19 - 01 - 2025
بازتعریف مشاغل در افق ۲۰۳۰
حسین ساسانی*
گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است، به بررسی تحولات سریع در بازار کار جهانی میپردازد. این تحولات ناشی از پیشرفتهای فناوری، اقدامات اقلیمی و تغییرات جمعیتی هستند که به طور بنیادین ساختارهای شغلی را دگرگون میکنند.
این گزارش به شناسایی مشاغل در حال رشد و مهارتهای مورد نیاز برای موفقیت در این چشمانداز پویای کاری میپردازد. مجمع جهانی اقتصاد بر این باور است در مواجهه با تغییرات سریع در بازار کار جهانی، سازمانها و دولتها باید استراتژیهای جامعی را برای انطباق با این تحولات اتخاذ کنند. پیشرفتهای فناوری، بهویژه در حوزه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، نقش مهمی در بازتعریف ساختارهای شغلی ایفا میکنند در حالی که برخی مشاغل سنتی ممکن است کاهش یابند و فرصتهای جدیدی در زمینههای مرتبط با فناوریهای نوین پدیدار شوند. برای بهرهگیری از این فرصتها، سرمایهگذاری در توسعه مهارتهای دیجیتال و فنی ضروری است. همچنین، تاکید بر مهارتهای انسانی مانند تفکر خلاق، حل مساله و رهبری میتواند به کارکنان کمک کند تا در محیطهای کاری متحولشونده موفق باشند.
سازمانها باید برنامههای آموزشی و بازآموزی را برای کارکنان خود فراهم کنند تا آنها را برای نقشهای جدید آماده سازند. دولتها نیز با ایجاد سیاستهای حمایتی و سرمایهگذاری در زیرساختهای آموزشی میتوانند به تسهیل این انتقال کمک کنند. در مجموع، همکاری بین بخشهای دولتی و خصوصی برای ایجاد یک بازار کار انعطافپذیر و پایدار در آینده ضروری است.
این گزارش تاکید دارد؛ جهان امروز در آستانه تحولی بیسابقه با نیرویی نوین روبهرو است که ساختارهای دیرینه را دگرگون کرده و افقی تازه از فرصتها و چالشها را گشوده است. هوش مصنوعی، این پدیده شگرف قرن بیستویکم، نهتنها ابزارها و فرآیندهای کاری را متحول میکند، بلکه خود به عاملی برای بازتعریف مفهوم شغل و مهارت بدل شده است. گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» که به همت مجمع جهانی اقتصاد تهیه شده، تصویری از این دگرگونی را پیش روی ما میگذارد و نشان میدهد چگونه هوشمصنوعی از طریق پیوند خلاقیت انسانی و توان محاسباتی، جهانی تازه را میسازد.
این گزارش بهوضوح پیشبینی میکند که هوشمصنوعی تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۷۰میلیون شغل جدید در سراسر جهان ایجاد خواهد کرد اما در همان حال، این فناوری ۹۲میلیون موقعیت شغلی سنتی را نیز از میان خواهد برد. به این ترتیب، این تغییرات منجر به افزایش خالص ۷۸میلیون شغل میشود. این اعداد و ارقام گواهی است بر این حقیقت که هوش مصنوعی، برخلاف ترسها و تردیدها، نهتنها تهدیدی برای اشتغال نیست، بلکه فرصتی بیبدیل برای رشد و نوآوری است. از این منظر ۸۶درصد از شرکتها معتقدند که هوشمصنوعی تا سال ۲۰۳۰ فعالیتهای آنها را به طور بنیادین متحول خواهد کرد.در این میان، ضرورت تطبیق با نیازهای جدید بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. ۳۹درصد مهارتهای کلیدی که امروز در بازار کار تعریف شدهاند تا سال ۲۰۳۰ تغییر خواهند کرد. این واقعیت به ما میآموزد که تنها کسانی که به یادگیری مداوم متعهد باشند، میتوانند در این دنیای نوظهور جایگاه خود را حفظ کنند. مهارتهایی همچون تفکر تحلیلی، خلاقیت، حل مسائل پیچیده، و یادگیری فعال به سنگبنای این تحول بدل شدهاند. همزمان، تسلط بر فناوریهای دیجیتال مانند دادههای کلان، امنیت سایبری و سواد فناوری نیز بهعنوان پیشنیازهای غیرقابل انکار موفقیت در آینده معرفی شدهاند.
با این حال این تحول گسترده تنها با بازآموزی و تطبیق نیروهای کار میسر خواهد بود. آمارها نشان میدهند که ۷۷درصد از شرکتها برنامههایی برای بازآموزی کارکنان خود ترتیب دادهاند تا بتوانند نقشهای جدید مرتبط با فناوریهای هوش مصنوعی را برعهده گیرند.
افزون بر این، ۷۰درصد شرکتها در نظر دارند متخصصانی را استخدام کنند که توانایی طراحی و توسعه ابزارهای هوش مصنوعی را داشته باشند، و ۶۲درصد به دنبال جذب نیروهایی هستند که مهارت همکاری با این فناوریهای نوین را دارا باشند اما در کنار این تغییرات فناورانه، نباید از مسوولیت اجتماعی غافل شد. ۴۰درصد شرکتها قصد دارند نیروی کار خود را کاهش دهند؛ تصمیمی که لزوم حمایت از کارگران و کاهش شکاف مهارتی را به ما یادآوری میکند. این اقدامات، نهتنها نیازمند سیاستگذاری هوشمندانه دولتها، بلکه مستلزم همکاری جمعی میان بخشهای خصوصی و عمومی است.
در نهایت، این تغییرات عمیق ما را به تاملی فلسفی دعوت میکنند. آیا فناوری باید تنها ابزاری برای تسریع فرآیندها باشد، یا پلی به سوی تحقق عدالت و انسانیت؟ هوش مصنوعی به ما نشان میدهد که آینده بازار کار، تلفیقی از خلاقیت انسانی و قدرت محاسباتی است اما این انسان است که باید روح و معنا به این تلفیق ببخشد. اکنون زمان آن رسیده است که نهتنها به تغییرات چشم بدوزیم، بلکه خود، سازندگان این تغییر باشیم؛ سازندگانی که میان تکنولوژی و انسانیت، پلی از امید و همدلی میسازند.
گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» مجمع جهانی اقتصاد (WEF) به بررسی تاثیرات اتوماسیون و هوشمصنوعی بر بازار کار جهانی پرداخته و جزئیات کاهش نیروی کار در صنایع و مشاغل مختلف را ارائه کرده است. این گزارش، مشاغل در معرض کاهش را شناسایی کرده که اتوماسیون و هوش مصنوعی بیشترین تاثیر را بر این مشاغل دارند. از جمله میتوان به کارکنان خدمات پستی اشاره کرد که با گسترش ارتباطات دیجیتال، نیاز به خدمات پستی سنتی کاهش یافته است.کارمندان اجرایی که با ورود کامل اتوماسیون در وظایفی مانند زمانبندی و مدیریت اسناد، کاهش پیدا خواهند کرد. کارکنان بخش حقوق و دستمزد که سیستمهای نرمافزاری پیشرفته میتوانند محاسبات حقوق و دستمزد را بهصورت خودکار انجام دهند. طراحان گرافیک و مشاوران حقوقی که برای اولینبار، این مشاغل در میان سریعترین موقعیتهای شغلی در حال کاهش ظاهر شدهاند که میتواند به قابلیتهای در حال گسترش هوش مصنوعی مولد در کارهای خلاقانه و اداری مرتبط باشد.
