ایران،‌ رشد اقتصاد و مدال المپیک

مجید اعزازی
چرا کشورهای خاصی بر المپیک مسلط هستند و بخش عمده‌ای از مدال‌های المپیک را به خود اختصاص می‌دهند؟ زاکی لایدی، استاد موسسه مطالعات سیاسی پاریس و مشاور سابق مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی مقاله‌ای که به تازگی در سایت تحلیلی «پراجکت سندیکت» منتشر کرده، با طرح این سوال نوشته است: «پاسخ ممکن است در ارتباط بین عملکرد ورزشی و تولید ناخالص داخلی باشد. چه آنکه در بازی‌های المپیک 2024 پاریس، هفت برنده برتر مدال یعنی ایالات‌متحده، چین، ژاپن، استرالیا، فرانسه، هلند و بریتانیا، همگی در زمره 20 اقتصاد بزرگ جهان هستند.» او افزوده است:«بررسی‌ها نشان می‌دهد، 12کشوری که بالاترین تعداد مدال‌ها را در پاریس دارند، همگی از اقتصادهای پیشرفته هستند.کشورهای گروه 7 که 5/43‌درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند، 8/33‌درصد از کل مدال‌ها را به دست آوردند. آفریقا با سهم 3‌درصدی از اقتصاد جهانی، 7/3‌درصد از کل اقتصاد را به خود اختصاص داده است و آمریکای لاتین که 3/7‌درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد، تنها کمتر از 6درصد از مدال‌ها را به خود اختصاص داد و 29‌درصد از مدال‌ها به بزرگ‌ترین اقتصاد آن یعنی برزیل
تعلق گرفت.»
اگرچه همبستگی بین تولید ناخالص داخلی و عملکرد المپیک قوی است اما کاملا مطلق نیست و لایدی در مقاله خود به موارد نقض آن اشاره کرده و نوشته است: «با این حال، این واقعیت که 50‌درصد از این مدال‌ها در میان کشورهای گروه‌7 و چین توزیع شده است که مجموعا 60‌درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند، نشان می‌دهد که هنوز راه زیادی در مسیر چند‌قطبی شدن ورزش در پیش است.
اگرچه ورزش و اقتصاد جهانی هر دو به سمت چندقطبی شدن بیشتر حرکت می‌کنند اما این تغییر ممکن است کندتر و محدودتر از آن چیزی باشد که بسیاری انتظار دارند.»
ایران در بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۲۴ در پاریس با ۴۱‌ورزشکار شرکت کرد و در پایان مسابقات با کسب سه ‌مدال طلا، شش مدال نقره و سه ‌مدال برنز در رتبه بیست‌ویکم جدول رده‌بندی کشورها قرار گرفت. ایران در رشته کشتی 12‌مدال، در رشته‌های تکواندو، شمشیربازی و تیراندازی، هرکدام چهار ‌مدال، در رشته‌های تنیس روی میز و روئینگ (نوعی قایقرانی) هر کدام سه ‌مدال، در رشته‌های وزنه‌برداری، دوومیدانی و قایقرانی هر کدام دو ‌مدال و در رشته‌های تیراندازی با کمان، دوچرخه‌سواری، ژیمناستیک، سنگ‌نوردی و شنا هرکدام یک مدال
کسب کرد.
داود منظور، رییس وقت سازمان برنامه‌وبودجه در نخستین روزهای سال 1403 با استناد به گزارش صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد، در سال ۲۰۲۳ میلادی ایران با نرخ رشد اقتصادی 4/5‌درصد، دومین رتبه را در بین کشورهای جهان داشته است. اگرچه رتبه کشورها در میزان رشد اقتصادی ملاک مناسبی نیست و بسیاری از واقعیت‌های اقتصادی درون کشورها را به نمایش نمی‌گذارد اما اگر این ملاک را بپذیریم، باید این سوال را طرح کنیم که چرا باوجود داشتن دومین رتبه رشد اقتصادی در جهان در مسابقات المپیک سال‌جاری در جایگاه بیست‌ویکم قرار گرفتیم؟
مساله اما فراتر از این است، چه آنکه متوسط رشد 5/5‌درصدی اقتصاد ایران طی سه سال اخیر در پی یک دهه رکود رخ داده است و تا رسیدن فعالیت‌های اقتصادی به سطوح قبل از سال 1390همچنان فاصله زیادی وجود دارد.
از لحاظ رتبه،‌ ایران در پی ۱۹‌بار شرکت در بازی‌های تابستانی المپیک، سه‌بار موفق به کسب رتبه‌های کمتر از 20 شده است. ایران تا‌کنون توانسته است در المپیک ۲۰۱۲ لندن (تابستان 1391‌خورشیدی) رتبه ۱۲ جهان، در المپیک ۱۹۵۶ملبورن (تابستان 1335‌خورشیدی) رتبه ۱۴ و سپس در المپیک‌۱۹۶۸ مکزیکوسیتی (تابستان 1347 خورشیدی) رتبه‌19 این بازی‌ها را کسب کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، اقتصاد ایران به هنگام کسب این رتبه‌ها یا اندکی قبل از کسب این رتبه‌های برتر در شرایط مناسبی از نظر درآمدهای نفتی و رشد اقتصادی قرار داشته است و مردم ایران از رفاه نسبی برخوردار بوده‌اند.
به این ترتیب، ایران در اولین دوره رشد درآمدهای نفتی ایران که از سال 1355 تا 1340 طول کشیده و میانگین رشد اقتصادی آن دوره 11درصد بوده، در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن (تابستان 1335 خورشیدی) موفق به کسب رتبه‌14 این مسابقات شده است. همچنین در دهه طلایی اقتصاد یعنی دهه 40 توانسته در المپیک ۱۹۶۸ مکزیکوسیتی (تابستان 1347 خورشیدی) رتبه‌19 این بازی‌ها را از آن خود کند اما بهترین رتبه ایران در تابستان سال 1391 به دست آمده، سالی که رشد اقتصاد ایران در پی اعمال تحریم‌های شدید آمریکا منفی بوده است اما نباید فراموش کرد که از سال‌1374 تا ‌1386 اقتصاد ایران تحت تاثیر عواملی همچون سیاست تنش‌زدایی دولت اصلاحات، انجام برخی اصلاحات اقتصادی و بازسازی برخی زیرساخت‌ها یک دوره رونق را طی کرد، به‌گونه‌ای که میانگین رشد اقتصاد 5‌درصد را طی این دوره ثبت کرد و همچنین اقتصاد ایران طی سال‌های 1384 تا 1389 بیشترین درآمدهای نفتی تاریخ خود را به
دست آورد.
با این پشتوانه زیرساختی و درآمدی، در سال‌های آغازین دهه‌90 افت اقتصاد محسوس نبود و از مواهب گذشته همچنان ارتزاق می‌کرد. از این‌رو می‌توان گفت کسب رتبه‌12 المپیک در تابستان سال‌1391 نیز از پشتوانه اقتصادی برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری‌های دوران رونق تاریخی درآمدهای نفتی، در یک‌سال تحریم‌زده و رکودی به ثمر نشسته است.