16 - 02 - 2018
باز هم غافلگیر شدیم!
گروه بازرگانی- از قرار معلوم غافلگیری مسوولان در مقابل برخی اتفاقات تمامی ندارد. بعد از وقوع حوادثی همچون زلزله، بارش سنگین برف و … این بار نوبت به شیوع بیماری آنفولانزای فوق حاد پرندگان رسیده که موجب غافلگیری مسوولان شده است. . البته به گفته کارشناسان، دولت می توانست قبل از رسیدن ویروس این بیماری به پایتخت، اقدامات لازم را انجام دهد اما کم کاری برخی از ارگان ها مانع این کار شد تا جایی که ماجرای بیماری آنفولانزای حاد پرندگان دردسرساز شد و به مرحله بحرانی رسید.شیوع بیماری آنفلوآنزای پرندگان تا حدی شدت گرفته که به دنبال آن نه تنها بسیاری از مرغ‌های تخم‌گذار منهدم شده و بازار مرغ و تخم‌مرغ را تحت‌تاثیر قرار داده بلکه مشاهده سه لاشه پرنده مبتلا به ویروس آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در چیتگر تهران نیز موجب افزایش نگرانی‌ها در این خصوص شده چراکه بررسی‌ها نشان می‌دهد ورود سویه جدید این بیماری به کشور، قابل انتقال به انسان است. بر همین اساس وزیر جهاد کشاورزی نیز با تایید نگرانی در این خصوص گفت: حدود دو تا سه هفته قبل پرندگان مهاجری که در تالار بین‌المللی بوجار در حال تردد بودند به دلیل نوعی از آنفلوآنزای پرندگان تلف شدند که بعد از تست‌های مختلف مشخص شد این نوع از بیماری پرندگان جدید است که متاسفانه قابل انتقال به انسان نیز می‌باشد و یک مورد آن در خلیج‌فارس مشاهده شده است. به گفته وی، کارهای سم‌پاشی و ایمن‌سازی انجام شده و استانداران مختلف به خصوص در استان‌های شمالی به‌طور آماده‌باش هستند تا از موارد احتمالی جلوگیری کرده و در عین حال نسبت به توسعه بیماری نیز اقدام کنند.
این در حالی است که علیرضا اکبرشاهی مدیرکل بهداشت و پیشگیری طیور سازمان دامپزشکی با بیان اینکه به سبب انتقال این ویروس به انسان، از مردم تقاضا داریم از نزدیک شدن به محل تردد پرندگان مهاجر مانند تالاب‌ها، خرید و شکار پرندگان وحشی و تماس با آنها جدا خودداری کنند، در مورد خبر کشف سه لاشه پرنده وحشی مبتلا به آنفلوآنزای حاد در دریاچه خلیج فارس تهران گفت: پیدا شدن لاشه سه پرنده وحشی در اطراف دریاچه خلیج‌فارس تهران مربوط به یک ماه و نیم قبل است که سویه جدیدی از آنفلوآنزای پرندگان نیست و همان ویروس ۸اH5N است که با انسان مشترک نیست و خطری برای انتقال به انسان ندارد.
نتیجه مثبت اعلام شد
اما رییس محیط‌زیست شهر تهران در این باره به مهر گفت: سه لاشه پرنده آبزی کاکایی در اطراف دریاچه شهدای خلیج فارس دیده شد که همکاران ما بلافاصله آن را به سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان دامپزشکی اطلاع دادند و پس از بررسی‌های این دو سازمان نتیجه مثبت اعلام و مشخص شد این پرندگان مبتلا به آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان بودند. رییس اداره محیط‌زیست شهر تهران با اعلام این که این ویروس می‌تواند مخاطراتی برای انسان نیز داشته باشد، گفت: مردم از نزدیک شدن و دست زدن به پرندگان خودداری کنند. محمدحسین بازگیر افزود: ماموران محیط‌زیست در گشت و پایش‌های دو هفته پیش مواردی از آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان مشاهده کردند که بلافاصله مراتب را به سازمان دامپزشکی اطلاع دادند. وی تصریح کرد: پس از بررسی‌های دامپزشکی و سازمان محیط‌زیست نتیجه مثبت اعلام شد و اکنون مشخص است که این پرندگان مبتلا به آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان بودند.