صنایعی که بیشترین تاثیر را از اتوماسیون و هوشمصنوعی میپذیرند، شامل موارد زیر هستند؛ تولید و ساخت با استفاده از رباتها و سیستمهای خودکار در خطوط تولید، نیاز به نیروی کار انسانی را کاهش میدهد. خدمات اداری و پشتیبانی که اتوماسیون فرآیندهای دفتری و پشتیبانی، منجر به کاهش تقاضا برای این نقشها میشود. حملونقل و انبارداری که پیشرفت در فناوری خودروهای خودران و سیستمهای مدیریت انبار خودکار، میتواند به کاهش نیروی کار در این بخشها منجر شود.
برای مقابله با چالشهای ناشی از کاهش نیروی کار، گزارش مجمع جهانی اقتصاد توصیههایی ارائه میدهد که میتوان به مواردی به شرح زیر اشاره کرد:
بازآموزی و ارتقای مهارتها: ۷۷درصد از شرکتها قصد دارند برنامههای بازآموزی را برای کمک به کارکنان فعلی جهت همکاری با سیستمهای هوش مصنوعی در بازه زمانی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ راهاندازی کنند.
استخدام متخصصان جدید: حدود ۷۰درصد از شرکتها در نظر دارند متخصصانی را استخدام کنند که بتوانند ابزارهای هوش مصنوعی طراحی کنند. از آن طرف، ۶۲درصد به دنبال کارکنانی هستند که مهارت همکاری با این سیستمها را داشته باشند.
تاکید بر مهارتهای انسانی: مهارتهایی مانند تفکر خلاق، انعطافپذیری، تابآوری و رهبری همچنان مورد تقاضا خواهند بود.
در مجموع، اگرچه اتوماسیون و هوش مصنوعی منجر به کاهش برخی مشاغل میشوند اما با برنامهریزی مناسب و سرمایهگذاری در توسعه مهارتها، میتوان از فرصتهای جدیدی که این فناوریها ایجاد میکنند، بهرهمند شد.
در گزارش «آینده مشاغل ۲۰۲۵» مجمع جهانی اقتصاد (WEF) ضمن اینکه به بررسی تغییرات پیشروی بازار کار جهانی پرداخته، همچنین مهارتهای مورد نیاز تا سال ۲۰۳۰ را شناسایی کرده است. در ادامه به تفصیل به این مهارتها و اهمیت آنها پرداخته میشود:
1. مهارتهای فنی و دیجیتال:
– تخصص در هوش مصنوعی و دادههای کلان: با گسترش استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل دادهها در صنایع مختلف، نیاز به متخصصانی است که بتوانند الگوریتمهای هوش مصنوعی را توسعه داده و دادههای کلان را تحلیل کنند، این مهارتها در حوزههایی مانند بهداشت و درمان، مالی و تولید کاربرد دارند.
– شبکه و امنیت سایبری: با افزایش وابستگی به فناوریهای دیجیتال، حفاظت از اطلاعات و زیرساختهای شبکهای اهمیت بیشتری پیدا کرده است. متخصصان امنیت سایبری نقش حیاتی در محافظت از سازمانها در برابر تهدیدات دیجیتال ایفا میکنند.
– سواد فناوری: توانایی کار با ابزارها و پلتفرمهای دیجیتال، از جمله نرمافزارهای کاربردی و سیستمهای مدیریت اطلاعات، به یک ضرورت تبدیل شده است. این مهارت به کارکنان امکان میدهد تا با تغییرات فناوری همگام شوند و بهرهوری را افزایش دهند.
2. مهارتهای انسانی و نرم:
– تفکر تحلیلی و نوآوری: توانایی تحلیل مسائل پیچیده و ارائه راهحلهای خلاقانه، از جمله مهارتهای کلیدی در محیطهای کاری آینده خواهد بود. این مهارت به سازمانها کمک میکند تا در مواجهه با چالشها، راهحلهای نوآورانه ارائه دهند.
-یادگیری فعال و استراتژیهای یادگیری: با سرعت تغییرات در محیط کار، توانایی یادگیری مداوم و بهکارگیری استراتژیهای یادگیری موثر، برای کارکنان ضروری است. این مهارت به آنها امکان میدهد تا با دانش و فناوریهای جدید همگام شوند.
– حل مسائل پیچیده: توانایی شناسایی و حل مسائل پیچیده، به ویژه در محیطهای کاری پویا و در حال تغییر از اهمیت بالایی برخوردار است. این مهارت به سازمانها کمک میکند تا با کارایی بیشتری به اهداف خود دست یابند.
– تفکر انتقادی و تحلیل: توانایی ارزیابی اطلاعات و دادهها بهصورت انتقادی و اتخاذ تصمیمات مبتنیبر تحلیل دقیق، برای کارکنان ضروری است. این مهارت به بهبود فرآیندهای تصمیمگیری در سازمانها کمک میکند.
– خلاقیت، اصالت و ابتکار: توانایی ارائه ایدههای جدید و خلاقانه به سازمانها کمک میکند تا در بازار رقابتی، مزیت نسبی کسب کنند. این نوع مهارت به توسعه محصولات و خدمات نوآورانه منجر میشود.
– رهبری و تاثیرگذاری اجتماعی: توانایی هدایت تیمها و ایجاد تاثیر مثبت در محیط کار، از جمله مهارتهای موردنیاز در آینده است. رهبران موثر میتوانند با ایجاد انگیزه و الهامبخشی، بهرهوری سازمانها را افزایش دهند.
-اهمیت توسعه مهارتها: با توجه به پیشبینی تغییر 39درصد از مهارتهای کلیدی تا سال ۲۰۳۰، یادگیری مداوم و انطباقپذیری برای کارکنان ضروری است. کارفرمایان نیز باید با سرمایهگذاری در برنامههای آموزشی و توسعه مهارتها، نیروی کار خود را برای آینده آماده کنند. این اقدامات به سازمانها کمک میکند تا در محیطهای کاری متحولشونده، رقابتپذیری خود را حفظ کنند.در مجموع، ترکیبی از مهارتهای فنی و انسانی، کلید موفقیت در بازار کار آینده خواهد بود. سازمانها و کارکنان باید با همکاری و سرمایهگذاری در توسعه این مهارتها، برای مواجهه با چالشها و بهرهگیری از فرصتهای پیشرو آماده شوند.
ایجاد مشاغل جدید توسط هوش مصنوعی: هوش مصنوعی که بهسرعت در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی است، بهعنوان یکی از بزرگترین محرکهای ایجاد شغل در میان فناوریهای نوین شناخته میشود. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ۸۶درصد از شرکتها انتظار دارند که هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ ساختار و فعالیتهای آنها را به طور بنیادین متحول کند. در ادامه این موضوع به تفصیل توضیح داده میشود:
1. ماهیت تحولآفرین هوش مصنوعی در بازار کار
هوش مصنوعی نهتنها فرآیندها را خودکار میکند، بلکه زمینههای جدیدی را برای رشد و نوآوری در صنایع مختلف ایجاد میکند.
ازجمله ایجاد فرصتهای شغلی جدید که هوش مصنوعی مستقیما به ایجاد نقشهای شغلی در حوزههایی نظیر توسعه الگوریتمها، تحلیل دادههای کلان، طراحی سیستمهای هوشمند و مدیریت پروژههای هوشمصنوعی کمک میکند. تحول در صنایع سنتی مانند تولید، کشاورزی، بهداشت و درمان، با ادغام هوش مصنوعی شاهد ایجاد نقشهای شغلی جدید مرتبط با بهرهبرداری از این فناوری خواهند بود.
2. حوزههای اصلی ایجاد شغل توسط هوش مصنوعی
فناوری اطلاعات و نرمافزار: توسعهدهندگان هوشمصنوعی که متخصصانی در زمینه طراحی، آموزش و بهینهسازی الگوریتمهای یادگیری ماشینی هستند. مدیران داده و تحلیلگران کلانداده برای استخراج و تحلیل دادههای عظیمی که سیستمهای هوش مصنوعی به آنها متکی هستند. مهندسان یادگیری عمیق که نقشهای تخصصی که بر روی شبکههای عصبی و بهینهسازی مدلهای پیشرفته کار میکنند.
