بحران مهاجرت راهنمایان گردشگری

نادر نینوایی- در سالیان گذشته صنعت گردشگری حال و روز خوشی نداشته و با توجه به این شرایط بسیاری از فعالان صنعت با وجود سال‌ها سابقه، ناچار به خروج از آن شده‌اند.
آنطور که یکی از اعضای جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی به «جهان‌صنعت» گفته، به سبب این شرایط راهنمایان گردشگری کشور رو به مهاجرت به کشورهایی نظیر عمان و جمهوری آذربایجان آورده‌اند و بیم آن می‌رود که تداوم این شرایط گردشگری کشور را از بدنه متخصص و با دانش تهی کند.
کم‌توجهی به صنعت گردشگری در برنامه‌های توسعه و ضعف‌های زیرساختی در حوزه اقامت، مانع ارزآوری از طریق جذب گردشگران خارجی شده و درنتیجه دست ایران از کسب درآمد مناسب از محل جذب گردشگران خارجی کوتاه مانده است.
تهدید مهاجرت راهنمایان گردشگری
مجتبی برزویی، عضو جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی در تشریح وضعیت کنونی راهنمایان گردشگری و انتظارات از معاونت گردشگری در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: یکی از کارکردهای معاونت گردشگری و ادارات‌کل‌ آن باید کمک به گردشگری ورودی می‌بود که این امر محقق نشده است. امروز راهنمایان گردشگری ایرانی دارند در سه‌دسته به عمان، جمهوری آذربایجان و کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. با توجه به اینکه ایران گردشگری مبتنی بر لذت و تفریحات ساحلی ندارد و راهنمایان گردشگری ایران اطلاعات‌شان بیشتر مربوط به فرهنگ و هنر ایرانی- اسلامی است، اگر این راهنمایان دارای اطلاعات و زبده بروند تا زمانی که راهنمایان جوان این اطلاعات را فرا بگیرند زمان زیادی مورد نیاز است و در این مدت مطمئنا گردشگری کشور به شدت افت خواهد کرد. وی افزود: مشخص نیست وزارت گردشگری برای حل این معضل و سایر معضلات پرشمار صنعت گردشگری کشور چه برنامه‌ای دارد. توجه داشته باشید که در برنامه‌های توسعه قبلی نیز تاکید بر توسعه گردشگری صرفا کلی بوده و از در نظر گرفتن بودجه مناسب برای این حوزه اجتناب شده است.
جریان غیر‌طبیعی گردشگری خروجی
نایب‌رییس پیشین جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی ضمن تاکید بر جریان غیر‌طبیعی گردشگری خروجی، ابراز داشت: همه می‌دانیم که پس از انقلاب سیل مهاجرت جوان‌های تحصیلکرده خصوصا به سمت دنیای غرب و در مراحل بعد شرق‌آسیا و اخیرا هم به کشورهایی نظیر عمان اتفاق افتاده است. درواقع به‌تبع این شرایط گردشگری خروجی کشور نیز جریان طبیعی ندارد و شاهد خروج افرادی از کشور هستیم که برای مراجعه به سفارتخانه برخی کشورهای خارجی از ایران خارج می‌شوند و در واقع هدف آنها گردشگری نیست.
وی افزود: در واقع در این سال‌ها طبقه متوسط کوچک شده و ارزش پول ملی نیز با کاهش مواجه بوده است، به تبع این شرایط مردم ایران آنچنان امکان و شرایط سفرهای خارجی را ندارند. این وضعیت برای کشور خسارت‌های زیادی در پی داشته و حتی در سال‌های اخیر، تکنسین‌ها و نیروهای خدماتی نیز رو به مهاجرت آورده‌اند. به سبب این وضعیت گردشگری خروجی به جز خروج ارز و خروج نیروهای انسانی با مهارت از کشور، آورده دیگری در پی نداشته است.