بازگیر تاکید کرد: شهروندان در صورت مشاهده تلفات مشکوک پرندگان وحشی این موضوع را به دامپزشکی یا محیط‌زیست اعلام کنند و از اقدام خودسرانه و یا دست زدن به لاشه پرندگان وحشی تلف شده جدا خودداری کنند. همچنین قوانین و توصیه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست مبنی بر شکار و صید غیرمجاز پرندگان را جدی بگیرند.
اعلام وضعیت وخیم از ۵ ماه پیش
واقعیت این است که حدود پنج ماه قبل شیوع آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در کشور از سوی کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور گزارش و همان زمان اعلام شد که وضعیت بیماری نسبت به سال گذشته وخیم است. همچنین در بیستم آذرماه امسال، فرزاد طلاکش، دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار ایران از شیوع گسترده بیماری آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان در کشور خبر داد و با اشاره به اینکه در سال گذشته در همین تاریخ، حدود ۲۰ کانون بیماری در کشور وجود داشت، گفت: امسال از ابتدای مهرماه تاکنون، بیش از ۱۷۰ کانون آلوده داشته‌ایم که تقریبا ۹۰ درصد آن، مربوط به واحدهای صنعتی است و حدود ۵/۹ میلیون قطعه مرغ طی این ۸۰ روز، حذف شده‌اند. دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار ایران تصریح کرد: این در حالی است که در سال گذشته و در طول دوره بیماری، ۵/۱۱ میلیون قطعه مرغ حذف شده بود.
اقدامات مسوولان به موقع نبود
هم‌اکنون با گذشت بیش از پنج ماه از آن زمان، علاوه بر آنکه شاهد طغیان بیماری هستیم، سویه جدیدی از آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان نیز وارد کشور شده که قابل انتقال به انسان هم است. از این‌رو برخی کارشناسان بر این عقیده هستند که عملکرد نامناسب چهار ارگان باعث طغیان گسترده بیماری آنفلوآنزای پرندگان و نابودی ۲۵ میلیون قطعه مرغ شده ضمن اینکه اخیرا چالش بزرگ‌تری را ایجاد کرده و آن ورود سویه قابل انتقال به انسان به کشور است. آنها معتقدند، عملکرد نامناسب دستگاه‌های ذی‌ربط باعث شده گسترش بیماری به این اندازه باشد و اگر اقدامات کنترلی، به موقع و مناسب بود بیماری تا این اندازه پیشرفت نمی‌کرد.
در همین خصوص به تازگی کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور گزارش آسیب‌شناسی آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان را به کمیسیون کشاورزی مجلس ارائه کرده که در این آسیب‌شناسی عنوان شده کوتاهی دستگاه‌هایی مانند نیروی انتظامی، دادگستری‌های استانی، سازمان برنامه و بودجه و وزارت جهاد کشاورزی باعث ایجاد این چالش بزرگ برای کشور شده است.
فرزاد طلاکش، دبیر کل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار با تشریح وضعیت شیوع آنفلوآنزای فوق‌حاد پرندگان، گفت: اولین علائم بیماری در ۲۲ آبان ۱۳۹۵ با سویه ۸اH5N در منطقه اخترآباد ملارد تهران شناسایی شد ولی مشخص بود حداقل دو- سه هفته قبل در استان‌های شمالی به‌ویژه مازندران رخداد داشته است که نه گزارش شده نه پایش؛ سوال اینجاست که چرا علیرغم اطلاعات کافی برای پایش ویروس در شمال کشور کاری نکردیم؟ چرا برخلاف سال ۹۴ گزارش‌گیری روستایی متوقف شد.
