بانک‌ها بلای جان صنایع داخلی

مجتبی نظری*- به تازگی شاهد اظهارنظری از سوی رییس کل بانک مرکزی بودیم که به شدت تامل‌برانگیز است. در حالی که در شرایط فعلی عامل اصلی ناکامی صنعت خودرو و تمامی صنایع کوچک و بزرگ داخلی، نظام بانکداری کشور است اما عبدالناصر همتی قصد دارد با نادیده گرفتن کم‌کاری‌های ارگان‌های دولت، تقصیر را به گردن تولیدکنندگان کشور از جمله فعالان صنعت خودرو و قطعه‌سازی بیندازد.
در واقع با اینکه وظیفه بانک‌ها در سراسر دنیا این است که پول‌ها و سرمایه‌های کوچک مردم را جمع‌آوری کنند و در چرخه اقتصاد به دست تولیدکننده برسانند اما در کشور ما بانک‌ها عملا خلاف جهت بانک‌های دنیا فعالیت می‌کنند و به نوعی با بنگاه‌داری سعی می‌کنند خودشان در فرآیند سرمایه‌گذاری و تولید دخالت کنند. اما از آنجا‌ که تخصصی در این زمینه ندارند، پول‌های مردم را به باد می‌دهند. همان‌طور که در شرایط فعلی شاهد هستیم، تا‌کنون هیچ یک از شرکت‌های تولیدی که در دست بانک‌ها بوده نتوانسته به بنگاهی بهره‌ور تبدیل شود.
در این میان یکی دیگر از کارهایی که بانک‌ها در دنیا انجام می‌دهند این است که سعی می‌کنند از منابع خودشان برای تولید آینده هزینه کنند‌ به این معنا که وام‌های طولانی‌مدت به تولیدکنندگان می‌دهند و خودشان نیز از چرخه تولید سود می‌برند. اما در کشور ما شرایط به گونه‌ای است که بانک‌ها رفتار منفعت‌طلبانه‌ای را پیش گرفته‌اند. بر این اساس تا زمانی که بانک‌ها با صنعت خودروسازی در ارتباط بودند، به عنوان مشتری به این صنعت نگاه می‌کردند و به دلیل دریافت سودهای کلان از کنار این صنعت، به عنوان یک تکیه‌گاه به خودروسازان نگاه می‌کردند. اما حالا شرایط به کلی تغییر کرده است چرا که به دلیل سیاست‌های تحمیلی دولت بر خودروسازان، عملا نقدینگی صنعت خودرو کاهش پیدا کرد و در نهایت از بین رفت. در این راستا شاهد این بودیم که بانک‌ها نه تنها کمکی نکردند بلکه با بیرون کشیدن سرمایه خودشان باعث شدند که خودروسازان به تنهایی مجبور شوند سرمایه‌گذاری کنند. این موضوع باعث شد که مبلغ زیادی سرمایه در گردش خودروسازان از چرخه تولید خارج شود.
نکته دیگر اینکه تمرکز توسعه‌ای دولت صنعت خودرو بود و برای این توسعه، بانک‌ها باید هزینه می‌کردند. ولی متاسفانه بانک‌ها هیچ‌گاه زیر بار این موضوع نرفتند. این در حالی است که بانک مرکزی باید وارد این ماجرا می‌شد و از محل اعتبارات، منابع مالی تخصیص می‌داد تا توسعه صنعتی اتفاق بیفتد؛ فعالیتی که جزو وظایف بانک مرکزی بود اما در عمل اتفاق نیفتاد. به علاوه اینکه افزایش سود بانکی باعث جهش سه برابری هزینه‌های تولید شد. نوسانات ارزی نیز باعث شد که تولیدکنندگان داخلی به خصوص قطعه‌سازان از این موضوع ضربه بخورند که این تبعات در نتیجه سیاست‌های بانک مرکزی بود.
‌به طور کلی هر گاه بانک‌های داخلی و بانک مرکزی در صنعت خودروسازی پول دیده است، همراه و کنار آن بوده است اما هر وقت که تولید و صنعت نیاز به پول داشتند، بانک‌ها پول‌های خود را مخفی کردند ‌یا اینکه خودشان به صورت مستقیم سرمایه‌گذاری کردند که در انتها برای اقتصاد کشور بازدهی هم به دنبال نداشت. این در حالی است که اگر امروز سیستم بانکداری ما در کشور حرکتی می‌کند، مدیون تولید و تولیدکننده است.
نکته قابل تامل دیگر در مورد اظهار‌نظر رییس کل بانک مرکزی اینکه خودروسازان هر روز قیمت‌های خود را بالا نمی‌برند. در واقع خودرو به خودی خود گران نیست اما زمانی که یک خودروساز ناچار است ۳۵ درصد از قیمت یک خودرو را افزایش دهد تا بتواند سود سیستم بانکی را بدهد، این خودرو در نظر مردم گران است‌. به همین دلیل است که در نظر جامعه خودروساز بدترین صنعتی می‌شود که می‌توان از آن نام برد و کار به جایی می‌رسد که رییس کل بانک مرکزی برای طفره رفتن از پاسخگویی به چالش‌های موجود در اقتصاد کشور، از صنعت خودرو مایه می‌گذارد‌. به عبارت دیگر بهترین راه برای قسر در رفتن از نظر همتی حمله به صنعت خودرو است اما واقعیت این است که در ابتدا باید بانک مرکزی برای کمک به تولید و صنعت وارد عمل شود و دست از بنگاه‌داری بردارد.
*کارشناس صنعت خودرو