بازار نفت زیر سایه روابط ایران و عربستان

«جهان‌صنعت»- آشتی دیپلماتیک ایران و عربستان بر بازار نفت تاثیر می‌گذارد؟ این سوالی است که اگرچه در همان روزهای نخست خبر برقراری روابط بین ایران و عربستان برخی کارشناسان به سرعت اعلام کردند که تاثیری مثبت برجای خواهد گذاشت، اما پیچیدگی بازارهای مالی به خصوص بازار نفت پاسخ روشنی را نمی‌تواند به این سوال بدهد، زیرا تاثیر تحولات سیاسی به عنوان عوامل بنیادین می‌تواند بازار نفت را دچار نوسان‌های بزرگ کند.
در هفته جاری، همچنین انتظار این است که قیمت نفت از مسیر هفته گذشته برنگردد و قیمت در کانال ۸۰ دلاری باقی بماند، مگر آنکه هر کدام از تحولاتی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، وارد مرحله بحرانی‌ترشده و بازار نفت را برای تکانه‌های بزرگ‌تر آماده کند.
اولین تکانه را چین به بازار نفت وارد کرد. چینی‌ها در راستای کنار گذاشتن دلار از تجارت خود اولین معامله گاز طبیعی مایع‌شده با واحد ارزی یوآن را در بورس نفت‌وگاز شانگهای با شرکت فرانسوی توتال انجام دادند. همچنین توافقی میان چین و برزیل برای استفاده از یوآن به جای دلار شده است.
پس از اعلام چین، برزیل‌ و هند مبنی بر استفاده از ارزهای ملی خود در تجارت خارجی، اتحادیه اقتصادی «آسه‌آن» نیز از توسعه ارز منطقه‌ای در معاملات بین‌المللی به جای دلار خبر دادند. وزارت امور خارجه هند اعلام کرد که براساس دستورالعمل‌های بانک مرکزی این کشور مبنی بر اینکه مبادلات تجاری با روپیه انجام شود، از این پس در مبادلات تجاری دلار کنار گذاشته خواهد شد.
چنین پیامی بیانگر آن است که به زودی بسیاری از کشورها از اقتصاد خود پترودلارزدایی می‌کنند و این یک پیام روشن برای آمریکاست که برای جایگاه دلار چاره‌اندیشی کند. هرچند جنگ روسیه علیه اوکراین نقشه انرژی جهان را تغییر داده اما با این حال آمریکا و متحدانش تلاش کردند تا با جایگزینی منابع انرژی روسیه، مشکل تامین انرژی خود را حل کنند ولی شرایط به نفع آنها پیش نرفته است. چین، روسیه و عربستان در حال شکل دادن به یک جبهه متحد در شرق آسیا هستند. علاوه‌بر آن، تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش دوباره قیمت نفت، اگر ادامه‌دار باشد، برای آمریکا و متحدانش شرایط را سخت‌تر خواهد کرد. این موضوع به خصوص بعد ازآنکه بانک «جی‌پی مورگان» فاش کرد که در یک سال گذشته هزار میلیارد دلار سپرده از بانک‌های ایالات‌متحده خارج شده است اگر ادامه‌دار باشد، دلار آمریکا را دوباره ضعیف‌تر خواهد کرد.
شوک برقراری یک رابطه
دو هفته بعد از برقراری روابط دیپلماتیک بین ایران و عربستان، خبر سفر ویلیام برنز رییس سیا به عربستان سعودی و دیدار با محمد بن‌سلمان پیامی دلسردکننده برای آمریکا داشت زیرا بن‌سلمان در این دیدار اعلام کرد که ایالات‌متحده دیگر تنها شریک ریاض نیست و از این پس عربستان سعودی در ازای تامین هر خواسته واشنگتن خواهان دریافت امتیاز است .بی‌شک این موضع جدید عربستان به نفع ایران و البته ائتلاف اوپک‌پلاس خواهد بود؛ سیدمهدی حسینی کارشناس ارشد حوزه انرژی درباره مناسبات نفتی ایران و عربستان و چشم‌انداز بازار نفت در پی توافق اخیر دو کشور به ایلنا می‌گوید: زمانی در اجلاس‌های اوپک علیرغم اختلاف‌نظرهای دو کشور، وزرای نفت ایران و عربستان عمدا در مقابل رسانه‌ها قدم می‌زدند و روابط دوستی‌شان را به نمایش می‌گذاشتند چون می‌دانستند همین نمایش از توافق در قیمت نفت اثر می‌گذارد.او بر این باور است که‌ مهم‌ترین بخش همکاری ایران و عربستان در گذشته و آینده همکاری در بازار نفت است که در اوپک شکل می‌گیرد؛ بازار نفت بازاری متلاطم بوده و هست و این سازمان بالاترین و بهترین نقش را در ایجاد آرامش و ثبات در بازار داشته است، ما بحران‌های مختلفی را در چند دهه اخیر به‌خصوص در نفت داشته‌ایم؛ از جمله جنگ نفت، انقلاب اسلامی ایران، شوک اول نفتی، بحران اقتصادی آسیای‌شرقی و آمریکای‌جنوبی و حتی اروپا و در نهایت هم ماجرای کووید ۱۹ و کاهش رشد اقتصادی و قیمت‌های منفی بوده است. در این شرایط بازار خصوصا بحران‌های اوپک با کنترل قیمتی‌ای که انجام می‌داد؛ نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای داشته است.