20 - 01 - 2025
بازی دو سر برد
«جهانصنعت»- «شفافیت» مهمترین عامل اثرگذار بر «انجام» یا حتی «تمایل به انجام» هر گونه معاملهای بهشمار میرود، چه آنکه شفافیت، عامل «اعتمادساز» میان خریدار و فروشنده است. بازار سرمایه که در ادبیات اقتصاد، شفافترین بازار در ایران و جهان محسوب میشود، جایی است که «قیمت» بهطور شفاف و از خلال طنابکشی نیروهای اثرگذار بر عرضه و تقاضای سهام یا کالا «کشف» میشود و در این نقطه است که «قیمت دستوری» و «رانت» مجالی برای جولان نمییابند. در چنین بازار و شرایطی است که خودروساز و خریدار واقعی میتوانند با «عرضه خودرو»، از بخشی از محدودیتهای بازار خودروی کشور عبور کنند.
به گفته کارشناسان اقتصادی، بورس کالا، بازاری شفاف است که در آن رفتار خریدار و فروشنده بهروشنی قابل ارزیابی باشد و باعث شود مصرفکننده واقعی بتواند محصول مورد نظر خودش را خریداری کند. همزمان خرید در بورس کالا، خودروساز را ملزم به تحویل به موقع محصول میکند و تاخیر معنایی ندارد چراکه سود خودروساز از فروش محصولات خود در بورس کالا حدود سه برابر عرضه معمولی است و خودروساز ملزم به تحویل به موقع است. افزون بر این، خرید در بورس کالا بهدلیل امکان استفاده از بسترهای مجازی، این امکان را فراهم میکند که متقاضی خودرو در هر جایی سفارش و قیمت خود را ثبت کند و نیازی به حضور فیزیکی در محلی خاص نیست. ازاینرو، جبر جغرافیا نیز رنگ میبازد. مهمتر اینکه قیمت خودرو در بورس کالا از بازار آزاد کمتر است و مصائب انتظار در صف خرید کارخانهای را نیز ندارد. در همین حال، تداوم عرضه در بورس کالا به تعدیل قیمت بازار و نزولی شدن روند قیمتها در بازار آزاد نیز کمک خواهد کرد.
کارآمدی عرضه خودرو در بورس
سعید موتمنی، کارشناس خودرو نیز بر این باور است که «عرضه خودرو در بورس کالا» باید بهطور مستمر صورت بگیرد تا نتایج مثبت آن برای خریداران واقعی خودرو ملموس شود. او در گفتوگو با «جهانصنعت» اظهار کرد: محل عرضه خودرو تفاوتی در اصل ماجرای بازار نمیکند. اینکه خودرو از طریق بازار بورس عرضه شود یا نمایندگی خودروساز هیچ تفاوتی در اصل ماجرا ایجاد نمیکند.
او افزود: تجربه سری اول عرضه خودرو در بورس کالا نشان داد که اگر عرضه تداوم نداشته باشد، قیمت خودرو سه نرخی نیز خواهد شد. در دور قبل، یک قیمت کارخانه داشتیم. یک قیمت بازار آزاد و یک قیمت بورس کالا! عدم تداوم عرضه خودرو در بورس کالا منجر به این شرایط شد. موتمنی تصریح کرد: باید نیاز بازار از سوی صنعت خودرو سنجیده و متناسب با آن، خودرو به بازار عرضه شود. در سال جاری که واردات خودرو آغاز شده و ادامه یافته و تاکنون چند دههزار خودرو خارجی وارد کشور شده است، باوجود رشد نرخ ارز بازار آزاد و بازار نیمایی، خودروهای وارداتی افزایش قیمتی نداشتهاند و ما چنین مسالهای را جز در مورد سه نوع خودرو خارجی از جمله لندکروز که افزایش قیمت داشتهاند، مشاهده نکردهایم.
او با تاکید بر اینکه خودرو به صورت یومیه فاکتور میشود، اظهار کرد: خودروی دنا، اوایل هفته گذشته یک میلیارد و 65میلیون تومان بود، در نخستین روز هفته جاری با 20میلیون تومان افزایش، به یکمیلیارد و 85میلیون تومان رسیده است. علت آن هم فاکتور نشدن خودروهای جدید است. موتمنی با تاکید بر اینکه عرضه خودرو در بازار بورس باید روزانه صورت بگیرد و تداوم داشته باشد، گفت: در حال حاضر، خودرو نقش کالای اساسی را در زندگی شهری امروز ایفا میکند. کوئیک بهعنوان ارزانترین خودرو، به علت فاکتور نشدن طی یک هفته اخیر حدود 8میلیون تومان گران شده است. وقتی دو روز، خودروساز خودروی جدید فاکتور نمیکند و به بازار عرضه نمیشود، قیمتها صعودی میشود. ازاینرو، موفقیت ایده عرضه خودرو در بازار بورس یا در نمایندگیها مستلزم تداوم عرضه است.
اتکا به روشهای بومی
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه نیز در واکنش به اظهارات وزیر صمت مبنی بر اینکه «عرضه خودرو در بورس کالا در هیچ جای دنیا مرسوم نیست»، اظهار کرد: بله، مطالعات تطبیقی نشان میدهد، به جز ایران در هیچ کشور دیگری خودرو در بورس عرضه نمیشود یا قرعهکشی برای خودرو وجود ندارد. ازاینرو، ما نمیتوانیم شرایط اقتصاد ایران را با سایر اقتصادها مقایسه کنیم. اگر در سایر کشورها هم سامانهای برای عرضه خودرو وجود داشت ما میتوانستیم الگوبرداری کنیم. با وجود این، بازار براساس مکانیسم عرضه و تقاضا کار میکند. الان وضعیت خودروسازان به شکلی است که با 180همت زیان انباشته فاقد کارآیی لازم هستند و با نیمی از بهرهوری و کارآیی خود کار میکنند.
آقابزرگی تصریح کرد: سامانه یکپارچه ثبتنام خودرو، یک «روش مندرآوردی» بود و در هیچ کشوری هم نمونه مشابه ندارد اما به مرور زمان، این سامانه قابلیت اتکا پیدا کرد.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: بورس کالا یک بازار شفاف است و شفافیت دارد و بازاری است که در آن کشف قیمت بهصورت منصفانه انجام میشود. او افزود: عرضه خودرو در بورس کالا، به بازگشت «سرمایه در گردش» تولیدکننده سرعت میدهد. اگر خودرو از طریق نمایندگیها و… عرضه شود، با یک تاخیر زمانی، پول خودرو به حساب خودروساز وارد میشود اما در بازار بورس چنین نیست و بهسرعت پول خودرو برمیگردد و این پول دوباره به عنوان سرمایه در گردش خودروساز استفاده میشود. در صورتهای مالی خودروسازان، سرفصلی به نام «هزینه مالی» وجود دارد که در حدود سرمایه شرکتهاست. بنابراین عرضه خودرو در بازار بورس کالا میتواند به روند تولید نیز کمک کند.
آقابزرگی تصریح کرد: البته همه این موارد مشروط به این است که عرضه خودرو، تقاضای بازار را جواب دهد. در واقع، سازوکار بورس کالا بر این پایه استوار است که به میزان تقاضای موجود، خودرو عرضه شود و مانند دورههای پیشین نباشد که 2درصد از تولید خودروساز در بورس عرضه شود و بر سر مردم هم منت بگذارند چراکه این شیوه، روش مناسبی نیست.
او افزود: بسیاری از کارشناسان پیشین و صاحبمنصبان کنونی مانند آقای اتابک، وزیر صمت، قبل از مسوولیت موافق عرضه خودرو در بورس کالا بودند اما حالا میگویند معذوریم. این کار کمک به واسطهگری و سوداگری است و ما با این سیاستگذاری، به خودروساز اجحاف میکنیم.
نجات خودرو با بورس کالا
پیش از این، امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو نیز به «جهانصنعت» گفته بود: مسوولان بورس که اغلب خوشنیت هستند، به این نتیجه رسیدهاند که از طریق مکانیسم شفاف و قانونمند بورس، خودروسازان را از این فلاکت درآورند. چون در بورس کالا کشف قیمت صورت میگیرد و بهطور قطع قیمت معاملاتی از قیمت کارخانه بالاتر خواهد بود. از اینرو، کسانی که بحث عرضه خودرو در بورس کالا را مطرح میکنند، هدفشان نجات خودروسازها از دور باطل است.
او ادامه داد: اما چرا کار به اینجا کشیده است؟ چون ترک فعلهای زیادی در طول زمان انجام شده و کسی نمیخواهد پاسخگو باشد. از شورای رقابت تا وزارت اقتصادی و دارایی و از همه بالاتر بانک مرکزی در وضعیت موجود بازار خودرو مقصر هستند. بانک مرکزی مقصر است چون تورم ایجاد میکند، اگر تورم نداشتیم، با این همه مشکل در بازار خودرو و بازار سایر کالاها مواجه نبودیم و اساسا مثل بسیاری از کشورها بحث قیمتگذاری مطرح نبود و الان ما درباره کیفیت خودرو صحبت میکردیم.
کاکایی با اشاره به مسوولیت سازمان بورس بهعنوان نهاد ناظر مبنیبر نظارت بر عملکرد مالی شرکتهای بورسی و زیان انباشته خودروسازان اظهار کرده بود: در بهمنماه سال گذشته سازمان بورس از خودروسازان خواست تا تکلیف خود را مشخص کنند چراکه طبق ماده141 قانون تجارت ورشکسته هستند اما کاری از پیش نرفت. حالا متخصصان بورس فکر میکنند تنها راه، عرضه خودرو از طریق بورس کالاست تا از این طریق درآمدهای خودروسازان افزایش یابد.
پیشینه عرضه خودرو در بورس کالا
عرضه خودرو در بورس کالا از نیمه دوم سال۱۴۰۰ مطرح شد و در دومین ماه از سال۱۴۰۱ این موضوع تحقق یافت. هرچند در بازه زمانی ۱۰ماهه، یعنی از اردیبهشت تا اسفند سال۱۴۰۱ انواع و اقسام خودروها در بورس کالا عرضه شد اما بحث بر سر ادامه آن بسیار بود و در ادامه، سرنوشت این شیوه عرضه در هالهای از ابهام قرار داشت. آنگونه که ایسنا گزارش کرده است، در نهایت نیمه بهمنماه سال۱۴۰۱ که شورای رقابت، اطلاعیهای مبنیبر توقف عرضه خودرو در بورس کالا منتشر کرد اما چند روز پس از آن، مجدد اعضای شورای عالی بورس برای تصمیمگیری درباره عرضه خودرو در بورس کالا گرد هم جمع شدند و به اتفاق آرا تصمیم گرفتند تا عرضه خودرو در بورس ادامه داشته باشد.
بر این اساس چند عرضه محدود دیگر صورت گرفت؛ تا اینکه ۲۵بهمن۱۴۰۱ درحالیکه در آییننامه واردات خودروها تاکید شده بود که خودروهای وارداتی صرفا در بورس کالا عرضه خواهند شد و فروش آنها از مسیر بورس کالاست؛ هیات دولت وقت، تصویب کرد که عبارت «خودروهای وارداتی صرفا در بورس کالا عرضه میشود» از بند٢ آییننامه واردات حذف شود؛ بر این اساس احتمال فروش خودروهای وارداتی تنها از مسیر بورس کالا نخواهد بود؛ البته کلا پای خودروهای وارداتی به بورس کالا باز نشد.
بهدنبال این موضوع، احتمال عرضه خودروهای داخلی در بورس کالا هم زیر سوال رفت و گمانهزنی درباره احتمال لغو آن مطرح شد؛ پس از آن، در نیمه اسفندماه سال۱۴۰۱ نمایندگان مجلس با حذف بند مربوط به عرضه خودرو در بورس کالا از لایحه بودجه سال۱۴۰۲ موافقت کردند؛ براساس این تصمیم، عرضه خودرو در بورس مجدد متوقف شده و دیگر تا پایان سال خودرویی در بورس عرضه نشد.
در نهایت مُهر آخر توقف عرضه خودرو در بورس را مجید عشقی، رییس وقت سازمان بورس زد که به صراحت اعلام کرد «جای خودرو در بورس نیست»؛ تاکنون نیز هدف سازمان بورس از موافقت با عرضه خودرو در بورس کالا این بوده که حق سهامدار حفظ شود و از این جهت که خودروسازها از وضعیت زیاندهی خارج شوند، سازمان بورس پیشنهاد داد خودرو در بورس پذیرش شود؛ در غیر این صورت، چنانچه خودروسازها از محل فروش سود منطقی داشته باشند، سازمان بورس مخالفتی با عرضه محصولات خودرویی در بورس ندارد. بر این اساس، عرضه خودرو در بورس کالا در سال1۴۰۱در بهمنماه خاتمه یافت.
با شروع به کار دولت چهاردهم و رییس جدید سازمان بورس در شهریور سال جاری، موضوع عرضه خودرو در بورس کالا دوباره مطرح شد، درحالی که موافقان معتقدند، عرضه خودرو در بورس امکان شفافیت معاملات خودرو را بیشتر میکند و جلوی دلالها را میگیرد اما مخالفان معتقدند، اکنون که واردات خودرو آزاد شده و بازار آزاد در حال ریزش است، دیگر نیازی به عرضه خودرو در بورس کالا نیست؛ بهویژه آنکه با واقعیسازی قیمت خودروساز بهطور ریشهای موضوع حل خواهد شد.
حجتاله صیدی، رییس سازمان بورس پیش از این در جمع خبرنگاران گفته بود، عرضه مجدد خودرو بورس در دست پیگیری است و تلاش میکنیم خودرو وارد بورس کالا شود. با شورای رقابت وارد مذاکره میشویم تا قانع شوند اساسا بورس به معنای رقابت است و شورای رقابت نمیتواند با مفهوم رقابت مخالف باشد!
در همان روزها عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد نیز در رابطه با موضوع عرضه خودرو در بورس کالا گفته بود، بحث عرضه خودرو در بورس کالا، نیازمند هماهنگی بین وزارت صمت، بورس و شورای رقابت است و اگر نهایی شود ما در وزارت اقتصاد موافق این اقدام هستیم. با این حال باید ابزارها و امکانات آن برای وزارت صمت فراهم شود و اگر وزارت صمت اعلام آمادگی کنند، از نظر وزارت اقتصاد و سازمان بورس، هیچ مانعی وجود ندارد.
در واکنش به استقبال دولت و سازمان بورس از عرضه خودرو در بورس کالا، سیدمحمد اتابک، وزیر صمت گفت: عرضه خودرو در بورس کالا در هیچجای دنیا مرسوم نیست؛ خودرو باید در شرایط رقابتی واقعی عرضه شود و نیازی به استفاده از بورس برای فروش خودرو نیست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد