انتقام سخت یا امتیاز بزرگ

جلال میرزایی، نماینده پیشین مجلس: «جمهوری اسلامی کماکان سعی می‌کند به‌جای انتقام‌گیری، امتیاز بگیرد»

گروه سیاسی- تابلوی بورس بیشتر به چراغ خطر و آژیر قرمز شبیه شده، دلار از مرز ۶۷هزار تومان گذشته، یورو به ۷۰هزار تومان رسیده و پوند انگلیس نیز از مرز ۸۲هزار تومان گذشته است. اوضاع اقتصادی کشور و مشخصا وضعیت بازار ارز و سکه و بورس و فرابورس البته در روزها، هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌های گذشته نیز نامساعد بوده اما حالا در شرایطی این رکوردهای تازه در نرخ ارز به ثبت رسیده که کمتر از یک ماه پیش نیز چنین وضعیتی بر بازار ارز حاکم نبود. چنانکه وقتی به همین نرخ‌ها در روزهای پایانی اسفندماه ۱۴۰۲ نگاه کنیم، درمی‌یابیم که دلار در حدود ۲۵روز گذشته، چیزی در حدود ۵ تا ۷هزار تومان افزایش قیمت داشته، یورو که روز گذشته تا حوالی مرز ۷۱هزار تومان نیز رسید،‌ در روز پایانی سال گذشته کماکان کمتر از ۶۵هزار تومان معامله می‌شد و هر پوند انگلیس نیز اگرچه همان زمان در واپسین روز سالی که گذشت، با نرخی سرسام‌آور، بیش از ۷۶هزار تومان قیمت داشت اما حالا پس از ۲۵ روز نه‌تنها از مرز ۸۰هزار تومان گذشته بلکه در ساعاتی از روز گذشته نزدیک به ۸۳هزار تومان نیز معامله شده است. تحولاتی که با شدتی دوچندان و سرعتی تصاعدی رقم خورد که تعطیلات نوروزی پایان یافت و مشخصا در ساعات پایانی ۱۳فروردین‌ماه، پس از آنکه خبر آمد کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق هدف یک حمله هوایی قرار گرفته، سیر صعودی نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی ادامه یافت. به‌ویژه وقتی با انتشار اخبار تکمیلی روشن شد که شماری از افسران ارشد سپاه پاسداران که در قامت مستشاران نظامی جمهوری اسلامی در سوریه خدمت می‌کردند نیز در جریان این حمله به شهادت رسیده‌اند و در ادامه وقتی تنش به اوج رسید که گمانه‌زنی‌ها در این خصوص که این حمله هوایی از تل‌آویو هدایت شده، به‌طور تلویحی و غیررسمی تایید شد. انتشار این خبر که نخستین روز پس از تعطیلات ۱۳روزه نوروزی را به روزی مهم در فضای رسانه‌ای کشور تبدیل کرد، در روزهای بعد مطابق انتظار منجر به آن شد که مقام‌های جمهوری اسلامی از واکنش ایران به این حمله و چند و چون آن سخن بگویند. سخنانی که بار دیگر با تعبیر «انتقام سخت» از سوی مقام‌های ارشد نظام مطرح شد و در نزدیک به دو هفته‌ای که از زمان حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق می‌گذرد‌، گاهی با شدت و حدتی دوچندان، تنش در منطقه را به اوج رساند و گاه، منجر به فرونشستن نسبی تنش شد. روندی که از قضا همزمان در سیر صعودی نرخ ارز و سیر نزولی ارزش پول ملی نیز شاهد بودیم و اگرچه تقریبا در تمامی این ۱۲، ۱۳ روز شاهد افزایش نسبی نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی بودیم اما گاهی این افزایش با سرعت و شدتی دوچندان ادامه یافت و گاه، با سرعت و شدتی حداقلی!
مخالفت واشنگتن با تمدید معافیت تهران و مسکو
در این اوضاع و احوال اما انتشار یکی، دو خبر در ۲۴ ساعت گذشته، باردیگر منجر به آن شد که شاهد اوج‌گیری سطح تنش در منطقه و البته سیر و روند تحولات داخلی باشیم. آن هم در شرایطی که با فرارسیدن عید فطر، رهبری در خطبه‌های نماز عید، در ارتباط با واکنش جمهوری اسلامی به آنچه «اشتباه رژیم صهیونیستی» خواندند، اظهارنظر کرده و بر لزوم پاسخ درخور به این اقدام خصمانه اسرائیلی‌ها تاکید کردند. همچنین شامگاه واپسین روز هفته گذشته و نیمروز نخستین روز هفته جاری نیز انتشار اخباری در فضای رسانه‌ای منجر به آن شد که باردیگر شاهد تشدید سطح تنش در منطقه باشیم. بر این اساس پس از آنکه کاخ سفید در ساعات پایانی جمعه اعلام کرد که معافیت تحریمی همکاری هسته‌ای ایران و روسیه را برای سال‌جاری میلادی تمدید نکرده و همین خبر، منجر به شکل‌گیری این انتظار شد که با آغاز هفته جدید شاهد افزایش نسبی نرخ ارز باشیم، خبر توقیف کشتی مرتبط با رژیم صهیونیستی در نزدیکی تنگه هرمز که نیمروز گذشته ابتدا از سوی برخی منابع رسانه‌ای خارجی و سپس ازطریق چند خبرگزاری داخلی منتشر شد، منجر به سیر صعودی افزایش نرخ ارز شد.
توقیف کشتی مرتبط با اسرائیل توسط سپاه
بنابر آنچه ابتدا خبرگزاری آسوشیتدپرس روی خروجی خود فرستاد، تفنگداران دریایی، به کشتی موسوم به «MSC Aries» که با پرچم پرتغال فعالیت می‌کند و مرتبط با شرکت زودیاک مریتایم مستقر در لندن است، حمله کرده است. جالب آنکه در همان خبر اولیه این خبرگزاری آمریکایی نیز به نام مالک این کشتی اشاره و اعلام کرده که یک میلیاردر اسرائیلی به نام «ایال اُفر» مالک این کشتی است. میلیاردری که از قضا صاحب بیشتر کشتی‌های مرتبط با رژیم صهیونیستی است که در آب‌های منطقه تردد دارند. بنابر آنچه آسوشیتدپرس گزارش کرد، یک مقام دفاعی که خواسته هویتش فاش نشود، ویدئویی را در اختیار این خبرگزاری قرار داده که در آن، تفنگداران روی کانتینرهایی واقع روی عرشه کشتی فرود می‌آیند و صدای یکی از اعضای کارکنان کشتی در این ویدئو به گوش می‌رسد که می‌گوید «بیرون نیایید.» با این حال این فرد وقتی با فرود شمار بیشتری از تفنگداران روی عرشه مواجه می‌شود، به همکاران خود می‌گوید که به سمت محل استقرار ناخدای کشتی بروند.
تنها ساعتی پس از انتشار این خبر، نیروی دریایی سپاه اعلام کرد یک کشتی باری مرتبط با رژیم صهیونیستی را توقیف کرده است. خبری که ابتدا خبرگزاری تسنیم روی خروجی خود فرستاد و در این رابطه نوشت: «رزمندگان نیروی دریایی سپاه ظهر شنبه یک کشتی باری مرتبط با رژیم صهیونیستی را در منطقه خلیج‌فارس توقیف کردند.» این خبرگزاری اما در حالی با اشاره به آنچه پیشتر آسوشیتدپرس در این رابطه منتشر کرده بود، از انتشار اخبار تکمیلی در ساعات پیش‌رو خبر داد که یکی از نخستین اخباری که پس از این مهم منتشر شد، ‌واکنش اسرائیل به این خبر بود و تاکید این رژیم بر اینکه این اقدام سپاه، «عواقبی شدید»‌ را درپی خواهد داشت. ارتش رژیم صهیونیستی که با انتشار بیانیه‌ای به این خبر واکنش نشان داد، مدعی شد که «ایران عواقب تشدید اوضاع را متحمل خواهد شد.» ارتش رژیم صهیونیستی با طرح این ادعا که جمهوری اسلامی از «تروریست‌ها در سراسر خاورمیانه و خارج از آن حمایت می‌کند»، ادعا کرد: «ما برای همه سناریوها آماده هستیم و برای محافظت از اسرائیلی‌ها اقدامات لازم را با متحدان خود انجام خواهیم داد.» همچنین اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی در واکنش به توقیف کشتی مرتبط با این رژیم توسط ایران مدعی شد که «نظام ایران ضمن حمایت از حماس اکنون با نقض قوانین بین‌المللی دزدی می‌کند!»
به‌فاصله یکی، دو ساعت پس از انتشار اخبار اولیه، در حالی که در روزهای گذشته نیز اخباری در خصوص احتمال دخالت ایالات متحده در درگیری احتمالی جمهوری اسلامی و رژیم صهیونیستی مخابره شده بود، رییس ستاد مشترک ارتش آمریکا در این رابطه اظهارنظر کرد و گفت: «البته چنین احتمالی وجود دارد اما این چیزی است که ما تلاش می‌کنیم از وقوع آن اجتناب کنیم.» چارلز براون که به تازگی در سنای آمریکا مدعی شده بود که حمایت تهران از حملات به نیروهای آمریکایی و مشارکت ایران در چنین حملاتی به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه دامن می‌زند، در گفت‌وگوی اخیر خود با شبکه سی‌بی‌اس مدعی شد که آمریکا واقعا تلاش دارد که از وقوع جنگ اجتناب کند و این بخشی از گفت‌وگوی من با همتایانم در منطقه (خاورمیانه) از جمله با وزیر جنگ اسرائیل بوده است.این ادعاها اما در شرایطی مطرح شده که بنابر گزارش دیگری که فرانس ۲۴ منتشر کرد، یک مقام نظامی آمریکا اعلام کرد که «واشینگتن در حال ارسال نیروهای کمکی و تجهیزات اضافی به خاورمیانه است!» در خبری دیگر که روزنامه وال‌استریت ژورنال منتشر کرد، اعلام شد ارتش آمریکا ناوهای جنگی خود در منطقه را به موقعیتی رسانده که بتواند در هنگام لزوم به اسرائیل کمک کند. این تحولات که هر کدام به‌نحوی نشان از تشدید سطح تنش در ۲۴ تا ۴۸ ساعت گذشته داشتند، در عین حال منجر به واکنش برخی کشورهای اروپایی شد که دست‌کم در ظاهر امر چندان ارتباطی با این تحولات ندارند. چنانکه چند کشور اروپایی ازجمله آلمان از شهروندانش خواست که ایران را ترک کنند. بنابر آنچه وزارت خارجه آلمان اعلام کرده، علت این درخواست «تشدید تنش در منطقه» بوده اما در متن بیانیه وزارت خارجه آلمان در عین حال تاکید شده که «با شرکای خود هر آنچه در توان داریم برای جلوگیری از تنش در خاورمیانه و خاور نزدیک از طریق کانال‌های دیپلماتیک تلاش می‌کنیم.»
تحلیل جلال میرزایی از تنش میان تهران و تل‌آویو
آنچه اما در این حدود دو هفته رقم خورده، به‌وضوع نشان از نوعی فراز و فرود در سطح تنش در منطقه و مشخصا برخورد و مواجهه تهران و تل‌آویو دارد. شرایطی که یک استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل نیز به آن اشاره کرده و در تحلیل آنچه در این مدت رقم خورده و پیش‌بینی آنچه ممکن است در روزهای آینده شاهد باشیم، می‌گوید: «باتوجه به خبرها منتشر شده در این حدود دو هفته اخیر و به‌ویژه اخباری که در ۴۸ ساعت گذشته منتشر شد، به نظر می‌رسد همه طرفین به‌خوبی در جریان کنش و واکنش یکدیگر قرار گرفته‌اند. واکنش‌هایی که از سوی مقام‌های ارشد ایرانی، اسرائیلی، آمریکایی و همچنین برخی از کشورهای اروپایی مطرح شد و از جمله رهبری معظم انقلاب در ارتباط با حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق اظهارنظر کردند.» جلال میرزایی که در این رابطه با «جهان‌صنعت»‌ به گفت‌وگو نشسته، همچنین با اشاره به آنچه برخی منابع خبری خارجی و مقام‌های سیاسی و نظامی آمریکایی و اسرائیلی در روزهای گذشته مطرح کرده‌اند، گفت: «در حالی که شاهد بودیم در این مدت بسیاری از منابع خبری و مقام‌های سیاسی و نظامی مدعی بودند که جمهوری اسلامی قطعا به حمله به کنسولگری خود در دمشق واکنش نشان خواهد داد، کماکان در این مدت شاهد واکنشی جدی نبودیم و این نشان می‌دهد برخلاف آنچه آنها سعی در القای آن دارند، مواجهه تهران با اقدامات خصمانه و تنش‌زای طرفین مقابل، اتفاقا واکنشی منطقی و برآمده از سطحی از عقلانیت و درایت است.» رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم همچنین با اشاره به «پیام‌های رد و بدل شده میان طرفین» می‌گوید: «به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی در روزهای گذشته فهرستی از خواسته‌های خود را به اطلاع طرفین مقابل رسانده و این در حالی است که باتوجه به آنچه در گذشته نیز شاهد بودیم، جمهوری اسلامی در مجموع ترجیح می‌دهد با کمترین هزینه به خواسته‌هایش برسد.» در حالی که برخی منابع خبری ازجمله العربیه از این نوشتند که احتمال دارد واکنش تهران به حمله اخیر اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق، در سطح همین اقدام اخیر سپاه مبنی‌بر توقیف کشتی و اقدامات مشابهی باشد که احتمالا در روزهای پیش‌رو شاهد خواهیم بود، جلال میرزایی نیز این تحلیل و احتمال را چندان دور از واقعیت نمی‌داند. او به «جهان‌صنعت» گفته: «باتوجه به فراز و فرودی که در این حدود دو هفته در سطح تنش و روند تحولات شاهد بودیم، بعید نیست واکنش نهایی جمهوری اسلامی نیز در سطح همین اقدامی باشد که روز گذشته شاهد بودیم. نکته حائز اهمیت آنکه اتفاقا توقیف کشتی می‌تواند منجر به آن شود که فضا تا حدودی از این اوضاع تنش‌آلود خارج شود. ازطرفی در گذشته نیز شاهد بودیم که سپاه با مصادره منابع حاصل از توقیف کشتی‌های حامل نفت به نفع قربانیان حملات و اقدامات مشابه اسرائیل، به این دست رفتار خصمانه رژیم صهیونیستی با درایت و عقلانیت پاسخ داده است.»
عقلانیت در تهران و تنش‌زایی در تل‌آویو
این نماینده پیشین مجلس با تاکید بر اهمیت خبر توقیف کشتی اسرائیلی و نحوه پوشش و مخابره آن توسط خبرگزاری‌های آمریکایی، از جمله اعلام نام مالک اسرائیلی کشتی توقیف شده از سوی آسوشیتدپرس در همان ساعات اولیه، این نوع برخورد رسانه‌ای را «معنادار» خوانده و می‌گوید: «نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که این گزاره لزوما درست نیست که اگر جمهوری اسلامی برای واکنش به حمله اخیر اسرائیل به تصمیم قطعی نیز رسیده باشد، اولا حتما در مقطع و بزنگاه زمانی کنونی دست به اقدام بزند و ثانیا بخواهد ازطریق اقدامی مستقیم و لزوما نظامی واکنش نشان بدهد. به بیان دقیق‌تر با نگاهی به رفتار و واکنش‌هایی که در سال‌های گذشته نیز از سوی جمهوری اسلامی شاهد بودیم‌، به این نتیجه می‌رسیم که ایران دنبال آن است که با حداقل هزینه، بیشترین دستاورد را حاصل کند.» او در عین حال اضافه کرد: «متاسفانه به نظر می‌رسد طرفین مقابل لزوما با این عقلانیتی که در تهران شاهدیم، با این موضوع برخورد نمی‌کنند. پس از حمله به کنسولگری، جمهوری اسلامی در پیام‌هایی که ردوبدل شده، خواسته‌هایی را مطرح کرده و ازجمله منابع رسانه‌ای خارجی در مقطعی مدعی شدند که ایران در یکی از این پیام‌ها خواستار آتش‌بس در غزه شده اما در مقابل طرفین غربی چندان تمایلی به پذیرش خواسته‌های ایران نشان ندادند و حتی این‌طور نشان دادند که می‌خواهند این پیام را به افکار عمومی و جامعه جهانی مخابره کنند که قصد ندارند با خواسته‌های تهران همراهی کنند و به این طریق، مانع از تشدید تنش شوند بلکه حاضرند به قیمت مخالفت با تهران، منطقه را به سطحی بالاتر از تنش نیز مواجه سازند!» رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم همچنین با اشاره به اقدام اخیر دولت بایدن مبنی‌بر مخالفت با تمدید معافیت در همکاری هسته‌ای ایران و روسیه که طبق برجام در تمام این سال‌ها تمدید می‌شد، گفت: «باوجود اینکه این معافیت‌ها همواره تمدید می‌شد، ناگهان می‌بینیم شامگاه جمعه اعلام می‌شود که کاخ سفید از تمدید این معافیت خودداری کرده است. همزمان در سطحی دیگر نیز شاهدیم که اسرائیلی‌ها هم تلاش دارند واکنشی تند نشان دهند و هم در سطح رسانه‌ای تهدیدهای خود علیه تهران را بزرگ‌نمایی کنند.» میرزایی گفت: «درمجموع به نظر می‌رسد تل‌آویو با همراهی واشنگتن دنبال این است که جمهوری اسلامی بدون هرگونه دستاورد و با حقارت تمام از این نزاع و اوضاع تنش‌آلود خارج شود. حال آنکه طبیعتا این رویکرد به هیچ عنوان کمکی به مدیریت شرایط نمی‌کند.» او همچنین با اشاره به توقف پروازهای برخی شرکت‌های هواپیمایی همچون لوفت‌هانزا یا هشدار وزارت خارجه آلمان و برخی از دیگر کشورهای غربی به شهروندانشان برای خروج از ایران یا خروج اعضای خانواده برخی از دیپلمات‌‌های خارجی از تهران گفت: «این وضعیت تنش‌آلود و حتی تشدید سطح تنش ممکن است برای اسرائیلی‌ها چندان مشکل‌ساز نباشد اما برای ما که اینچنین تحت فشار شدید اقتصادی هستیم، عواقب منفی بسیار ناخوشایندی را به همراه خواهد داشت. به نظر می‌رسد این تنشی که در جریان است، باوجود آنکه تاکنون هنوز به برخورد نظامی هم منجر نشده اما برای ایران و ایرانیان بسیار پرهزینه بوده و طبیعتا ادامه آن نیز با هزینه‌های سنگین همراه خواهد بود.»
امتیاز یا انتقام!
میرزایی در عین حال با تاکید بر اینکه «دیپلماسی همواره و حتی در اوج تنش‌ها نیز فعال بوده و خواهد بود»، می‌گوید: «همواره باید این نکته را نیز درنظر داشته باشیم که در آخرین لحظات نیز امکان نوعی مصالحه وجود دارد. ضمن آنکه برای ایران نیز هم ابزار و روش‌های متعددی برای انتقام‌گیری وجود دارد و می‌توانیم در مکان و زمان مناسب دست به اقدام بزنیم.» او با تاکید بر اینکه «درصورت آمادگی طرفین مقابل برای امتیاز دادن به ایران در قبال حمله اخیر به کنسولگری، جمهوری اسلامی کاملا توانایی این را دارد که فضا را به‌نحوی معقول و بدون تنش مدیریت کند»، گفت:‌ «در نهایت اما اگر این انعطاف جمهوری اسلامی، با استقبال طرفین مقابل مواجه نشود و شرایط به ‌سمتی اوضاعی غیرقابل‌کنترل سوق یابد، برخلاف تصور اسرائیلی‌ها، آنها نیز شرایط خوبی نخواهند داشت. فراموش نکنیم که اسرائیلی‌ها در حال حاضر بیش از ۶ ماه درگیر جنگی شدید بودند و دست‌کم در سطح افکار عمومی جامعه جهانی، شرایطی بسیار نامطلوب دارند و به هیچ عنوان در موقعیتی نیستند که بتوانند مظلوم‌نمایی کنند. اسرائیلی‌ها به خاطر حملاتی که علیه فسلطینی‌ها انجام دادند و ده‌ها هزار زن و کودک ساکن غزه را کشته‌اند، تحت شدیدترین انتقادها از سوی جامعه جهانی هستند و اگر بخواهند بیش از این در منطقه آتش‌افروزی کنند، آنقدر هم که تصور می‌کنند، کاری آسان پیش‌رو ندارند!»
میرزایی در پایان گفت: «بحث اصلی اگر شرایط از کنترل و سطح درگیری دیپلماتیک خارج شود، این خواهد بود که اوضاع چطور پیش می‌رود و چطور مدیریت می‌شود. اگر ایران بخواهد حمله‌ای انجام دهد آیا این حمله بازدارنده خواهد بود یا نه. اگر حمله احتمالی جمهوری اسلامی دقیق و بازدارنده باشد، ‌می‌تواند پیامی درخور داشته باشد و شرایط را به‌نحوی معقول به‌سمتی که باید هدایت کند. همچنین در این صورت، این پیام می‌تواند بر بخشی از افکار عمومی جامعه ایران نیز موثر واقع شود. آن هم در حالی که به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی کماکان سعی دارد با رویکردی معقول، به‌جای ایجاد تنش و انتقام‌گیری از طریق نظامی، برای دریافت امتیاز تلاش کند و از طرف مقابل امتیاز بگیرد.»