درآمد ناچیز کشور از جذب گردشگر خارجی
این فعال گردشگری ضمن اشاره به اهمیت توجه به جذب گردشگر خارجی ابراز داشت: در شرایط کنونی جذب گردشگران خارجی اهمیت ویژه‌ای دارد. با وجود این به نظرم در این سال‌ها عملکرد معاونت گردشگری در زمینه جذب گردشگر ورودی موفقیت‌آمیز نبوده است. پژوهش‌های تشکل صنفی جامعه راهنمایان نشان می‌دهد که حدود 150کشور دنیا 5‌منبع برای تامین ارز خارجی دارند که به صادرات مواد خام، صادرات محصولات کشاورزی، صادرات صنعتی غیرنظامی، صادرات نظامی و در نهایت گردشگری مربوط می‌شود. به عبارت دیگر گردشگری ورودی یکی از منابع اصلی تامین ارزهای خارجی در جهان امروز است. جالب است بدانید که شهر نیویورک قبل از آخرین بحران سرمایه‌داری(پیش از سال 2009 میلادی) نزدیک به 60‌میلیارد‌ دلار از محل گردشگری درآمد داشته است.
وی افزود: در فرانسه، اسپانیا و ترکیه هم شاهد در آمدهای چند‌میلیارد یورویی از محل گردشگری بوده‌ایم و همین درآمدهای هنگفت باعث شده گردشگری در سراسر دنیا به عنوان یک صنعت شناخته شود و حوزه‌هایی مثل نفت و صادرات نظامی را پشت‌سر گذاشته و رشد شتابانی داشته باشد. باوجود درآمدهای‌ میلیارد دلاری کشورهای موفق در حوزه گردشگری، سهم ایران از صنعت توریسم اما صرفا حدودا 200‌میلیون‌ دلار بوده است که جای بحث دارد.
ضعف‌های زیرساختی در هتلداری
برزویی ضمن اشاره به ضعف‌های زیرساختی در زمینه هتل‌ها گفت: از دوران پیش از انقلاب ضعف زیرساختی در زمینه هتل‌ها وجود داشته است. در دوران پس از انقلاب نیز تا یک دوره 15‌ساله اهمیت لازم به گردشگری داده نمی‌شد. در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه نیز توجه کافی به گردشگری نشده و توجه نداشته‌اند که یکی از 5منبع ارزآور باید گردشگری باشد و در برنامه‌های قبلی به هیچ‌وجه به این مساله اشاره نشده است.
وی افزود: به نظرم معاونت گردشگری و ادارات کل آن باید این مسائل را آسیب‌شناسی کنند، اما متاسفانه به‌نظر می‌رسد آنها این ایرادات را ندیده‌اند. در واقع یک نوع ایستایی در برنامه‌های معاونت گردشگری وجود دارد. به نظرم معاونت گردشگری و ادارات کل‌ آن باید هر پنج‌سال در برنامه‌های‌شان بازنگری کرده و نقاط مبهم را برطرف می‌کردند. همچنین لازم بود که وزارت گردشگری به دولت و بانک مرکزی فشار وارد کند تا در برنامه‌های‌شان به تقویت زیرساخت‌های قوی در حوزه گردشگری توجه داشته باشند.
ابهام درخصوص آمار گردشگری ورودی
این فعال صنعت گردشگری ضمن اشاره به تردیدها درخصوص آمار گردشگری ورودی گفت: آماری که از ورود گردشگر به کشور ارائه می‌شود، قابل بحث است. برای مثال پاکستانی‌هایی که از ایران عبور کرده و به خاک عراق می‌روند، به عنوان گردشگر معرفی می‌شوند. به نظرم این آمار به سبب آن مطرح می‌شود که بگویند کار انجام گرفته است و بتوانند سهم بیشتری از بودجه را جذب کنند و متاسفانه بخش‌هایی از این بودجه هم صرف برگزاری سمینارها و گردهمایی‌هایی می‌شود که خروجی آنها برای گردشگری ایران صفر است.
وی در پایان یادآور شد: متاسفانه حتی عملکرد در زمینه گردشگری مذهبی و جذب شیعیان نیز ضعیف بوده است. در کشورهای مختلف از عربستان و تاتارستان روسیه گرفته تا جمهوری آذربایجان شیعیان زیادی داریم که نتوانسته‌ایم در زمینه جذب آنها عملکرد موفقی داشته باشیم.