حسینی می‌گوید: این روزها که رقابت شدید است، یکی از فاکتورهایی که باید در نظر بگیریم سهم بازار است خصوصا برای ما که تحریم باعث شده بازارهای زیادی را از دست بدهیم به‌طوری که اخیرا بخش زیادی از بازارهای شرقی یعنی چین و هند را هم به دلیل آمدن روسیه و تخفیف‌هایی که اعمال می‌کند، از دست داده‌ایم. اگر تحریم برداشته شود باید دوباره سهم‌مان را از بازار پس بگیریم و این در بازار رقابتی امروز دشوار است بنابراین این دوستی می‌تواند در بدست آوردن سهم اوپک برای ما اهمیت داشته باشد، هرچند در دوره‌های اخیر از سهمیه‌های کاهش تولید مستثنا بودیم اما با کمک و نفوذی که عربستان دارد می‌توانیم دوباره جای خود را در اوپک باز کنیم و سهمیه و جایگاه بهتری داشته باشیم و آهسته‌آهسته به بازار برگردیم، به نظر بنده یکی از اقدامات خوبی که می‌توانیم با عربستان همراه باشیم این بخش است.وی گفت: مدت‌هاست که تحریم هستیم و به سرمایه‌های سنگینی نیاز داریم که نتوانسته‌ایم از داخل تامین کنیم، صحبت از ضرورت صدها میلیارد دلار نیاز برای ساختن مجدد و توسعه نفت و گاز است تا بتوانیم در مقابل رقبا عرض‌اندام کنیم، برای تامین مالی پروژه‌های نفت و گاز در یک فضای صمیمی بهتر می‌توان کار را پیش برد تا اینکه فضا جار‌و‌جنجال و دعوا باشد. اگر پول داشته باشیم و عربستان در تامین مالی پروژه‌های نفت به عنوان سیاست درازمدت به ما کمک کند؛ راحت‌تر در بازار حرکت می‌کنیم و در انتخاب شرکا و انتخاب تکنولوژی نیز دست‌مان بازتر خواهد بود.
نقش عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
در رقابت امروز بحث استراتژیک و امنیتی کشور مطرح است. موضوعی که به خصوص در همکاری‌های بلند‌مدت و از سویی داشتن میادین مشترک با عراق و عربستان می‌تواند به ثبات بازار نفت کشورهای ذی‌نفع بینجامد.مهدی حسینی در این رابطه می‌گوید: یکی از مباحثی که به لحاظ امنیت ملی باید مراقب باشیم کشوری مثل عراق است؛ درست است که امروز دو کشور با هم دوست هستند اما یک پیشینه مانند صدام حسین هم داریم که هر آن ممکن است دوباره تکرار شود. عراق با نصف جمعیت کشور ما امروز به ۵ میلیون بشکه تولید در روز رسیده و صحبت از ۶ تا ۷ میلیون بشکه تولید است و به خوبی هم در این راستا حرکت می‌کند؛ در میدان مشترک با ما هم فعال و موفق عمل می‌کند، بنابراین اگر صدام حسین دیگری تکرار شود کشوری که به لحاظ اقتصادی هم جمعیت کمتری دارد می‌تواند درآمد نفتی‌ای را که دو، سه برابر ماست، صرف ادوات جنگی کند. بنابراین عراق هم به لحاظ اقتصادی و هم نظامی در جایگاه قوی‌تری قرار می‌گیرد. بنابراین در عالم رقابت باید ظرفیت تولید را بالا ببریم، هم اقتصاد کشور را توسعه دهیم و هم به مسائل امنیتی توجه کنیم و در بازار گاز و GECF اثرگذار باشیم تا باتوجه به ذخیره بالایی که داریم، جایگاه منطقی پیدا کنیم.به گفته وی، باید میادین نفت و گازمان را توسعه دهیم و توسعه هم سرمایه هنگفتی نیاز دارد و این پول را به طرق مختلف می‌شود تامین کرد. یکی از راه‌های شراکت و همکاری و تامین مالی از طریق کشورهای همسایه است و یکی از این کشورها می‌تواند عربستان باشد. باید مسائل منطقه‌ای در منطقه‌ای که عربستان‌محور است و برخی کشورهای عربی نیز دنباله‌رو سیاست‌های ریاض هستند را حل کنیم.این کارشناس حوزه انرژی درباره تاثیر توافق ایران و عربستان در مواجهه با روسیه به عنوان رقیب نفتی و گازی خاطرنشان کرد: وقتی در بازار نفت تصمیم‌گیری می‌شود همه اعضا دخیل هستند. بنابراین این توافق می‌تواند مثبت باشد زیرا فضا در مسیر همکاری است اما در مورد بازار رقابت، کسی رودربایستی ندارد. امروز روسیه در نفت و گاز رقیب ما است؛ خصوصا در سهم بازار این رقابت شدید است. احتمالا توافق تاثیراتی در همکاری یا عدم همکاری داشته باشد اما در مجموع ما با سازمان‌هایی عضو هستیم که در کل دنیا سیاستگذاری می‌کنند، اگر بتوانیم عضو تاثیرگذار باشیم نباید نگران بود، چون این سازمان‌ها هستند که سهمیه و میزان تولید را تعیین می‌کنند و به این ترتیب قیمت بازار را کنترل می‌کنیم. وقتی می‌توانیم با سهمیه‌بندی سهم بازارها را تعیین کنیم، چندان هم گرفتاری سیاسی با کشورهای عضو سازمان‌ها پیدا نمی‌کنیم ولی در هر حال هر کسی بازار خود را دارد، امروز روسیه از اروپایی که به ۲۷ کشورش گاز و ۵ میلیون بشکه صادرات نفت و فرآورده ارسال می‌کرد، امروز به سمت بازارهای شرقی مثل چین و هند تغییر مسیر داده. در کل هر کشور بازار خود را دارد فقط در اختلافات است که بازاریابی است.