اینترنت آزاد، در انحصار مسوولان!

مهرداد لاهوتی: فضای مجازی فقط برای مردم پولی شد

علی حسینی- اینترنت امروز دیگر فقط یک ابزار ارتباطی ساده نیست، بلکه بخشی اساسی از زندگی و معیشت مردم شده است. برای بسیاری از ایرانیان، اینترنت نه‌تنها پنجره‌ای به جهان بیرون، بلکه راه نجاتی برای بهبود وضعیت اقتصادی و فرار از مشکلات معیشتی است اما سیاست‌های فیلترینگ در ایران نه‌تنها به کسب‌وکارها، بلکه به روح و روان مردم نیز آسیب زده است. آنها مجبورند با هزینه‌های هنگفت مالی و روانی، برای دسترسی به دنیایی که در همه جای دنیا آزادانه در دسترس است، مبارزه کنند. به گفته‌ دستیار اجتماعی رییس‌جمهور، فیلترینگ اینترنت سالانه بالغ بر یک ‌میلیارد دلار خسارت به مردم ایران تحمیل می‌کند و حتی یکی از نمایندگان مجلس به صراحت اعلام کرده که «فضای مجازی فقط برای مردم پولی شده است». مهرداد لاهوتی با اشاره به سیاست‌های فیلترینگ عنوان کرد: «می‌گویند فیلتر واتساپ، اینستاگرام و تلگرام برای برقراری امنیت مردم لازم بوده و ما هم این را حرف حساب می‌دانیم و همه باید به این تصمیم احترام بگذاریم اما موضوع این است که تقریبا همه در حال استفاده از این شبکه‌های اجتماعی و مجازی هستند با این تفاوت که تمام مسوولان کشور و نمایندگان مجلس به طور کاملا رایگان از این شبکه‌ها و فضای مجازی استفاده می‌کنند اما مردم باید بهای آن را بپردازند و فیلترینگ فقط برای مردم پولی شد.»
توسعه دیجیتالی به عنوان یکی از ستون‌های اقتصادی در بسیاری از کشورها، توانسته به رشد و توسعه پایدار آنها کمک کند اما در ایران، فیلترینگ نه‌تنها مانع توسعه کسب‌وکارهای آنلاین و استارتاپ‌ها شده، بلکه حتی باعث نابودی بسیاری از آنها شده است. با محدودیت‌های دسترسی به پلتفرم‌های جهانی و شبکه‌های اجتماعی محبوب مانند اینستاگرام و تلگرام، بسیاری از کسب‌وکارها که به این فضاها برای بازاریابی و ارتباط با مشتریان خود متکی بودند، با مشکلات بزرگی روبه‌رو شده و حتی ورشکست شده‌اند. این مساله نه‌تنها باعث افزایش بیکاری شده، بلکه موجب کاهش توانایی رقابتی کسب‌وکارهای داخلی در سطح جهانی نیز شده است.
اظهارات یک نماینده مجلس که فضای مجازی «فقط برای مردم پولی شده است» حاکی از این موضوع است که امکان دسترسی به اینترنت آزاد و بدون فیلتر برای گروهی از افراد خاص وجود دارد؛ امتیازی که برای عموم مردم فراهم نیست و این امر نوعی تبعیض ساختاری در دسترسی به منابع اطلاعاتی و ارتباطات جهانی ایجاد کرده است. چنین تفاوتی نه‌تنها عدالت اجتماعی را زیر سوال می‌برد، بلکه بی‌اعتمادی عمومی نسبت به نهادهای تصمیم‌گیر را افزایش می‌دهد و باعث نارضایتی مردم می‌شود. این در حالی است که محدودیت‌ها و تحریم‌ها باعث افزایش قیمت‌ها و کاهش کیفیت خدمات اینترنتی شده و مردم مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری برای دسترسی به اینترنت هستند. هزینه‌های مربوط به فیلترشکن و ابزارهای عبور از فیلتر نیز به عنوان هزینه‌های اضافی بر دوش مردم افتاده است. این وضعیت فشار اقتصادی مضاعفی بر مردم عادی وارد کرده و باعث شده دسترسی به اینترنت باکیفیت و بدون محدودیت، به نوعی به کالای لوکس تبدیل شود.
از سوی دیگر بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و نوپا در ایران به لطف اینترنت جان گرفته بودند. فروشگاه‌های اینترنتی، کسب‌وکارهای اینستاگرامی، فریلنسرها، هنرمندان و بسیاری دیگر از این بستر برای ارتزاق و رشد استفاده می‌کردند اما با شدت یافتن فیلترینگ، بسیاری از این کسب‌وکارها یا از بین رفتند یا مجبور به صرف هزینه‌های زیاد برای حفظ حضور خود در فضای مجازی شدند. کسب‌وکارهایی که شاید تنها امید زندگی‌شان به همین فعالیت‌های آنلاین گره خورده بود، امروز در سکوت و بدون هیچ حمایتی فرو پاشیده‌اند و صاحبان‌شان به جمع بیکاران پیوسته‌اند. از طرفی فیلترینگ و محدودیت اینترنت، فقط مشکل مالی نیست، بلکه مردم را از لحاظ روانی هم درگیر کرده است. زندگی در جهانی که دسترسی آزاد به اطلاعات و ارتباطات در آن ممنوع یا محدود شده، نوعی فشار روانی مضاعف بر مردم وارد می‌کند. والدینی که می‌خواهند فرزندان‌شان به منابع آموزشی و علمی دسترسی داشته باشند؛ جوانانی که می‌خواهند از آخرین فرصت‌های شغلی و تحصیلی بین‌المللی بهره‌مند شوند یا حتی افرادی که به دنبال تفریح و ارتباطات اجتماعی ساده‌اند، همه و همه در مقابل دیوارهای فیلترینگ سرخورده و ناامید شده‌اند. این محدودیت‌ها باعث شده مردم، به‌ویژه جوانان، احساس کنند که در یک حصار نامرئی به دام افتاده‌اند و حق استفاده از آزادی‌های اولیه و ساده خود را ندارند. بسیاری از ایرانیان که خانواده و دوستان‌شان در خارج از کشور هستند، نمی‌توانند به راحتی با آنها ارتباط برقرار کنند. تماس‌های ویدئویی قطع می‌شوند، پیام‌ها دیر به دست می‌رسند و حتی امکان تبادل ساده اطلاعات به کاری طاقت‌فرسا تبدیل شده است. این محدودیت‌ها نه‌تنها روابط شخصی را تضعیف کرده‌اند، بلکه باعث شده بسیاری از مردم احساس کنند که در دنیای امروز به نوعی جدا افتاده‌اند و حق برقراری ارتباط آزادانه را ندارند.
در نهایت واقعیت این است که فیلترینگ اینترنت و سیاست‌های محدودکننده، بیشترین فشار را بر مردم عادی وارد کرده است. هزینه‌های مالی، روانی و اجتماعی که مردم برای استفاده از این فضا می‌پردازند، به مراتب بیشتر از منافعی است که شاید برخی تصور کنند. اگر به این مسیر ادامه داده شود، نتیجه‌ای جز کاهش اعتماد عمومی، افزایش نارضایتی و افسردگی اجتماعی در پی نخواهد داشت. اینترنت یک حق اساسی است که دسترسی به آن باید برای همه آزاد و برابر باشد. سیاستگذاران می‌توانند با استفاده از رویکردهای هوشمندانه به جای اعمال محدودیت‌های سختگیرانه، فرهنگ استفاده از فضای مجازی را تقویت کرده و به جای ایجاد موانع، مردم را به رشد و توسعه تشویق کنند.