اقتصاد چقدر لاغر شود

محمدصادق جنان‌صفت- مقام‌های آمریکایی خوب می‌دانند گسترده شدن و بالاتر دیوار تحریم‌ها نتیجه نهایی‌اش بدتر شدن کسب‌وکار و معیشت میلیون‌ها شهروند ایران است. تشدید تحریم‌ها احتمال ناراحتی و نارضایتی ایرانیان به ویژه گروه‌های کم‌درآمد را افزایش می‌دهد و این همان چیزی است که در کانون توجه تحریم‌گر قرار دارد.
واقعیت این است که تشدید تحریم‌ها و طولانی‌تر شدن آن تا همین جای کار نیز به گواه آمار و اطلاعات و همچنین احساس ناخوش ایرانیان پیامدهای ناامید‌کننده‌ای داشته است. پرسش مردم و فعالان اقتصادی از زوایای گوناگون این است که لاغر شدن اقتصاد تا کجا می‌تواند ادامه یابد و شرایط پایداری اقتصاد در سطح کلان و ملی و در سطح بنگاه‌ها و در سطح خانواده‌ها تا کجاست؟ شاید مدیریت ارشد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران برآورد کارشناسانه و بر پایه برآوردهای دقیق و نظرخواهی بی‌طرف از شهروندان دارد و بر اساس همین اطلاعات است که ادامه این وضعیت را ممکن می‌داند و به جای تغییر مسیر راهبردی و قابل اعتنا تشخیص می‌دهد در همین مسیر مقاومت باقی بماند. اگر چنین باشد باز هم نقطه اتکای مناسبی است و در ادامه نبرد با غول نخست جهان در حوزه اقتصاد می‌توان روی آن حساب باز کرد. اما اگر نهادهای معتبر و بی‌طرف در این باره اطلاعات و آمارهای دقیق و برپایه واقعیت‌های سرسخت نداشته و تنها بر حدس و گمان و وفاداری شهروندان حساب باز کرده‌اند بهتر است دقیق‌تر عمل کرد و راه‌هایی برای نگهداشت کسب‌وکار موجود و سطح فعلی معیشت مردم در همین مسیر باز کرد. به نظر می‌رسد باید برای محاسبه میزان تاب‌آوری شهروندان و همچنین میزان تاب‌آوری فعالیت‌های اقتصادی که اکنون ستون خیمه اقتصاد و اشتغال و درآمد هستند از دقیق‌ترین و علمی‌ترین روش‌ها و نظرسنجی‌ها استفاده کرد. چگونه سخن گفتن با شهروندان در این روزهای سخت و دوری از به کار بردن برخی عبارت‌های تحریک‌کننده احساس و نگاه آنها یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است و مدیران باید دقت کنند. به ‌طور مثال نباید به شهروندان گفت حالا خدا را شکر قحطی نیامده است یا اینکه قرار بود ابرتورم بیاید اما جلویش را گرفتیم و حالا تورم بالا داریم. به کار بردن عباراتی که نشان‌دهنده این است که به مردم فشار نمی‌آید و در گذشته بدتر از این وضعیت را داشته‌ایم نیز به روح و روان شهروندان آسیب می‌رساند. ایرانیان حق دارند بدانند هر روزی که سپری می‌شود تحریم‌ها در کجا ایستاده‌اند و قرار است تا کجا ادامه یابد. امیدوار کردن مردم البته از وظایف نهاد دولت و سایر نهادهای اداره‌کننده جامعه است اما امیدوار کردن باید به اصولی محکم و غیرقابل خدشه سنجاق شود تا اعتماد‌ها سست نشود. علاوه بر این باید به شهروندان امید داد که در ادامه روز و روزگار به سوی کاهش دامنه و ژرفای تحریم‌ها پیش می‌رویم. علاوه بر این باید الزام‌های نبرد با نیرومندترین اقتصاد جهان را نیز شناخت و رعایت کرد. دور کردن کشورها و شرکت‌های بزرگ اروپایی از پیرامون ایران باید با احتیاط انجام شود. یادمان باشد لاغر شدن بی‌رویه اقتصاد و کوچک‌تر شدن آن شاید مرگ ناگهانی نیاورد اما می‌تواند به ضعف بنیادین و ساختاری منجر شود. برای روشن شدن این مقوله آخر یادآوری می‌شود اقتصاد ایران در دوره‌ای همسنگ ترکیه و کره‌جنوبی بود و شاید از نظر درآمد سرانه بالاتر نیز بودیم اما امروز تولید ملی ایران بسیار کمتر از کره‌جنوبی است و شکاف با ترکیه نیز بیشتر می‌شود.