16 - 01 - 2020
بقا به هر قیمت
راضیه احقاقی- ایجاد ظرفیت مازاد بر نیاز بازار داخلی و صادراتی در صنعت کاشی و سرامیک کشور موجب ایجاد رقابت منفی میان تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور شده است و تولیدکنندگان این بخش برای حفظ بقای خود به دامپینگ روی آوردهاند. در واقع دلایل اصلی وضعیت کنونی صنایع کاشی و سرامیک را باید در صدور مجوزهای متعدد احداث واحدهای کوچک و متوسطی دانست که از حدود دو دهه قبل و همگام با رونق ساختوساز در اکثر کلانشهرهای کشور پا به عرصه وجود گذاشتند؛ واحدهایی که اگرچه در آن زمان بخشی از چالش همیشگی اشتغال دولت را مرتفع میکرد و بازارهای صادراتی برخی کشورهای همسایه سود مناسبی را برای آنها به همراه داشت اما به واسطه سرمایهگذاریهای اندک و اجبار در استفاده از تجهیزات قدیمی و با کیفیت پایین، به تدریج با کاهش عرضه و عدم امکان رقابت قیمتی در بازار اشباع شده داخلی مواجه شدند. اگرچه دولتها در خلال این سالها تلاش کردند با تزریق نقدینگی به تداوم فعالیت آنها کمک کنند اما این حمایتها در نتیجه عدم توجه به فناوری و بهروزرسانی تجهیزات چندان کارساز نبود و عملا به افزایش بدهی این واحدها منجر شد؛ موضوعی که کارشناسان این حوزه اعتقادی به کیفیت پایین تولیدات واحدهای کوچک و متوسط نداشته و تاکید دارند شرایط حاکم بر مبادلات صادراتی و رکود حاکم بر بازار ساختوساز داخل تنها دلیل چالشهای کنونی این صنایع را تشکیل داده که متاسفانه دغدغه تداوم فعالیت رقابت منفی را نیز در بین تولیدکنندگان رقم زده است هر چند که برخی از تحلیلگران مخالف این اظهارات بوده و تاکید دارند عدم برندسازی و تامین تمامی نیازهای بازار به همراه نگرش سطحی به مقوله تولید مزید بر علت شده تا حتی تولیدکنندگان بزرگ این صنعت نیز با چالش عرضه و فروش مواجه باشند.
صدور مجوزهای فاقد کارشناسی
در دهه ۱۳۸۰ با رونق گرفتن صنعت ساختمانسازی در کشور و نیاز بازار به مواد اولیه ساختمانی، سرمایهگذاران بسیاری به حوزه کاشی و سرامیک وارد شدند و بسته به توان مالی واحدهای متعدد کاشی و سرامیک با ظرفیتهای کوچک تا بزرگ در کشور شکل گرفت؛ واحدهایی که با استفاده از بازار مناسب ساختمانسازی در کشور در برههای از زمان سود مناسبی نیز کسب کردند و همین امر نیز سبب شد سرمایهگذاران بیشتری برای کسب سود از این بازار تمایل به سرمایهگذاری در این حوزه پیدا کنند. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این دوران بدون در نظر گرفتن ظرفیت و نیاز بازار به تمامی درخواستکنندگان مجوز تاسیس واحد کاشی و سرامیک داد. همین امر سبب شد طی چند سال ظرفیت قابل توجهی برای تولید کاشی و سرامیک در کشور ایجاد شود که بسیار فراتر از نیاز حداکثری بازار داخلی بود.
در ادامه در حالی که ظرفیت ایجادشده در زمینه کاشی و سرامیک بسیار فراتر از مصرف حداکثری داخلی بود، رکود حاکم بر بازار ساختوساز چالش کمبود نقدینگی را برای این تولیدکنندگان به ارمغان آورد به طوری که واحدهای تولیدی برای حفظ و تداوم فعالیت به رقابت قیمتی با یکدیگر در بازار روی آورده و برخی از واحدهای کوچک که ظرفیت پایین تولید امکان کاهش قیمت تمامشده و رقابت در این بازار را نمیداد به کاهش کیفیت برای کسب سهم بیشتری از بازار روی آوردند.
در هر صنعتی تولید مازاد بر نیاز مصرف داخلی زمینه مناسبی را برای صادرات فراهم میکند. صنعت کاشی و سرامیک ایران نیز با وجودی که در سالهای اخیر روند صادراتی رو به رشدی را طی کرده است اما این روند رو به رشد تنها به کشورهای همسایه همچون عراق، افغانستان و پاکستان محدود شده است. با وجودی که تولیدکنندگان این بخش علت محدودیت مقاصد صادراتی را تحریم اعلام میکنند اما سابقه صادرات این کارخانهها پیش از تحریم و کم بودن حجم صادرات به سایر نقاط دنیا حکایت از آن دارد که بخش عمدهای از تولیدکنندگان این بخش به لحاظ کیفیت توان رقابت در بازارهای اروپایی و آسیایشرقی را ندارند. در واقع اصلیترین مزیت این تولیدکنندگان قیمت تمامشده پایین است که با استفاده از این مزیت تنها میتوانند در بازارهای کشورهای خاصی همانند کشورهای همسایه حضوری نه چندان موفق داشته باشند.
