برزخ زنانه‌

مهدیه بهارمست- «تجاوز» واژه‌ای است که تداعی‌کننده ترسی تلخ و آزاردهنده برای بسیاری از دختران ایرانی و حتی غیرایرانی است. البته با اینکه براساس گزارش‌ها ۹۰ درصد تجاوزها شامل زنان می‌شود اما طبق مستندات پزشکی قانونی گاهی مردان و پسران نیز این اتفاق تلخ را تجربه می‌کنند. در هر صورت تجاوز یک خاطره تلخی است که شاید با گذشت سال‎ها همچنان در سینه قربانی‌ها باقی بماند و تنها تعداد انگشت‌شماری از آنها جرات بازگو کردن داشته باشند. تجاوز جنسی معطوف به یک حمله فیزیکی و جنسی نمی‌شود، بلکه آسیب عمیق روحی و روانی برای قربانی در پی دارد. بسیاری از افراد قربانی تجاوز هنگام به یاد آوردن لحظاتی که بر آنها گذشته از بیان دوباره آن عاجز می‎شوند و برخی در برابر بیان آن لحظات دچار واکنش‌های عصبی مانند لرزش دست، پریدن پلک و لکنت زبان می‌شوند. این در حالی است که به عقیده بسیاری از روانشناسان اجتماعی مقصر جلوه دادن قربانیان تجاوز فشار روحی و روانی مضاعفی را بر آنها تحمیل می‌کند. یکی از عواملی که فرد مورد تجاوز در دقایق یا ساعت‌های اولیه پس از تجربه تلخ تجاوز از به زبان آوردن آن سر باز می‎زند همین احساس گناه و ترس از قضاوت دیگران است که منجر به سرکوب احساسات مختلفی در فرد می‌شود و او را تا مرز مرگ
خودخواسته می‌کشاند.
در میان عکس و فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی تعداد بیشماری از روایت‌های مشابه دختران و زنانی را می‎بینیم که سالیان متوالی از قصه پرغصه تجاوز رنج می‌برند اما آن را تاکنون با کسی در میان نگذاشته‌اند. حال برخی از آنها به خواست خودشان با انتشار داستان زندگی خود در فضای مجازی، تصمیم دارند تا این تابوی حاصل از زندگی در جامعه سنتی را برای یکبار هم که شده
از میان بردارند.
یکی از این افراد دختر بیست و دو ساله‌ای است که در نه سالگی مورد تجاوز قرار گرفته است. او در فضای مجازی این‌گونه نوشته است: «سال ۹۳ بود. فکرکنم شاید ۱۰ روز بعد از عید بود که بابا تو خونه بود. سرطان داشت. ما سه تا نمی‌دونستیم. بعد از مرگش فهمیدیم. دکترش معتقد بود زنده موندنش معجزه است. ۶ سال قبلش گفته بود نهایتا ۶ ماه دیگه زنده است. اون ماه‌های آخر رو بیمارستان بود. نمی‌خواستم باور کنم این‌بار قرار نیست برگرده خونه. بابام مردی بود که بهش اعتماد داشتم. بعد از تجربه تلخ تجاوز تو سن نه سالگیم فقط به اون اعتماد داشتم. توی یه فامیل متعصب بزرگ شدن یعنی مهم نیست چند سالت بود و ظلم شد بهت. اگر دختر باشی تقصیر خودته. همه دور بودن من رو از هم‌بازی‌های پسرم گذاشتن پای دختر خوبی شدن. ۱۲ سال کسی نمی‌دونست دارم چه عذابی رو تحمل می‌کنم. حتی بابام. من عمیقا خوشحالم با وجود بیماریش نگفتم بهش. یادمه سال ۹۵ بود که تصمیم به مرگ خودخواسته داشتم. اگه اون دو بار دوستم نرسیده بود که جلوم رو بگیره شاید الان زنده نبودم. بعد از مرگ بابام ترسیدم از نبودن آدما. مهم نبود چقدر آسیب بزنن بهم فقط می‎خواستم باشن. آدم‌هایی که به خاطرشون دو سال انواع بیماری‌های روان‌تنی رو تجربه کردم. یک ماه بعد از روز تولدم فهمیدم تو اون فاصله یک ماهه حدود پونزده کیلو کم کردم. نمی‌تونستم قرص آرامبخش استفاده کنم چون احتمال تشنج بالا بود. حرف روانشناسم من رو به خودم آورد که می‌گفت تو سیاهی زندگیت رو تجربه کردی دختر. بالاتر از این دیگه چیزی نیست. رها کن.»
اما گاهی سایه سیاه تجاوز از این هم سیاه‌تر است. «شیما قوشه» وکیل پایه یک دادگستری در ۲۴ اردیبهشت سال جاری در صفحه توئیتر خود نوشت: «پدر نه تنها به دختر ۱۱‌ساله‌اش تجاوز کرده، بلکه دختر حامله شده، نتونسته سقط کنه و الان بچه بهزیستیه. پدر به اعدام محکوم شده و فردا روز جزاست. ۴ ساعت ایستادم جلوی دادسرای جنایی بلکه بتونم اجرای حکم رو متوقف کنم که برادر به خاطر اعدام پدر بلایی سر خواهرش نیاره. آخرم موفق نشدم. بدون شک پیش‌بینی اعدام برای تجاوز، عامل اصلی عدم شکایت تعداد زیادی از قربانیان هست مخصوصا در مورد زنای با محارم به دلیل علقه‌های عاطفی و خانوادگی. این مجازات نه تنها از وقوع جرم پیشگیری نکرده، بلکه باعث جری‌تر شدن متجاوزان بالفعل و بالقوه می‌شود.»
این روایت‌ها تنها بخش کوچکی از ماجراهای تلخ افراد آسیب‌دیده است. چه بسیار دختران و زنانی که در حال به دوش کشیدن داستان پرفشار تجاوز خود هستند اما به دلیل ترس از خانواده و قضاوت جامعه لب به سخن نمی‌گشایند. به گفته کارشناسان ۸۰ درصد از تجاوز‌های صورت‌گرفته در ایران گزارش نمی‎شوند و بیشترین آمار تجاوز که گزارش شده مربوط به استان تهران است. از طرفی جرم تجاوز در نظام کیفری ایران، از پیچیده‌ترین پرونده‌های دادرسی محسوب می‌شود. علت عمده‌ آن هم از بین رفتن مدارک و آثار جرم در همان ساعات اولیه است. بنابراین شخص قربانی باید دو دسته از اقدامات را پس از مورد تجاوز قرار گرفتن انجام دهد: دسته اول شامل اقدامات پزشکی می‌شود، این اقدامات برای جلوگیری و درمان آسیب‌های جسمی است که ممکن است برای فرد ایجاد شده و یا ایجاد شود. دسته دوم از اقدامات لازم پس از مورد تجاوز جنسی قرار گرفتن اقدامات قانونی است.
اقدامات پس از تجاوز
«حسین زینالی» وکیل دادگستری با اشاره به مهمترین اقدامات بلافاصله پس از وقوع جرم برای جمع‌آوری مدارک کافی به «جهان‌صنعت» گفت: در ۲۴ الی ۴۸ ساعت اولیه تجاوز جنسی باید شخص قربانی به پزشکی قانونی مراجعه کند و در صورتی که شخص، مراجعه به پزشکی قانونی را به بیش از این مدت به تاخیر بیندازد ممکن است آثار جرم از بین برود. در فاصله وقوع تجاوز تا مراجعه به پزشکی قانونی لازم است شخص قربانی از انجام اقداماتی مانند حمام کردن یا مسواک زدن خودداری کند و لباس‌هایی را که در زمان وقوع تجاوز بر تن داشته است در پلاستیک دربسته جهت ارائه به پزشکی قانونی نگهداری کند و تمام جزئیات به ویژه زمان و مکان وقوع جنایت را یادداشت کند. به این دلیل شخص باید از انجام این اقدامات خودداری کند چون با انجام دادن این اقدامات آثار جرم از بین خواهد رفت ولی اگر آثار تجاوز روی لباس یا ملحفه قربانی به جای مانده باشد تا سال‌های زیادی نیز می‌توان با استفاده از آن آثار که DNA از جمله آن است، شخص متجاوز را شناسایی کرد. لازم به ذکر است در پزشکی قانونی در صورتی که شخص فکر می‌کند داروی خواب‌آور یا مواد مخدر یا الکل به وی داده شده است، می‌تواند درخواست کند تا پزشکی قانونی از طریق آزمایش خونی که از وی می‌گیرد این موضوع را مورد توجه قرار دهد و در گزارش خود قید کند.
وی افزود: اقدام بعدی شخص طرح شکایت از متجاوز است که معمولا در دادسرای محل وقوع جرم مطرح می‌شود. این شکایت می‌تواند عناوین متفاوتی داشته باشد که عنوان بستگی به نوع تجاوز دارد، مانند عنوان تجاوز به عنف یا…. در مراجع کیفری با توجه به اینکه زمان در جرائم تجاوزات جنسی نقش مهمی دارد تفاوتی بین رسیدگی به این جرائم و سایر جرائم وجود ندارد و به آنها به صورت ویژه رسیدگی نمی‌شود، بنابراین بهتر است شخص در همان ابتدا برای اینکه نشانه‌های تجاوز از بین نرود درخواست دستور موقت کند تا با این اقدام سبب شود به پرونده وی زودتر رسیدگی شود.
این وکیل ادامه داد: تصویر، صوت و تمامی مدارک الکترونیک از جمله تماس‌، پیامک، اینستاگرام و غیره به عنوان اثبات ادعای قربانی باید تقدیم قوه قضاییه شود، بنابراین کلیه مستندات و پیام‌های تهدید و اخاذی احتمالی بعدی بادقت و حساسیت جمع‌آوری و در چند نسخه کپی و نگهداری شود، همچنین در صورت تمایل فرد قربانی می‌تواند در مراجعه اولیه به کلانتری از افسر قضایی تقاضا کند تحقیقات مقدماتی در کلانتری توسط افسر زن و با حفظ محرمانگی انجام شود. کلیه واحدهای کلانتری و پلیس آگاهی از نیروی کافی پلیس زن برای ارائه خدمات انتظامی به زنان برخوردار هستند، بنابراین در این خصوص آرامش خاطر بسیار اهمیت دارد.
نادی بیان کرد: بر اساس ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی کیفری به جرائم منافی عفت بر خلاف سایر جرائم که ابتدا توسط دادسرا تعقیب صورت می‌گیرد و سپس پس از صدور قرار نهایی و کیفرخواست پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود، به صورت مستقیم در دادگاه صالح رسیدگی خواهد شد. بنابراین در پرونده‌های تجاوز جنسی دادسرا به امر تعقیب و تحقیق نمی‌پردازد و پس از مطرح شدن شکایت پرونده مستقیم به دادگاه ارجاع می‌شود و پس از پایان رسیدگی دادگاه اقدام به صدور حکم علیه شخص متجاوز خواهد کرد. در قانون مجازات اسلامی جرمی به نام تجاوز جنسی مورد جرم‌انگاری قرار نگرفته است ولی جرمی به نام تجاوز و زنای به عنف پیش‌بینی شده که مجازات آن با توجه به وسیع‌تر شدن محدوده تعریف تجاوز جنسی طبق تبصره۲ ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی، قابل تسری به تجاوزات جنسی نیز خواهد بود.
وی افزود: به استناد ماده ۲۲۴ قانون مجازات اسلامی در صورتی که تجاوز انجام شده از موارد زنای به عنف و اکراه باشد، مجازات شخص اعدام خواهد بود. همچنین در صورتی که فرد در حال بیهوشی و خواب یا مستی با قربانی تجاوز، زنا کند رفتار او در حکم زنای به عنف بوده و موجب اعدام است. همچنین به موجب ماده ۲۳۱ قانون مجازات اسلامی در موارد زنای به عنف و در حکم آن در صورتی که زن باکره باشد، مرتکب علاوه‌بر مجازات مقرر به پرداخت ارش بکاره و مهرالمثل محکوم می‌شود و اگر زن باکره نباشد، مرتکب باید علاوه‌بر مجازات مقرر مهرالمثل زن را بپردازد. چنانچه به هر دلیل برای مثال از بین رفتن آثار جرم، نبود دلایل کافی و… جرم تجاوز اثبات نشود، موضوع می‌تواند مشمول ماده۶۳۷ قانون مجازات اسلامی باشد و فرد خاطی به شلاق تا ۹۹ضربه محکوم شود. بنابراین اتفاقات پس از وقوع تجاوز در روند رسیدگی قضایی بسیار حائز اهمیت است.
ترس از آبرو
دکتر «سیمین کاظمی» پزشک و جامعه‌شناس با اشاره به آسیب‌های روحی و روانی قربانیان تجاوز به «جهان‌صنعت» گفت: شخصی که مورد تجاوز قرار گرفته ممکن است دچار مشکلات روانی جدی مثل اضطراب، اختلال اضطرابی بعد از سانحه و افسردگی شود و اقدام به مرگ خودخواسته کند، اما آسیب‌های جسمی آن هم دست کمی از آزار روحی و روانی ندارد زیرا تجاوز جنسی ممکن است توام با خشونت از سوی متجاوز و مقاومت از طرف
قربانی باشد.
وی درخصوص برخورد خانواده با قربانی تجاوز اظهار کرد: خانواده معمولا اصلی‌ترین مکان امن شخص به شمار می‌رود، انتظار می‌رود از شخص آسیب‌دیده حمایت کند. بدون سرزنش و گناهکار دانستن و انتقال احساس گناه و بی‌ارزشی به شخص آسیب‌دیده، سعی در پذیرش مشکل و مواجهه درست با آن داشته باشند تا قربانی بتواند با اتکا به خانواده به زندگی عادی برگردد.
این جامعه‌شناس در پاسخ به اینکه چرا در جوامع امروزی هنوز صحبت در این‌باره تابو محسوب می‌شود، بیان کرد: تجاوز موضوعی است که از دو منظر حقوقی و مذهبی به عنوان جرم و گناه شناخته می‌شود و شخص قربانی باید اثبات کند که آنچه رخ داده رابطه جنسی با رضایت نبوده است و ثابت کند متجاوز با توسل به زور به او تجاوز کرده است. اثبات چنین چیزی به آسانی ممکن نیست چون جرم تجاوز عموما در خفا انجام می‌شود و شاهدی وجود ندارد. از طرف دیگر در فرهنگ‌های سنتی، زنان به عنوان عامل کجروی‌ها شناخته می‌شوند و بنابراین شخص قربانی ممکن است در معرض این اتهام قرار گیرد که مرتکب رابطه جنسی با رضایت شده است و ممکن است مورد طرد و سرزنش و آزار و خشونت قرار بگیرد و آسیب‌های جدی و غیرقابل تحمل در انتظارش باشد. بنابراین زن ممکن است برای آنچه مصلحت خود و خانواده‌اش می‌داند، موضوع تجاوز را افشا نکند که این خود یکی از دلایلی است که موجب می‌شود جرم تجاوز کماکان ادامه داشته باشد.
او ادامه داد: ترس از بی‌آبرو شدن شخص و خانواده یکی از دلایل کتمان تجاوز است، شاید بتوان گفت اصلی‌ترین دلیل آن. افشا شدن تجاوز می‌تواند موجب خشونت و حتی قتل قربانی تجاوز توسط خانواده خودش شود یا در مواردی بدون مراجعه به محاکم قضایی خانواده تصمیم به انتقام‌گیری از متجاوز یا خانواده او بگیرند که چنین امری در اجتماعات سنتی بیشتر دیده می‌شود.
دکتر کاظمی با اشاره به فرهنگ‌سازی در این‌باره گفت: اینکه نحوه طرح موضوع روی پذیرش آن از طرف همسر آینده تاثیری داشته باشد یا نه، مشخص نیست ولی به طور کلی در فرهنگ جامعه باید این تغییر ایجاد شود که شخص قربانی تجاوز را مقصر نداند و سرزنش نکند. بلکه با همدلی و حمایت زمینه بازگشت او را به زندگی عادی فراهم کند.