با تازه‌واردها چه کنیم

علیرضا محمدی‌زیوه- در سال‌جاری بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران جمعا با ۱۳ عرضه اولیه به طور متوسط حدودا ماهانه نماد یک شرکت پذیرفته شده در بورس یا فرابورس را برای نخستین بار روانه تابلوی معاملاتی کردند. در این میان بورس با عرضه سهام شش شرکت با نمادهای تاصیکو، جم‌پیلن، سیمرغ، نوری، فسازان و کویر بر وزن صنایعی از جمله کانه‌های فلزی و فزات اساسی، محصولات شیمیایی و گروه زراعت و همچنین ارزش بازار افزود. فرابورس ایران نیز با عرضه هفت شرکت با نمادهای زشریف، دکپسول، درهآورد، هجرت، رنیک، بجهرم و دتوزیع، به افزایش وزن و ارزش بازار در صنایعی از جمله دارو و محصولات وابسته، خدمات فنی و مهندسی و عرضه برق کمک کرد.
در این میان اما نکته مهمی که بهتر است در عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ یا عرضه اولیه با روش ثبت سفارش به آن توجه کرد، تعداد مشارکت سرمایه‌گذاران در بخش ثبت سفارش است. رقم مشارکت و حضور سرمایه‌گذاران با راه‌اندازی این شیوه همیشه صعودی بوده ‌است به طوری که این رقم در ابتدای سال‌جاری چیزی حدود ۴۲۷ هزار و ۵۰۰ سفارش ثبت شده در عرضه اولیه تاصیکو بوده و حالا به عدد ۹۲۸ هزار واحد در عرضه اولیه دتوزیع رسیده است. با محاسبه رشد متوسط پنج درصدی برای مشارکت جامعه در خرید عرضه اولیه، احتمالا با دو عرضه اولیه دیگر، رکورد ثبت سفارش به یک میلیون کد بورسی می‌رسید. هرچند این موضوع به گونه‌ای بهبود اوضاع ضریب نفوذ بورس در جامعه را نشان می‌دهد اما لازم است که با آن با احتیاط برخورد شود چرا که مدیران سازمان بورس و اوراق بهادار تا حدودی نابسامانی‌های هفته گذشته بورس اوراق بهادار را ناشی از تصمیمات هیجانی تازه‌واردان دانستند. مدیرعامل بورس تهران نیز از سرمایه‌گذاران جدید خواست ضمن مشورت با افراد متخصص وارد بازار سرمایه شوند و حتما از شایعات دوری کنند.
حال نکته مهمی که مطرح است در خصوص رفتار معاملاتی این دسته از تازه‌کاران در بازارسهام است. اگر فرض کنیم که این دسته از افراد با تصمیمات هیجانی در روند بازار اخلال ایجاد می‌کنند، سیاستگذار که در اینجا سازمان بورس است، چه تصمیمی باید بگیرد؟ در ادامه مواردی پیشنهادی جهت کنترل رفتار این گروه ارائه می‌شود.
آموزش اصول اولیه: هر چند فضای مجازی و دسترسی راحت به اطلاعات امروزه سبب آسانی امر آموزش شده است، اما بهتر است تازه‌واردان حتما توسط کارگزار یا سپرده‌گذاری مرکزی در خصوص اصول اولیه بازار مثل سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت، قرار ندادن تخم‌مرغ‌ها در یک سبد، ورود سرمایه اضافی به بازار و نحوه کار با سامانه‌های معاملاتی و… آشنا شوند.
محدودیت سرمایه‌گذاری: با توجه به اینکه گفته می‌شود عمدتا تازه‌واردان قصد سرمایه‌گذاری در سهم‌های عرضه اولیه را دارند و به گونه‌ای به سود کوتاه‌مدت این نوع از سهم‌ها عادت کرده‌اند، پس می‌توان با توجه به زیرساخت‌ها و پلتفرم‌های موجود، مبلغ سرمایه‌گذاری را برای هر فرد در یک بازه زمانی کاهش و با توجه به ادامه فعالیت و حضور در بازار، به صورت پلکانی آن را افزایش داد.
راهکار‌های مالی رفتاری: با توجه به اینکه هیجانات و تصمیم‌های غیرمنطقی در میان سرمایه‌گذاران دیده می‌شود پیشنهاد می‌شود با استفاده از قابلیت‌ها و مطالعات صورت گرفته در حوزه مالی رفتاری، کد‌های معاملاتی افراد پویا و شخصی‌سازی شود.
برای مثال با مطالعه رفتار معاملاتی فرد در بازه زمانی قبلی، سامانه ضمن تحلیل نوع و مقدار سرمایه‌گذاری، ضمن تعیین محدودیت‌های معاملاتی یا حتی طرح‌های تشویقی همچون ارتقای پلکانی میزان ورود سرمایه‌گذاری، می‌تواند به پویایی سرمایه‌گذاران کمک کند.
هر چند موارد فوق ممکن است در فاز اجرایی با مشکلاتی همچون ضعف سیستم معاملاتی، کاهش کارمزد کارگزاران به دلیل کاهش ورود و خروج سرمایه و همچنین پیچیده شدن روند سرمایه‌گذاری مواجه شوند اما توجه به این نکته ضروری است که با ورود ناگهانی و گاه بدون مطالعه و اطلاعات کافی سرمایه‌گذاران، ممکن است بازار همچون هفته گذشته با شوک‌های پرنوسان مواجه شود. البته در راستای جذابیت بازار و حفظ سرمایه‌های مشتاقی که ممکن است نتوانند از این سدهای احتمالی بگذرند توسعه و بهبود صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهت جذب نقدینگی سرگردان، راه‌حلی است سودمند.