بازی ترامپ با سرنوشت دلار

گروه بین‌الملل- دلار قوی به نفع منافع ملی ما است؛ این پیام ساده از سوی رابرت روبین که در سال 1994 به عنوان وزیر خزانه‌داری آمریکا منصوب شد، نقطه عطفی در سیاستگذاری اقتصادی این کشور بود. برای دهه‌ها، سیاستمداران آمریکایی از ضعف ارزهای کشورهایی که شرکای تجاری آمریکا بودند، شکایت داشتند زیرا معتقد بودند چنین امری ادامه کار برای تولیدکنندگان داخلی را دشوار کرده است. با این حال از 1994 به بعد شاهد هستیم که مقامات آمریکایی به صورت مکرر در مورد تقویت دلار صحبت کرده و دیگر از ضعف پول ملی شرکای آمریکا شکایتی ندارند.
اوضاع در حال تغییر است
در همین رابطه و با روی کار آمدن ترامپ، اکنون اوضاع در حال تغییر است چرا که با افزایش سیاست‌های حمایت‌گرایانه تجاری و تضعیف ناگهانی دلار، سه دهه اصول ثابت وزارت خزانه‌داری این کشور زیر سوال رفته است. البته در دولت ترامپ هم‌صدایی در این خصوص وجود ندارد. به عنوان مثال اسکات بسیت، وزیر جدید خزانه‌داری آمریکا، تاکید کرده که سیاست «دلار قوی» همچنان پابرجاست اما هم دونالد ترامپ و هم جی.دی. ونس معاون او، خواستار تضعیف دلار شده‌اند و معتقدند قدرت دلار برای صنایع آمریکایی مشکل‌ساز است.
ترامپ و ونس ممکن است از این واقعیت استقبال کنند که سیاست‌های تجاری تهاجمی جدیدشان بازارهای ارز را تحت‌تاثیر قرار داده است. در چنین شرایطی ارزش دلار در مقابل ین ژاپن به پایین‌ترین سطح پنج‌ماه اخیر سقوط کرده است. هفته گذشته نیز یورو 5/‏‏4‌درصد نسبت به دلار افزایش یافت که سریع‌ترین رشد آن از سال 2009 محسوب می‌شود. در نتیجه ادامه این روند پس از بیش از یک‌دهه قدرت دلار، نشان‌دهنده تغییر محسوسی خواهد بود که پیامدهایی برای سیاست‌های پولی داخلی و خارجی، بازارهای بین‌المللی و تجارت جهانی درپی دارد.
دولت ترامپ به دنبال چیست؟
علاوه بر این، شواهد نشان می‌دهد برخی در دولت ترامپ می‌خواهند از این هم فراتر بروند. در نوامبر ۲۰۲۴ استیون میران، رییس فعلی شورای مشاوران اقتصادی ترامپ، مجموعه‌ای از روش‌های غیرمتعارف برای تضعیف دلار ارائه کرد از توافق چندجانبه (تحت تهدید تعرفه‌های تنبیهی) تا اعمال هزینه برای دارندگان خارجی اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا. البته در حال حاضر، نشانه‌ای از اجرای این سیاست‌ها دیده نمی‌شود اما کارشناسان معتقدند ترامپ غیرقابل پیش‌بینی بوده و ممکن است تحت‌تاثیر قرار گیرد.
در این میان تعرفه‌ها به تنهایی می‌توانند ارزش ارز را افزایش دهند زیرا کاهش تقاضا برای کالاهای خارجی به معنای کاهش نیاز به ارزهای دیگر است اما اگر محدودیت‌های تجاری و نااطمینانی ناشی از آنها اقتصاد آمریکا را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار دهد، نتیجه ممکن است کاهش نرخ بهره و در نتیجه تضعیف دلار باشد. در کوتاه‌مدت، انبار کردن کالاها نیز فشار بر دلار وارد می‌کند. در نتیجه کسب‌وکارها برای خرید کالاهای خارجی پیش از اعمال تعرفه‌های جدید هجوم آورده‌اند. به همین دلیل، کسری تجاری کالاهای آمریکا در ژانویه به 153‌میلیارد دلار رسید که نسبت به 92‌میلیارد دلار در سال گذشته افزایش چشمگیری دارد. همچنین این هجوم خرید احتمالا تا زمانی که تهدید تعرفه‌های بالاتر وجود دارد، ادامه خواهد یافت.
از سوی دیگر، سیاست خارجی دولت ترامپ نیز به این آتش دامن زده است. به عنوان مثال بازدهی اوراق قرضه 10ساله دولت آلمان هفته گذشته از 4/‏‏2‌درصد به 8/‏‏2‌درصد افزایش یافت که ناشی از انتظارات برای تامین مالی تسلیحات جدید از طریق استقراض است. در واقع این بازدهی بالاتر، سرمایه‌گذاران را جذب کرده و به تقویت یورو کمک می‌کند. علاوه بر این شاخص سهام اروپا امسال با محاسبه براساس دلار 14‌درصد رشد کرده، در حالی که شاخص P&S-500 آمریکا 20‌درصد کاهش یافته است. بنابراین حتی یک بازنگری جزئی در برتری بازار سهام آمریکا می‌تواند به دلار آسیب بزند چرا که سرمایه‌گذاران کمتر به آن نیاز خواهند داشت.
پیامدهای تضعیف دلار
در چنین شرایطی سوال مهم این است که تضعیف دلار چه پیامدهایی برای جهان خواهد داشت؟ طبق گزارشی که مجله اکونومیست در این خصوص منتشر کرده، دهه گذشته به‌ویژه برای بازارهای نوظهور دشوار بود؛ جایی که شرکت‌ها و دولت‌ها به دلار استقراض می‌کردند. بنابراین کاهش ارزش دلار می‌تواند برای آنها تسکین‌بخش باشد. در آمریکا اما تاثیر فوری بیشتر بر فدرال‌رزرو احساس خواهد شد.
در واقع موضوع مهم این است که ایالات متحده نسبت به کشورهای دیگر کمتر به واردات وابسته است اما تضعیف دلار با افزایش هزینه کالاهای وارداتی، مدیریت تورم پایدار را که پیشاپیش چالش‌برانگیز است، پیچیده‌تر می‌کند. در همین رابطه گیتا گوپینات از صندوق بین‌المللی پول (IMF) تخمین زده که کاهش 10‌درصدی ارزش دلار، 4/‏‏0 تا 7/‏‏0واحد‌درصد به قیمت‌های مصرفی آمریکا می‌افزاید.
در این میان دلار برای دهه‌ها پیش‌بینی‌های مربوط به افول قریب‌الوقوع خود را نادیده گرفته است زیرا اوراق خزانه‌داری آمریکا همچنان به عنوان دارایی ذخیره جهانی ترجیح داده می‌شود و از دلار حمایت می‌کند اما یک فشار هماهنگ برای تضعیف دلار آزمون سختی برای آمریکایی‌ها خواهد بود؛ به طوری که پاتریک ‌هارکر، رییس فدرال‌رزرو فیلادلفیا، اخیرا اعتراف کرده، نگرانی‌هایش درباره نقش دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی افزایش یافته است. در نتیجه جای تعجب نیست اگر بگوییم سیاست‌های دولت ترامپ هم‌اکنون تاثیر منفی بر دلار داشته و هیچ دولتی در تاریخ مدرن آمریکا تا این حد به مزایای دلار ضعیف علاقه‌مند نبوده است.