امنیت سایبری: متخصصان امنیت هوشمند که برای شناسایی و مدیریت تهدیدات سایبری با استفاده از هوش مصنوعی کار میکنند و همچنین، تحلیلگران رفتارشناسی دیجیتال که به تحلیل الگوهای رفتاری در فضای آنلاین میپردازند.
سلامت و بهداشت: متخصصان پزشکی مبتنیبر هوش مصنوعی که برای تفسیر دادههای پزشکی، طراحی درمانهای شخصیسازی شده و بهرهگیری از رباتهای جراح بهکار گرفته میشود. در ضمن، تحلیلگران اطلاعات سلامت که برای نظارت بر دادههای سلامت و بهبود نتایج درمانی تمرکز دارند.
آموزش و یادگیری: طراحان محتوای یادگیری دیجیتال که برای ایجاد برنامههای آموزشی تطبیقی مبتنیبر هوش مصنوعی لازم است و در عین حال، مشاوران یادگیری ماشینی که به موسسات آموزشی کمک میکنند تا فناوریهای نوین را ادغام کنند.
3. دلایل افزایش نقش هوش مصنوعی در ایجاد مشاغل
افزایش بهرهوری که شرکتها از هوش مصنوعی برای بهینهسازی فرآیندها و کاهش هزینهها استفاده میکنند که در نهایت به سرمایهگذاری بیشتر در حوزههای دیگر منجر میشود. نوآوری در محصولات و خدمات که شرکتها با بهرهگیری از هوشمصنوعی محصولات و خدمات نوآورانهای ارائه میدهند که به ایجاد تقاضای جدید و شغلهای مرتبط منجر میشود و بهرهبرداری از دادهها که حجم عظیم دادههای تولید شده نیازمند متخصصانی برای تحلیل و استفاده از این دادههاست.
4. تاثیرات منطقهای و جهانی
کشورهای پیشرو در فناوری، کشورهای توسعهیافته با زیرساختهای قویتر فناوری اطلاعات(مانند ایالاتمتحده، چین و کشورهای اروپایی) بیشترین بهره را از این تحول خواهند برد و کشورهای در حال توسعه که با سرمایهگذاری در آموزش و فناوری، میتوانند از فرصتهای شغلی ایجاد شده بهرهمند شوند.
5. چالشها و الزامات برای ایجاد شغل
آموزش و بازآموزی نیروهای کار برای اطمینان از اینکه کارکنان موجود میتوانند نقشهای جدید مرتبط با هوش مصنوعی را برعهده بگیرند. زیرساختهای حمایتی که دولتها و شرکتها باید زیرساختهای فناوری و آموزش را برای تسهیل پذیرش هوش مصنوعی توسعه دهند و مدیریت عدالت اجتماعی برای تضمین اینکه ایجاد مشاغل جدید به نفع گروههای مختلف جامعه و تمرکز بر کاهش شکاف دیجیتال باشد.
نتیجهگیری
هوش مصنوعی بهعنوان یک فناوری تحولآفرین، نهتنها صنایع مختلف را بازتعریف میکند، بلکه فرصتهای بیسابقهای را در بازار کار ایجاد میکند. این فناوری به شرکتها امکان میدهد تا بهرهوری و نوآوری را به سطح جدیدی برسانند، در حالی که افراد باید با توسعه مهارتها و تواناییهای خود برای بهرهبرداری از این فرصتها آماده شوند. آینده بازار کار، ترکیبی از انسان و هوش مصنوعی خواهد بود که در آن خلاقیت انسانی و قدرت محاسباتی هوش مصنوعی دستبهدست هم میدهند.
* نظریهپرداز توسعه پایدار
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد