اهداف عربستان از برقراری ارتباط مستقیم با شیعیان عراق

عبدالعزیز الشمری سفیر عربستان سعودی در عراق، شنبه این هفته پس از سفری که ماه گذشته به کربلای معلی داشته، با سفر به نجف اشرف، بارگاه امام علی‌(ع) را زیارت کرد. به گزارش میدل‌ایست‌نیوز به نقل از رسانه آمریکایی الحره، سفر سفیر عربستان به نجف اشرف، همزمان با اولین پرواز تجاری از دمام، که شیعیان عربستان در آن متمرکز هستند، به نجف اشرف بوده است.
این اولین بار است که یک پرواز تجاری از عربستان سعودی به نجف اشرف انجام می‌شود. سفر سفیر عربستان ابتدا به کربلا و سپس به نجف اشرف، جایی که او با دو تن از مراجع بزرگ شیعه در شهری که یکی از مهم‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه را در خود جای داده است، دیدار کرد، سوالات جدی را در مورد پیام‌هایی که عربستان سعودی از طریق فرستاده خود در بغداد می‌خواهد ارسال کند، به میان می‌نهد.
الشمری در حاشیه زیارت خود به مرقد امام حسین در کربلا در اواسط ماه گذشته در گفت‌وگویی با سایت «عتبه حسینی مقدس» گفته بود: «زیارت عتبه حسینی پیام محبت و مودت برای همه است.»
وی بیان کرد: «عربستان سعودی و عراق به دنبال همگرایی اقتصادی، سیاسی و مذهبی مشترک هستند.»
کارشناسان سیاسی سفر عبدالعزیز الشمری سفیر عربستان سعودی در عراق به عتبات مقدسه در این کشور را نشانه‌ای از تمایل ریاض برای تقویت روابط با بغداد و گفت‌وگوی بین مذاهب مختلف در منطقه ارزیابی می‌کنند.
حسن المصطفی تحلیلگر سیاسی سعودی متخصص در امور شیعه، در گفت‌وگو با «الحرة» اظهار داشت: «تحرکات سفیر سعودی بیانگر جدیت ریاض در ایجاد روابط حسنه با بغداد و گشایش در قبال تمام اقشار جامعه عراق است.»
وی افزود: «عربستان سعودی خود را به مرزهای مذهبی محدود نمی‌کند، بلکه منافع مشترک مردم سعودی و عراقی برای آنها اهمیت دارد.»
مناف الموسوی، رییس مرکز بغداد برای مطالعات، در مصاحبه‌ای با «الحرة» گفت: «اتصالات سفیر عربستان با شیعیان عراق تایید می‌کند که با سیاست جدیدی که محمد بن‌سلمان اتخاذ کرده، اوضاع در عربستان در حال تغییر است.»
وی افزود: «در گذشته، نزاع مذهبی وجود داشت که گاه به تکفیر طرف مقابل می‌رسید اما سیاست‌هایی که ولیعهد عربستان پیش گرفته تاثیر واضحی بر رویکرد این کشور در ارتباطاتش با کشورهای منطقه و جهان داشته است.»
وی افزود: «دیدار سفیر عربستان با مراجع شیعه نشان‌دهنده تلاش برای ذوب کردن یخ بین دو کشور به دور از اختلافات مذهبی است.»
روابط پرفراز‌و‌نشیب
روابط عربستان سعودی و عراق در طول دهه‌ها شاهد فرازونشیب‌های بسیاری بوده و اتهامات متقابلی، به ویژه از سوی برخی گروه‌های شیعی در عراق مبنی بر حمایت عربستان از گروه‌های افراطی در این کشور که در حال تلاش برای پشت‌سر گذاشتن تبعات دهه‌ها جنگ بوده، رد‌وبدل شده است.
عربستان سعودی پس از حمله صدام حسین، رییس‌جمهوری سابق عراق، به کویت در آگوست ۱۹۹۰، روابط خود را با این کشور قطع کرد.
حتی پس از سقوط رژیم صدام‌حسین در سال ۲۰۰۳، تنش بین دو کشور به ویژه در دوران هشت‌ساله نخست‌وزیری نوری‌المالکی در عراق ادامه داشت. اما پس از حدود ۲۵سال قطع روابط دیپلماتیک، در سال ۲۰۱۵ و با اعزام ثامر السبهان به عنوان سفیر عربستان که البته دیری نپایید، روابط دو کشور به تدریج رو به بهبود گذاشت. در سال ۲۰۱۶، روابط بین بغداد و ریاض بار دیگر به دلیل درخواست وزارت امور خارجه عراق از عربستان برای تغییر سفیرش به دلیل اظهارات وی مبنی بر اینکه «برخی از شبه‌نظامیان» در حال برنامه‌ریزی برای ترور او هستند، متشنج شد.
با این حال، در فوریه ۲۰۱۷، با سفر عادل الجبیر، وزیر امور خارجه وقت عربستان به بغداد، که اولین سفر یک مقام ارشد سعودی به عراق از سال ۲۰۰۳ بود، روابط دو کشور تا حدی بهبود یافت.
در پی این سفرها و تبادل نظرهای متقابل در سال‌های گذشته، دو کشور در سال ۲۰۲۰ تصمیم گرفتند که گذرگاه مرزی عرعر، اصلی‌ترین گذرگاه مرزی بین دو کشور که بیش از ۳۳سال پس از حمله عراق به کویت بسته شده بود را دوباره بازگشایی کنند.
عبدالعزیز الشمری سفیر کنونی عربستان سعودی، روابط دیرینه‌ای با عراق دارد و از سال ۲۰۱۶ به عنوان کاردار سفارت عربستان در این کشور مشغول به کار بود و در سال بعد اوراق اعتماد خود را به عنوان سفیر جدید ریاض در بغداد تسلیم کرد.
روزنامه عکاظ عربستان در سال ۲۰۱۶ نوشت که الشمری «یک افسر ارشد با درجه سرتیپ ستاد است و سابقه کار به عنوان وابسته نظامی سفارت عربستان در آلمان را دارد».
سفرهای الشمری به کربلا و نجف بازتاب گسترده‌ای بین مردم عراق داشت و با استقبال آنها روبه‌رو شد.
به گفته المصطفی، این اولین بار است که یک سفیر سعودی به این دو شهر مقدس شیعیان سفر می‌کند و این «پیام‌آور احترام عربستان به تنوع فرهنگی و مذهبی است».
وی خاطرنشان کرد: «این گشایش نشان می‌دهد که هیچ مانعی برای ایجاد روابط قوی مردمی بین عربستان و عراق وجود ندارد.»
المصطفی به راه‌اندازی پرواز‌های مستقیم شرکت هواپیمایی ناس- یک شرکت خصوصی ارزان‌قیمت در عربستان- بین دمام و نجف اشاره کرد که سالانه میلیون‌ها زائر شیعه ازجمله زائران سعودی به آن سفر می‌کنند.
خبرگزاری رسمی عربستان (واس) روز شنبه اعلام کرد که راه‌اندازی پرواز‌های مستقیم بین دمام و نجف در نتیجه تلاش‌های مستمر شورای هماهنگی سعودی- عراقی صورت گرفته است. تقویت روابط دوجانبه با عراق با حمایت ملک سلمان بن‌عبدالعزیز و ولیعهدش از روابط تاریخی بین دو کشور و ارتقای آن به سطحی جدید برای تحقق منافع مشترک و تقویت صلح و ثبات در منطقه دنبال می‌شود.
المصطفی معتقد است که پرواز‌های مستقیم با یک شرکت هواپیمایی سعودی «حاکی از تمایل ریاض برای تقویت روابط مردمی بین عربستان و عراق از طریق ترویج گردشگری مذهبی است».
با اضافه شدن پرواز‌های دمام به نجف، خط هوایی جدیدی بین دو کشور برقرار می‌شود. پیش از این، شهرهای عربستان به پایتخت عراق، بغداد و اربیل، پایتخت اقلیم کردستان در شمال عراق متصل بودند.
المصطفی تاکید می‌کند که «این روابط در آینده به سمت افق‌های اقتصادی از طریق سرمایه‌گذاری و تبادلات تجاری گسترش خواهد یافت».
در همین راستا، مناف الموسوی معتقد است که توسعه روابط بین بغداد و ریاض به نفع هر دو کشور است.
به گفته الموسوی، برای بغداد، روابط با عربستان «عراق را به آغوش جهان عرب بازمی‌گرداند و آن را به کشوری قوی تبدیل می‌کند». در مورد عربستان هم به نظر الموسوی امر فشار بر عربستان درباره نحوه تعامل با شیعیان را کاهش می‌دهد.