حضور غیراقتصادی در عراق
بهنام عزیززاده، دبیر انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک در خصوص تعدد تولیدکنندگان کوچک کاشی و سرامیک و رقابت منفی آنها برای کسب سهم بیشتر از بازار به «جهانصنعت» گفت: مشکلات موجود در صنعت کاشی و سرامیک و ارزانفروشی نتیجه ایجاد ظرفیت بالا در این صنعت بدون در نظر گرفتن بازار تقاضا بوده است و حتی اگر همین واحدهای کوچک فعلی در قالب واحدهای بزرگ نیز شکل گرفته بودند تاثیری در شرایط موجود نداشت. تولید محصول مازاد بر نیاز بازار در این صنعت سبب شده تولیدکنندگان این حوزه برای کسب سهم بیشتری از بازار و ادامه فعالیت اقدام به ارزانفروشی و دامپینگ کنند.
دبیر انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک در خصوص تاثیر ارزانفروشی بر کیفیت محصولات بازار و همچنین قابلیت رقابت واحدهای کوچک به لحاظ کیفیت با واحدهای بزرگ گفت: واحدهای کوچک و متوسط تولیدکننده کاشی و سرامیک کشور کیفیتی کاملا مشابه واحدهای بزرگ دارند و حتی کوچک بودن آنها چالاکی را نیز برایشان به همراه داشته است. همچنین تولیدکنندگان این محصولات برای ارزانفروشی از کیفیت محصولات خود نکاسته و ارزانفروشی را از طریق کاهش سود اجرایی کردهاند. همین امر نیز سبب شده بسیاری از واحدها سودی نداشته باشند و تنها بتوانند با تولید سر به سر به حضور در بازار ادامه دهند.
عزیززاده گفت: تنها مشکل تعدد تولیدکنندهها عدم هماهنگی در بازار و ایجاد رقابت میان آنها برای کسب سهم بیشتری از بازار است. اگر واحدهای کوچک تولیدکننده یکپارچه بودند تعیین یک استراتژی برای بازار راحتتر بود. اما از آنجا که در حال حاضر ادغام واحدهای کوچک امر دشواری است و همچنین مدیریت یک مجموعه بزرگ نیز پیچیدگیهای خاص خود را دارد، تشکیل کنسرسیوم یا هلدینگی برای فروش داخلی و صادرات شاید بهترین راهکار باشد. در چنین شرایطی از آنجا که تعیین قیمت توسط یک مجموعه کلی صورت میگیرد رقابت منفی نیز میان تولیدکنندگان به وجود نمیآمد و از تکروی در صادرات نیز پیشگیری میشد و در بلندمدت نتایج بسیار بهتری را برای تمامی تولیدکنندگان در پی داشت.
وی افزود: تشکیل یک شرکت مدیریت صادرات حتی امکان برندسازی را به محصولات تولیدی در کشور میدهد و فضای کسب بازار را بهبود میبخشد. اما حرکت برای تشکیل چنین کاری نیاز به ایجاد بلوغ فکری و کاری میان تمام تولیدکنندگان دارد.
عزیززاده گفت: سال گذشته حدود ۱۲۰ میلیون متر مربع کاشی و سرامیک به عراق، افغانستان و پاکستان صادر شد که از این حجم حدود ۶۵ درصد به مقصد کشور عراق بود. همچنین در حال حاضر ۹۰ درصد بازار عراق در اختیار ایران است اما تولیدکنندگان ایرانی با توجه به تحریم و محدودیت در کشورهای مقصد مجبور هستند محصول خود را با کمترین قیمت در بازار عراق به فروش برسانند بهگونهای که میتوان گفت این نوع صادرات سودی برای تولیدکننده ندارد و تنها موجب حفظ بقای آن است.
روشهای نوین ارزانفروشی
محمدرضا گلکار، نایب رییس اتحادیه فروشندگان کاشی و سرامیک در خصوص تاثیر ارزانفروشی کاشی و سرامیک در کیفیت این محصولات به «جهانصنعت» گفت: با توجه به رکود بازار ساختوساز در کشور و مشکلات صادرات، تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور با مشکل انباشت محصول روبهرو هستند. در این بازار گسترده برخی تولیدکنندگان برای کسب سهم بیشتری از بازار اقدام به ارزانفروشی و رقابت منفی با یکدیگر میکنند و در این مسیر ممکن است تولیدکنندهای برای ادامه روند ارزانفروشی مجبور به کاهش کیفیت نیز بشود.
