اول رفع تحریم‌ها بعد بهره‌وری

هستی عبادی- قریب به اتفاق نهادهای پژوهشی حاکمیتی براین باورند که افزایش قیمت بنزین علاوه‌بر تبعات سیاسی- اجتماعی می‌تواند باعث تحمیل تورم به اقتصاد کشور شود، زیرا گرانی بنزین مساوی است با گران شدن کرایه‌ها و به دنبال آن موج تورم انتظاری به سایر کالاها هم خواهد رسید.
هرچند فشاری که یارانه‌های انرژی به بودجه عمومی دولت تحمیل می‌کند، قابل کتمان نیست، اما در شرایطی که اقتصاد ایران از تورم‌های بیش از 50درصد به تازگی رها شده، تحمیل تورمی مثل افزایش قیمت بنزین می‌تواند دوباره آتش تورم را شعله ور کند. در مقابل اما پالایشگاه‌ها را هم نباید در این شرایط نادیده گرفت. وضعیت سودآوری در آنها به گواه گزارش‌های رسمی، رو به وخامت گذاشته است.
در واقع دولت در یک دوراهی گیر کرده است؛ بنزین را با همین شیوه بفروشد و برای جبران کسری آن دست به واردات بزند یا آنکه قیمت را افزایش دهد؟
اگرچه مسعود پزشکیان در جریان رقابت‌های انتخاباتی گفته بود که تصمیم ندارد قیمت بنزین را گران کند، اما او بعد از پیروزی در انتخابات در گفت‌‌وگویی با پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری گفت که‌: «‌ما در کشور ناترازی انرژی داریم و در حال حاضر برای خرید بنزین، ۸‌میلیارد دلار پول می‌دهیم؛ یعنی بنزین را مثلا حدودا ۳۰ یا ۴۰‌هزار تومان می‌خریم، بعد ۱۵۰۰‌تومان می‌فروشیم! خب تا کجا می‌توانیم
این کار را بکنیم؟»
برخی این سخنان پزشکیان را پیش درآمدی برای افزایش قیمت بنزین اعلام کردند، اما تا زمانی که دولت تشکیل نشود و تیم اقتصادی مستقر نگردد نمی‌توان به‌طور قطع گفت که دولت چهاردهم چنین تصمیمی دارد. هر چند جلوتر کارشناسان نسبت به اظهارات رییس‌جمهوری موضع‌گیری کردند و برخی‌ها گران شدن بنزین را مساوی با افزایش نرخ تورم و تبعات اجتماعی دانستند و برخی‌ها هم راهکاری برای عبور از ناترازی بودجه.
زلزله بنزین 50‌هزار تومانی
مرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز از جمله مخالفان افزایش قیمت بنزین است. او توصیه می‌کند که دولت چهاردهم به هیچ عنوان به سمت افزایش قیمت بنزین نرود. افقه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در این رابطه می‌گوید: نباید هزینه‌های بی‌کفایتی مسوولان بر دوش مردم بیفتد. موضوع این است که قیمت اصلی و طبیعی بنزین 50‌هزار تومان درنمی‌آید، بلکه به دلیل بی‌کفایتی مسوولان است که هزینه تولید افزایش یافته که فقط هم به بنزین ختم نمی‌شود؛ این همه تورمی که امروز کشور با آن مواجه بوده ناشی از بی‌کفایتی‌هایی است که در تمام این مدت در نظام اجرایی و مدیریتی ما صورت گرفته است.
او اضافه می‌کند: بنابراین 50‌هزار تومان یک رقم زلزله ایجادکن است که دولت چهاردهم هم قطعا سراغ آن نخواهد رفت. من بارها توصیه کردم که فعلا نه به قیمت بنزین و با توجه به زمزمه‌هایی که شنیده می‌شود، نه به قیمت ارز دست بزنند. اگر مشکل کمبود بودجه دارند راهش این است که از هزینه‌هایش کم کند. این اقتصاددان با بیان اینکه دولت هزینه‌های بسیار زیادی دارد که موازی هم هستند، تصریح کرد: این هزینه‌ها افزایش نرخ بهره‌وری قابل تامین است. امروز نرخ بهره‌وری در اقتصاد ما به شدت پایین است. دولت باید فکری به حال آنها کند نه اینکه کمبودها را که ناشی از بی‌کفایتی و بی‌تدبیری‌هایشان است، از مردم بکشند. وی تاکید کرد: شرایط هیچگونه افزایشی در قیمت بنزین وجود ندارد؛ سوابق و تنش‌های سیاسی ناشی از افزایش‌های قبلی را دیدیم. دولت پزشکیان باید تا پایان امسال و پایان انتخابات آمریکا از روش‌های دیگری کمبودهایش را تامین کند تا ببینیم چگونه می‌توانند مشکل تحریم‌ها را حل کنند.
پرهیز از اجرای طرح‌های بی‌نتیجه
استاد دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه در کوتاه‌مدت مشکلات اقتصادی کشور با رفع تحریم‌ها حل می‌شوند‌، گفت: در میان‌مدت و بلندمدت هم باید سوء‌تدبیر‌ها و ناکارآمدی‌ها رفع شوند. وگرنه همین روند را خواهیم داشت. قبل از سال 97 که تحریم‌ها تشدید نشده بودند به دلیل درآمدهای نفتی‌مان بود که این سوءتدبیر‌ها دیده نمی‌شدند. منتها فعلا چون تغییر ساختارهای ضدتولید و ضدتوسعه‌ای در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست، باید در کوتاه‌مدت تحریم‌ها را رفع کنند تا فرصتی باشد که در میان‌مدت ساختار نظام قوه، حاکمیت، نظام قضایی و نظام مجلس و سایر بخش‌ها اصلاح شوند.
افقه درپاسخ به سوالی درباره طرح کمکی پرداخت مابه‌التفاوت مبلغ بنزین به دارندگان کارت ملی به عنوان یارانه انرژی گفت: این حرف بی‌ربطی است که برخی اقتصادخوانده‌ها در ذهن سیاسی‌ها انداخته‌اند. دولت آنقدر ناتوان است که معمولا قسمت اول یعنی افزایش قیمت را انجام می‌دهد اما سیاست‌های جبرانی را خوب انجام نمی‌دهد یا اصلا نمی‌تواند انجام دهد.
او اضافه کرد: نمونه بارز آن هدفمندی یارانه‌ای است که احمدی‌نژاد انجام داد که آن یارانه یکی، دو سال دوام آورد که بعد از آن به دلیل نرخ تورم خنثی شد. یا حتی همین افزایش 4200‌تومانی که در دولت آقای رییسی انجام شد که باز هم تورمی که تحمیل کرد خیلی بیشتر از آن میزان یارانه‌ای بود که به مردم پرداخت کردند. متاسفانه این اقدام بی‌ربطی است که مبنای آنهایی که این را پیشنهاد می‌دهند کشورهایی است که ساختار و دولت و حکمرانی‌های مناسبی دارند و در بخش اجرا به خوبی عمل می‌کنند. آنها فکر می‌کنند که این طرح چون در جاهای دیگر موفق بوده حتما در ایران هم موفق خواهد بود درحالی که از نظر من اگر این کار را هم انجام دهند، قسمت اول یعنی افزایش قیمت بنزین که کار ساده‌ای است انجام می‌شود و بخش دوم که باید اقدامات حمایتی صورت گیرد، دولت در آن ناتوان خواهد بود.