وی اضافه کرد: گسترش بیماری تا پایان سال ۹۵ به‌گونه‌ای بود که تعداد ۳۹۷ کانون ( ۱۵۶ صنعتی، ۲۲۷ روستایی و ۱۴ وحشی) بروز کرد و تعداد ۱۰ میلیون پرنده معدوم‌سازی شد و تعداد دو میلیون پرنده نیز صرفا در استان تهران در محدوده شعاع سه کیلومتری به کشتارگاه روانه شدند و بدین‌وسیله تا چند ماه بیماری در استان تهران به کنترل درآمد ولی به دلیل نبود اعتبار، در سایر استان‌ها اقدامی انجام نشد.
۹۶ درصد واحدهای صنعتی درگیر شدند
دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور افزود: در ۶۶ کشور درگیر در سال ۲۰۱۶ و ابتدای ۲۰۱۷، تعداد ۲۸ کشور اروپایی با ۱۲۰۷ کانون درگیر شده و عمده کانون‌ها در پرندگان وحشی و بومی آنها بروز کرد ولی متاسفانه در ایران ۴۰ درصد کانون‌ها در واحدهای صنعتی و غالبا در مرغ تخم‌گذار بود. طلاکش ادامه داد: متاسفانه گرچه بیماری در سال ۹۶ در بهار و تابستان هم ادامه پیدا کرد ولی تب اساسی آن در اردیبهشت‌ماه فروکش کرده بود و سازمان دامپزشکی هم به OIE اعلام کرد ایران پاک شده است ولی به دنبال آن همه چیز فراموش شد به جز کار پایش سازمان دامپزشکی در شمال کشور در پرنده‌های محلی روستایی و بازارچه‌ها.
از آنجا که هیچ‌کس برای ردیابی این موضوع اقدام موثری را انجام نداد در نتیجه در سال ۹۶ به جای ۴۰ درصد، ۹۶ درصد واحدهای صنعتی درگیر شدند. دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور گفت: کانون‌ها تا پایان تابستان در واحدهای بومی همچنان ادامه یافت و سازمان دامپزشکی هم کار منطقی پایش را در شمال کشور انجام می‌دهد و در شهریورماه به مقام وزیر جهاد کشاورزی اعلام می‌کند که آلودگی با ویروس در پرندگان محلی سه استان شمالی به خصوص در سطح بازارچه‌های محلی وجود دارد و به این هشدار باید توجه شود. متاسفانه به این مهم نه تنها تا یک ماه توجه نمی‌شود بلکه پس از تشکیل اولین جلسه ستاد پیشگیری از آنفلوآنزا در سطح معاون وزیر، متاسفانه تصمیم عملیاتی خاصی اتخاذ نمی‌شود.
جز معدوم‌سازی کاری نکردند
طلاکش با بیان اینکه سوال اساسی این است که چرا اجازه دادیم ویروس از محل دریچه ورودی به کشور و از محل سازگاری و تقویت خود در پرنده بومی شمال کشور به وسط کشور نفوذ کند و کاری نکردیم؟ اضافه کرد: در ۱۸ شهریور امسال مجددا فاز جدید بیماری در سال ۹۶ در مرغ مادر گوشتی زربال در نور مازندران ظهور کرد ولی باز هم به دلیل مشکلات زیرساختی در نبود اعتبار و فقدان همکاری سایر دستگاه‌ها، به‌جز معدوم‌سازی کار خاصی نشد.
وی ادامه داد: در دهه اول مهرماه امسال، اینکه ضرورت جدی داشت که بودجه این کار افزایش یابد و اختیار سازمان دامپزشکی برای کنترل و پیشگیری آنفلوآنزا بیشتر شود، وزارت جهاد تصمیم گرفت که صرفا رییس سازمان دامپزشکی را تغییر دهد و متاسفانه در بلاتکلیفی حاکم بر این سازمان، ناشی از همان ضعف‌های تحمیل شده قبلی به آن، در همین ایام موج شدید بیماری از آذربایجان‌شرقی ظهور و به سرعت پیشروی کرد به‌طوری که ظرف ۴۰ روز بیش از ۱۰۰ مرغداری درگیر شدند و چون عمدتا غیرمجاز یا بیش از سن مشمول بیمه، نگهداری شده بودند دست به کارهای غیرقانونی و تخلفات در جابه‌جایی مرغ، نهاده‌ها، کارتن، تخم‌مرغ و حتی کود زدند و بلافاصله پس از ۱۰ روز از شروع بیماری در آذربایجان‌شرقی، با ورود یک محموله مرغ تخم‌گذار غیرمجاز به کشتارگاهی در استان البرز، آلودگی و شیوع بیماری در این استان آغاز شد.
دولت باید پاسخگو باشد
طلاکش اضافه کرد: در این میان چند سوال مطرح می‌شود؛ چرا قرنطینه دامپزشکی ناکارآمد است؟ چرا واحدهای غیرمجاز به راحتی امکان فعالیت دارند؟ چرا قانونی برای جلوگیری و محاکمه افراد غیرمجاز فعال در این صنعت وجود ندارد؟
وی گفت: بلافاصله پس از درگیری سه کانون مرغداری صنعتی استان البرز، استان تهران هم در مجاورت البرز درگیر شد و در این دو استان با سرعت قابل توجهی بیماری به پیش رفت ولی متاسفانه تجربه سال ۹۵ در حذف شعاع کانون‌ها برای جلوگیری از پیشرفت بیماری انجام نشد چون ریالی اعتبار وجود نداشت و همین امر باعث شد عملیات معدوم‌سازی هم به صورت غیراصولی انجام گیرد و همین مساله، خود باعث گسترش بیماری شد. مضاف براینکه مرغداران هم با ذهنیت قبلی خود نسبت به وعده‌های مسوولان (و عدم پرداخت کامل خسارت‌های قبلی)، ترجیح دادند تخلف کنند که همین تخلفات هم به نوبه خود، به شیوع بیماری دامن زد.
طلاکش تصریح کرد: دولت برای جبران درست، کامل و به موقع خسارات مرغداران هیچ تدبیری بعد از چهار دوره درگیری بیماری ندارد و همچنان بیمه در برابر جبران این خسارت‌ها ناتوان است.
وی افزود: بلافاصله طی مدت کوتاهی، بیماری به قزوین که محل استراتژیک صنعت مرغ تخم‌گذار از نظر وجود واحدهای اجداد، مادر و تخم‌گذار بزرگ است گسترش یافت و مواردی هم در پنج استان دیگر شناسایی و معدوم شد ولی وزارت جهاد کشاورزی همچنان حتی در سطح وزارت نیز ستاد پیشگیری از بیماری را فعال نکرد تا تاریخ ۱۳۹۶/۰۸/۱۵ که تعداد کانون‌های بیماری به ۷۳ مورد رسید که ۶۳ مورد آن در واحدهای صنعتی بود.
طلاکش گفت: ۱۵ آبان‌ماه جلسه ستاد آنفلوآنزا برگزار شد اما باز هم هیچگونه تصمیم خاصی که به جلوگیری از روند بیماری کمک کند گرفته نشد جز اینکه مقرر شد جلسات ستاد هر دو هفته یک‌بار تشکیل شود ولی در جلسات بعد هم خروجی خاصی تا امروز حاصل نشده به‌گونه‌ای که بیماری از ابتدای مهرماه تا امروز تا حد ۳۹۷ کانون پیش رفته و تلفات به بیش از ۲۰ میلیون قطعه رسیده که حدود ۸۲ درصد آن مرغ تخم‌گذار و پولت و حدود ۱۱ درصد آن مرغ مادر گوشتی و تخم‌گذار است.
هنوز هم پول کنترل، کافی نیست
دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور در ادامه به مهر گفت: باید سوال کرد چگونه ظرف حدود پنج ماه قریب ۴۵درصد صنعت مرغ تخم‌گذار از بین رفت و خسارت بسیار سنگینی به صنعت تولید تخم‌مرغ وارد شد. در این مدت با کاهش ۱۷۵هزار تن تولید تخم‌مرغ به ارزش ۹۵۰ میلیارد تومان مواجه بودیم؛ ضمن اینکه حدود ۵۰۰ میلیارد تومان ارزش تقریبی مرغ و نهاده‌های معدوم شده بود. علاوه بر اینها، بیکاری ۴۲۰۰ کارگر مستقیم و هزاران بیکاری مرتبط با موضوع به صورت غیرمستقیم را شاهد بودیم.
طلاکش افزود: تا پایان آبان‌ماه سال ۹۶ که دامپزشکی هیچ اعتباری برای کنترل بیماری آنفلوآنزا در اختیار نداشت، بالاخره ۳۰ میلیارد تومان از محل ماده ۱۰ و ۱۲ به صورت اوراق خزانه اختصاص یافت که گرچه می‌توانست برای خسارت صرفا نهاده‌های معدومی مرغداران به کار آید ولی برای تامین اعتبار پایش، نظارت و عملیات معدوم‌سازی کارآمد نبود و در نتیجه باز هم مشکل بودجه، گسترش بیماری را پیچیده کرد و ضعف و نقص عملیات مبارزه، خود باعث گسترش بیماری شد. وی ادامه داد: با تخلیه تقریبا بیش از ۹۰ درصد واحدهای تخم‌گذار در استان‌های آذربایجان‌شرقی، تهران، البرز، و قزوین با وجود موجودی کافی تخم‌مرغ در کشور و عدم تغییر خاص در سطح مصرف‌کننده، فرصت برای برخی سوداگران عرصه انبار کردن و فروش تخم‌مرغ با قیمت‌های کنترل نشده در تهران فراهم شد و به دلیل به هم خوردن تعادل مکان عرضه با دسترسی آسان به محل‌های تولید، قیمت تخم‌مرغ به صورت بی‌رویه بالا رفت.
طلاکش اظهار داشت: ولی باز هم همچنان عده‌ای از مسوولان به صورت انفعالی با موضوع برخورد کرده و به بحران بیماری توجه نکردند.
دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار کشور تصریح کرد: بالاخره بعد از فاجعه‌بار شدن اوضاع، وزارت جهاد کشاورزی درخواست تشکیل ستاد ملی آنفلوآنزا را داد و جلسه در سطح معاون اول رییس‌جمهور تشکیل شد ولی باز هم تصمیم عملیاتی خاصی که منجر به تغییر اوضاع شود گرفته نشد و با وجود از دست رفتن سرمایه عظیمی از صنعت طیور کشور و تولیدات، باز هم دولت در تمامی بخش‌ها به صورت انفعالی عمل کرد تا اینکه اعتراض مردم ورسانه‌ها باعث فعال شدن مقطعی مسوولان شد و تصمیمات عجولانه و شتابزده‌ای در خصوص واردات تخم‌مرغ یا استفاده از واکسیناسیون طیور گرفتند که متاسفانه باز هم هیچ‌کدام از این تصمیمات عمق کارشناسی کافی برای حل مشکل را نداشت.
طلاکش در ادامه افزود: سوال این است که چرا مقامات ارشد کشور حاضر نیستند بحران را در این موضوع پذیرفته و دستورالعمل برخورد مناسب با بحران را متناسب با سطح آن پیش‌بینی، تصمیم و ابلاغ کنند حتی در زمان بروز فاجعه؟