وی افزود: واحدهای بزرگ تولیدکننده کاشی و سرامیک به علت بالاتر بودن ظرفیت تولید قیمت تمامشده کمتری دارند و طبیعی است که راحتتر بتوانند محصولات خود را در بازار به قیمت پایین عرضه کنند. تولیدکنندگان کوچک و متوسط که قیمت تمامشده محصولات بالاتری دارند برای رقابت با محصولات ارزان موجود در بازار باید از سود خود بکاهند تا توان رقابت در بازار را داشته باشند یا محصولات تولیدی این شرکتها به لحاظ ویژگی و کیفیت به گونهای باشد که مشتری خاص خود را داشته باشند. اما کاهش کیفیت به منظور کاهش قیمت تمامشده امری است که کمتر در واحدهای کوچک و متوسط انجام میشود.
نایب رییس اتحادیه فروشندگان کاشی و سرامیک در خصوص سهم کاشی و سرامیک خارجی در بازار ایران گفت: واردات کاشی و سرامیک به کشور ممنوع است اما با این وجود تا حدی محصولات ایتالیایی و اسپانیایی در بازار وجود دارد که این محصولات از طریق قاچاق یا توسط افراد خاص با امتیازات ویژه به کشور وارد میشود.
وی در ادامه افزود: برخی از سازندگان ساختمان با توجه به فرهنگ موجود در کشور برای فروش ملک با قیمت بالاتر تمایل به استفاده از محصولات خارجی دارند. البته تولیدکنندگان داخلی برخی از سایزهای بزرگ کاشی و سرامیک را تولید نمیکنند و بخشی از واردات این محصول نیز مختص این انواع سایز بزرگ میشود که مجوز واردات این محصول نیز تنها به افراد خاصی داده میشود.
وی افزود: تولیدکنندگان کاشی و سرامیک داخلی نتوانستهاند اطمینان مصرفکنندگان را از کیفیت محصولات خود جلب کنند. این در حالی است که صادرات کاشی و سرامیک تولیدی به کشورهای اروپایی قطعا مقبولیت بیشتری را برای متقاضیان داخلی ایجاد میکرد اما شرایط کنونی باعث شده تا در حال حاضر کشورهای همسایه همچون عراق، افغانستان، پاکستان و همچنین کشورهای آسیای میانه مقصد اصلی تولیدکنندگان ایرانی را تشکیل دهند.
گلکار گفت: در حال حاضر در مجموع ۱۲۰ کارخانه تولید کاشی و سرامیک در کشور فعالیت دارند که از این تعداد در مجموع حدود هشت کارخانه ظرفیت تولید سالانه حدود ۲۵ میلیون مترمکعب محصول را دارند و جزو واحدهای بزرگ کشور تلقی میشوند. واحدهای با ظرفیت تولید سالانه ۴ تا ۱۰ میلیون مترمکعب در رده واحد متوسط، واحدهای با ظرفیت تولید کمتر از سه تا یک میلیون تن محصول در سال نیز در رده واحد کوچک و با ظرفیت کمتر از یک میلیون تن در رده واحدهای بسیار کوچک طبقهبندی میشوند.
وی افزود: از تمامی کارخانههای کاشی و سرامیک کشور حدود ۱۰ واحد امکان و پتانسیل حضور در بازارهای کشورهای اروپایی را دارند که این واحدها شامل واحدهای متوسط و بزرگ میشوند. در صادرات به اروپا کیفیت تنها یک پارامتر است و باید تولیدکنندگان علاوه بر توجه به کیفیت، شناخت درستی از سلیقه و فرهنگ مردم کشور مقصد داشته باشند. همچنین بستهبندی محصول باید مطابق با استاندارد اروپا صورت گیرد، تحویل به موقع محصول و حفظ کیفیت در مراحل مختلف صادرات نیز ازجمله مهمترین مواردی است که باید به آن توجه شود.
گلکار گفت: در حال حاضر مقررات ارزی مهمترین مانع تولیدکنندگان داخلی برای صادرات به کشورهای اروپایی است. اگر مسوولان میخواهند صادرات این صنعت به کشورهای اروپایی در شرایط تحریم رونق پیدا کند باید قانون برگشت ارز با نرخ نیما را لغو کنند زیرا با توجه به سختی صادرات در شرایط فعلی، بازگشت ارز با نرخ نیما عملا صادرات را برای تولیدکننده غیراقتصادی میکند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد