4 - 03 - 2024
برد در آخرین دقایق بازی انرژی؟
پاکستان ساخت خط لوله انتقال گاز طبیعی از ایران را پس از یک دوره طولانی آغاز میکند، اقدامی که علاوه بر تامین نیاز مبرم این کشور به انرژی، سبب حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی خواهد شد.
خبرگزاری بازار در گزارشی نوشت: اقدام پاکستان برای احداث خط لوله گاز با ایران در داخل خط خود امنیت انرژی و پیشگیری از پرداخت غرامت سنگین ۱۸ میلیارد دلاری تعیینشده توسط تهران را برای این کشور به همراه دارد، اما مطمئنا باعث ایجاد نگرانی متحدان غربی اسلامآباد نیز خواهد شد.
پاکستان پیشتر تحریمهای غربی علیه ایران و مشکلات انتقال پول را بهانه اصلی طفره رفتن خود از تکمیل این پروژه در داخل خاک خود عنوان کرده بود. ایران و پاکستان در سال ۲۰۱۳ یک قرارداد ۲۵ساله گازی با یکدیگر به امضا رسانده بودند که همین موضوع ادله کافی برای طرح دعوی ایران در دادگاههای بینالمللی و دریافت خسارت ۱۸ میلیارد دلاری در صورت تعلل پاکستان را فراهم میکرد. افزون بر این، پاکستان برای تغذیه صنعت خود به منابع گاز بیشتر نیاز دارد، چراکه منابع داخلی این کشور به سرعت رو به کاهش است. سهم واردات گاز در پاکستان به ۲۹ درصد از کل عرضه گاز طبیعی مایع (شامل تولید و واردات منهای گازی که صادر یا ذخیره میشود) رسیده است.
کارشناسان اقتصادی در پاکستان تصمیم این کشور برای احداث خط لوله گاز تا مرز جمهوری اسلامی ایران را یک تصمیم بزرگ طی ۱۵ سال اخیر درخصوص پروژه مشترک گازی دانسته و به عقیده آنها اسلامآباد با بهرهگیری از خط لوله انتقال گاز ایران قادر به صرفهجویی ۵ میلیارد دلاری در هزینههای انرژی خواهد بود. هزینه احداث خط لوله گاز از مرز ایران تا بندر گوادر در بلوچستان پاکستان ۴۵ میلیارد روپیه تخمین زده شده است و پاکستان قادر خواهد بود در مقایسه با واردات گاز مایع با هزینه بالا، از ایران گاز مقرون به صرفه وارد کند.
طرح مشترک گازی پاکستان با ایران نهتنها امنیت انرژی پاکستان را تقویت میکند، بلکه اعتماد صنعت بومی را که با افزایش عرضه گاز تضمین میشود، افزایش میدهد. همچنین این امر موجب تسریع فعالیتهای اقتصادی در ایالت بلوچستان شده و به پیشرفت اقتصادی پاکستان کمک خواهد کرد و به نظر میرسد با این تصمیمات اسلامآباد درپی دریافت معافیت تحریمی از آمریکا خواهد بود.
وقتکشی اسلامآباد
براساس قرارداد میان تهران و اسلامآباد، از ابتدای سال جاری ایران میتوانست برای عدم تکمیل خط لوله صلح اقدام به دریافت خسارت از پاکستان کند، اما مجددا یک مهلت ۶ ماهه به این همسایه جنوب شرقی خود داد تا این پروژه را تکمیل کند.
۱۴ سال است که ۹۰۰ کیلومتر خط لوله ساختهشده داخل خاک ایران تا مرز پاکستان خاک میخورد؛ خط لولهای که قرار بود پاکستان هم بخش ۷۸۱ کیلومتری خود را تکمیل کند تا از ایران گاز بخرد و حالا اسلامآباد عزمش را جزم کرده تا پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان را جلو ببرد، تهران هم یک مهلت ۱۸۰ روزه تا سپتامبر ۲۰۲۴ به پاکستان داده است.
اخیرا نیز جلیل عباسجیلانی وزیر خارجه پاکستان در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود حسین امیرعبداللهیان جایگاه جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی پاکستان را جایگاهی بالا و فراتر از تحولات داخلی این کشور دانسته است. پیشتر نیز محمد علی وزیر نیرو و نفت پاکستان طی سفر خود به ایران بر تعهد اسلامآباد به پروژه مشترک گازی با تهران تاکید کرده بود.
گذشته از هدف قرار دادن خط لوله ایران و پاکستان، تحریمهای غرب صادرات گاز طبیعی مایع ایران را نیز قطع کرده است. از آنجایی که شرکتهای غربی فناوری مورد نیاز برای جنبههای حیاتی زیرساختهای LNG را در انحصار خود دارند، تحریمها پروژههای بلندپروازانه LNG ایران را متوقف کرده است.
یکی از موانع جدی برای نهایی کردن این پروژه، مخالفت شدید ایالات متحده بوده است. واشنگتن مدتهاست که برای ساخت خط لوله بین ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند(تاپی) تلاش میکند، در مقابل از اقدام در ساخت خط لوله ایران-پاکستان و ترویج گاز طبیعی ترکمنستان با هزینه ایران جلوگیری میکند.
در سالهای اخیر، تحریمهای شدید غرب علیه جمهوری اسلامی، اجرای این پروژه را پیچیدهتر کرده است. اقدامات تنبیهی غرب با هدف مشارکت در صنعت انرژی ایران، همراه با محدودیتهای مالی و بانکی، به تامین مالی بخش پاکستانی خط لوله آسیب رسانده و بحثها در مورد مکانیسمهای پرداخت را پیچیده کرده است. ایران علیرغم شرایط سخت اقتصادی که اسلامآباد با آن مواجه بود، ساخت بخش مرتبط با خود را از شهر عسلویه در جنوب کشور تا مرز خود با پاکستان به پایان رساند.
حجم تجارت ایران و پاکستان چقدر است؟
ایران با حجم ۲۰۰ مگاوات یکی از کشورهای صادرکننده برق به پاکستان محسوب میشود و در سالهای آینده میتواند به ۵۰۰ مگاوات برق برسد که علاوه بر اولویت و استفاده، به تقویت همکاری دو همسایه در سایر پروژهها کمک میکند. تواناییها و قابلیتهایی که بین آنها در زمینههای دیگر وجود دارد، اعم از اقتصاد، گردشگری و سرمایهگذاری دوجانبه بین دو کشور میتواند در این راستا تقویت شود.
در خصوص تجارت نیز میتوان گفت طی سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ واردات ایران از پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، بهگونهای که از ۳۴۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ به یک میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است.
سهم واردات ایران از پاکستان در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱تقریبا ثابت و برابر یک درصد بوده است. بیشترین سهم با ۷/۱ درصد برای سال ۱۴۰۱ و کمترین سهم با نیم درصد برای سال ۱۳۹۹ بوده است. انتظار میرود در پایان سال ۱۴۰۲ میزان واردات از پاکستان برابر ۶۳۲ میلیون دلار شود که سهمی نزدیک به یک درصدی از کل واردات ایران را داشته باشد.
در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، صادرات ایران به پاکستان از نظر ارزش روند صعودی داشته، بهگونهای که از ۲/۱ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ به ۵/۱ میلیارد دلار در پایان سال ۱۴۰۱ رسیده است. سهم صادرات ایران به پاکستان در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱روند ثابتی داشته؛ بیشترین سهم با سه درصد برای سال ۱۳۹۸ و کمترین سهم با ۶/۲ درصد برای سال ۱۴۰۰ بوده است. انتظار میرود در پایان سال ۱۴۰۲ میزان صادرات به پاکستان به ۲ میلیارد دلار برسد که سهمی نزدیک به ۱/۴ درصدی از کل صادرات ایران را داشته باشد.
بخش عمدهای از صادرات غیرنفتی ایران را سایر گازهای نفتی و هیدروکربنهای گازی مایعشده تشکیل میدهد و قیر، نفت، شیر خشک، گاز طبیعی مایعشده، روغن و سایر محصولات تقطیر قطران زغال سنگ، سایر مواد پلاستیکی، بوتان مایعشده، میلههای آهنی و فولادی، گوجهفرنگی و خرما سایر کالاهای صادراتی به پاکستان هستند که نشان از تنوع کم محصولات صادراتی ایران به پاکستان دارد. برنج، انبه، موز، گاو و شتر زنده، پلی استیرن و همچنین الیاف نساجی عمده واردات ایران از پاکستان را تشکیل میدهد.
از آنجا که پیامدهای اقتصادی و سیاسی بزرگتر اجرای خط لوله ایران و پاکستان است از این رو، انتظار میرود این خط لوله کل کسری فعلی ۴۵۰۰ مگاوات تولید برق این کشور را پوشش بدهد. برای ایران نیز بازارهای جدیدی در شرق گشوده شده و گسترش خواهد یافت، زیرا این پروژه به تنوع در درآمدهای صادرات انرژی منجر میشود.
علاوه بر مزایای اقتصادی خط لوله صلح برای رفع ناترازی انرژی در داخل پاکستان، تعجیل اسلامآباد به توسعه آن و چرخش به سمت آن به دو دلیل عمده الزام به پرداخت جریمه ۱۸ میلیارد دلاری و سفر اخیر مقامات اقتصادی طالبان به ایران و تصمیم به توسعه کریدور واخان است، زیرا این موضوع میتواند بستر مناسبی برای اتصال زمینی ایران و چین را فراهم کند که در این شرایط پاکستان از معادلات انرژی منطقه حذف خواهد شد، بنابراین اسلامآباد باید هرچه سریعتر نسبت به توسعه این خط لوله اقدام کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد