5 - 09 - 2023
بازی اردوغان با کارت پوتین
گروه بین‌الملل- محمدرضا ستاری- رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری ترکیه در حالی روز گذشته برای دیدار با ولادیمیر پوتین به سوچی روسیه سفر کرده که کارشناسان معتقدند هدف از این سفر بهبود روابطی است که در طول چند ماه گذشته به صورت آشکاری دچار شکاف‌های اساسی شده است. به گفته این کارشناسان، اقدامات ترکیه از جمله سفرها و دیدارهای دوجانبه با مقامات اوکراینی و نیز موافقت آنکارا با پیوستن سوئد به اتحادیه اروپا، باعث خشم و در عین حال جدایی پوتین از اردوغان شده است.
طبق گزارشی که در این خصوص المانیتور منتشر کرده، یکی از اهداف اصلی اردوغان از دیدار با پوتین، احیای توافق صادرات غلات اوکراین از دریای سیاه است که می‌تواند برای وی یک دستاورد بین‌المللی مهم محسوب شود. روسیه این قرارداد را در ماه گذشته میلادی فسخ کرد؛ قراردادی که با میانجیگری اردوغان و حضور سازمان ملل، یک موفقیت بین‌المللی برای او به همراه داشت و بازگرداندن چنین توافقی آن هم در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، می‌تواند برای وی یک برگ برنده مهم محسوب شود.
گفتنی است که اردوغان دو ماه قبل و در جریان سفر ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهوری اوکراین به ترکیه اعلام کرده بود که پوتین قرار است در ماه آگوست به آنکارا سفر کند تا در مورد توافق غلات مذاکراتی شود، اما پوتین این سفر را لغو کرد تا اردوغان خود به شخصه روز گذشته برای دیدار با پوتین به سوچی برود. همچنین پیش از این دیدار، هاکان فیدان نیز پنجشنبه گذشته به مسکو سفر کرده بود تا در دیدار با سرگئی لاوروف همتای روس خود، جزئیات سفر اردوغان به روسیه را بررسی کند.
بلوف اردوغان
در این رابطه سوال مهم این است که چرا اردوغان که اطلاع دارد پوتین به واسطه شرایط ایجادشده در جنگ اوکراین قادر به ترک روسیه نیست، اصرار به سفر او به ترکیه داشت. در این خصوص ایلتر توران استاد روابط بین‌الملل از دانشگاه بیلگی استانبول به المانیتور می‌گوید: «اردوغان می‌داند که پوتین در حال حاضر نمی‌تواند به جایی سفر کند. با این حال، از آنجا که او کنترل کاملی بر رسانه‌های جمعی ترکیه دارد، می‌تواند داستان را به هر نحوی که می‌خواهد برای مخاطبان داخلی خود بچرخاند. این موضوع در شرایطی رقم خورده که سفر فعلی اردوغان به سوچی را نیز پوتین تنظیم کرده تا نشان دهد همزمان با نارضایتی‌اش از اردوغان در روابط با ترکیه یک پله بالاتر ایستاده است.
همچنین هاکان آکسای کارشناس ارشد ترکیه در امور روسیه نیز در این خصوص معتقد است: اکنون در مسکو به سختی به اردوغان اعتماد وجود دارد. در واقع مسکو معتقد است اردوغان پس از انتخاب مجددش به ریاست‌جمهوری به سمت غرب متمایل شده و مواردی نظیر آزاد کردن فرماندهان گروه آزوف در جریان سفر زلنسکی به ترکیه به تشدید نارضایتی مسکو منجر شد. این کارشناس ترک در ادامه می‌گوید: از دیگر تحولاتی که بی‌اعتمادی به اردوغان در مسکو را افزایش داد، حمایت آنکارا از درخواست کی‌یف برای عضویت در ناتو در طول سفر زلنسکی بود. به همین دلیل است که خروج روسیه از قرارداد غلات، لغو سفر پوتین به آنکارا و یورش به کشتی باری ترکیه به مقصد اوکراین توسط نیروهای روسی در ماه آگوست، همگی نشانه‌هایی از نارضایتی روسیه تلقی می‌شوند. در این میان هر چند که اردوغان در گذشته تمایل خود را برای مشارکت استراتژیک با روسیه برای متعادل کردن روابط رو به وخامت خود با غرب پنهان نکرده بود، اما اختلافات جدی بین آنکارا و مسکو، همیشه این موضوع را با موانع و مشکلات مهمی مواجه کرده است.
روابط اقتصادی
هر چند آنکارا و مسکو روابط اقتصادی به ارزش میلیاردها دلار دارند، اما این موضوع به رفع اختلافات در مورد مسائل مختلف از سوریه تا لیبی و از قفقاز تا قبرس کمکی نکرده است. در این رابطه تحلیلگران استدلال می‌کنند که پوتین با وجود اختلافاتش با اردوغان، نمی‌تواند به طور کامل روابط با ترکیه را نادیده بگیرد و حتی محدود کند. با این حال، یک سوال باقی می‌ماند که آیا او آماده است تا قبل از مجمع عمومی سازمان ملل متحد، یک قرارداد غلات جدید را به اردوغان هدیه دهد؟
گفتنی است لاوروف پس از دیدار با فیدان در مسکو تاکید کرده که کشورش به توافق برنمی‌گردد، مگر اینکه پایتخت‌های غربی ضمانت‌های خاصی برای صادرات کود و غلات روسیه ارائه کنند. به همین دلیل است که ایلتر توران معتقد است، بن‌بست در معامله غلات، برای اردوغان که تلاش می‌کند به غربی‌ها نشان دهد ترکیه به عنوان یک میانجی در رابطه با مسکو برای آنها متحدی ضروری به شمار می‌رود، بسیار صورت ناخوشایندی دارد.
لازم به ذکر است اخیرا سازمان ملل با همکاری ترکیه یک پیشنهاد جایگزین برای توافق غلات ارائه داده مبنی بر اینکه یک میلیون تن غله با تخفیف و حمایت مالی قطر به ترکیه ارسال و پس از فرآوری شدن در این کشور به کشورهای نیازمند ارسال شود. به همین دلیل است که تحلیلگران معتقدند، اردوغان تلاش دارد تا این پیشنهاد را به اوکراین و حامیان غربی آن بفروشد؛ امری که هر چند برای تحقق آن مسیری دشوار پیش رو دارد، اما در صورت موفقیت می‌تواند یک برد دیپلماتیک مهم برای رییس‌جمهوری ترکیه به ارمغان بیاورد.