی سعودی، قرارداد تولید هواپیما با ایرباس منطبق بر اهداف صنعت هوانوردی عربستان از جمله سه برابر کردن تعداد مسافران سالانه بخش هوایی به 330‌میلیون نفر، گسترش اتصال به بیش از 250 مقصد و افزایش ظرفیت حمل‌و‌نقل هوایی به 5/4‌میلیون تن بار در سال تا سال 2030 نهایی شده است.
همپوشانی ترامپ و بن‌سلمان
در چنین شرایطی و در حالی که سعودی‌ها به شدت پیگیر به ثمر رساندن افق توسعه‌ای خود تا سال 2030 هستند، در سایه تحولات بین‌المللی برخی کارشناسان معتقدند که به نظر می‌رسد نامزدی دونالد ترامپ بیشتر از سایر نقاط جهان برای نخبگان حاکم مستقر در عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بااهمیت باشد. با توجه به اینکه جو بایدن، رییس‌جمهور کنونی آمریکا در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری 2020 خود به شدت به ریاض تاخت، از همین رو حمایت پادشاهی عربستان از ترامپ چندان عجیب نیست. حمایت ریاض و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از نامزدی رییس‌جمهوری پیشین می‌تواند به این دلیل باشد که ترامپ در سال‌های 2021-2017، به موضوعات حساسی مانند حقوق بشر توجه کمتری داشته و این گروه از بازیگران همچنین بر این باورند که ترامپ با شیوه غیرمعمول خود در امر دیپلماسی، ممکن است بتواند سیاستی همسوتر با آنها درخصوص روند تحولات خاورمیانه اتخاذ کند.
در آخرین سفر محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان در سال ۲۰۱۸ میلادی به کاخ سفید که با استقبال گرم رییس‌جمهوری وقت آمریکا، دونالد ترامپ همراه بود، از قرارداد تسلیحاتی‌ به ارزش حدودی 460‌میلیارد‌ دلار که بزرگ‌ترین قرارداد در طول تاریخ است، رونمایی شد. با تصویب شدن قانونی، دیگر فروش تسلیحات نظامی به عربستان سعودی بدون نظارت کنگره تاکنون پیگیری می‌شود و می‌توان این موارد را از رابطه دوجانبه میان ریاض و ترامپ شمرد. علاوه بر این می‌توان به رابطه میان عربستان و جرارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ که مسوولیت صلح اعراب و رژیم صهیونیستی را در دوران ریاست‌جمهوری وی برعهده داشت، اشاره کرد؛ در آن بازه هرچند عربستان سعودی رسما پیمان ابراهیم ترامپ را که در جریان آن بحرین، مراکش، سودان و امارات روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کردند، تایید نکرد، اما کارشناسان معتقدند که بن‌سلمان تصمیم بحرین برای پیوستن به این توافقنامه را تایید کرده بود.
ریاض بانکدار دولت دوم ترامپ
با توجه به گمانه‌زنی‌هایی که در رابطه با کاندیدا شدن مجدد ترامپ در سال 2024 به گوش می‌رسید، موجب شده 2‌میلیارد‌ دلار از ثروت مستقل عربستان سعودی در یک شرکت سرمایه‌گذاری جدید که توسط داماد ترامپ تاسیس شده بود، قرار بگیرد.
تجربه چنین سرمایه‌گذاری شاید موجب شود تا بن‌سلمان نقش بانکدار تازه ترامپ در صورت منتخب شدن مجدد در دولت دوم را ایفا کند.
علاوه بر این هدیه بزرگ سعودی‌ها به کوشنر، خانواده ترامپ به دنبال تضمین معاملات تجاری بزرگ در عربستان سعودی و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس هستند. اریک ترامپ، پسر ترامپ، اخیرا به فایننشال‌تایمز گفت که سازمان پدرش نه‌تنها در توسعه برج ترامپ در جده مشارکت خواهد داشت، بلکه با شرکت املاک و مستغلات عربستانی دار گلوبال در ساخت یک استراحتگاه لوکس و زمین گلف در عمان نیز مشارکت خواهد داشت.
گروه شهروندان برای مسوولیت و اخلاق در واشنگتن گزارش داده که از دسامبر 2016 (بلافاصله پس از انتخاب ترامپ) تا فوریه 2017، لابی‌گران سعودی برای حدود 500 اتاق به ارزش 270‌هزار‌ دلار در هتل ترامپ در واشنگتن دی‌سی هزینه کرده‌اند و زمانی که بن‌سلمان از نیویورک بازدید کرد، این هزینه پرداخت شد. در سال 2018، همراهان او در هتل بین‌المللی ترامپ در منهتن اقامت کردند که باعث افزایش 13‌درصدی درآمد این مکان شد.
می‌توان به دیگر اقدامات دونالد ترامپ به بازگرداندن مهمات آمریکایی که توسط دولت اوباما بلوکه شده بود و نیز قانونی که هدف آن پایان دادن به حمایت آمریکا از کمپین نظامی سعودی بود که توسط وی وتو شد، اشاره کرد.
بنابراین می‌توان گفت سعودی‌ها همچنان ترامپ را ترجیح خواهند داد چراکه زمانی که بایدن در طول مبارزات انتخاباتی خود در سال 2020 تاکید داشت که عربستان سعودی را به چالش خواهد کشید، دموکرات‌ها، از جمله کامالا هریس هیچ واکنشی نشان ندادند.
از سوی دیگر برخی کارشناسان ترامپ را به عنوان کلیدی‌ترین فرد در پیشبرد سند چشم‌انداز 2030 عربستان می‌دانند چراکه با منتخب شدن احتمالی وی، ولیعهد عربستان به عنوان شریک اقتصادی و همچنین بانکدار دولت دوم ترامپ ایفای نقش می‌کند و می‌تواند وجهه بین‌المللی کشور خود را در خلل سایه ترامپ و آمریکا بازیافته و خود را به عنوان بازیگری صلح‌طلب به جهانیان معرفی کند و همچنین به آرمان‌های خود از جمله ورود به ناتو یا انعقاد پیمان‌نامه‌ای سیاسی و امنیتی با آمریکا نزدیک‌تر کند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها و تحویل تسلیحات پیشرفته آنها به عربستان شتاب بیشتری خواهد گرفت و سعودی‌ها می‌توانند خود را به عنوان بازیگر مهم خاورمیانه معرفی کرده و حتی میانجیگری مذاکرات صلح را به همراه آمریکا در شاخ آفریقا و جنگ غزه پیگیری کنند.