افزایش ریسک در گروه‌های کوچک بورس

سنا- بازار سهام در نیمه اول سال ۱۳۹۸ رشد کم‌نظیری داشته است. ارزش بازار بورس در این مدت معادل ۷/۶۱ درصد و ارزش بازار فرابورس معادل ۸/۷۶ درصد افزایش یافته است. این موضوع در حالی رخ داده که مجموع عملکرد شش ماهه بازارهای ارز و طلا منفی و برای بازار مسکن نیز رشد ۱۵ درصدی ثبت شده است. این رشد قابل ملاحظه در بازار سهام که تا حد زیادی تعدیل با شرایط تورمی شده و همراه با جبران عقب‌ماندگی از رشد سریع سال گذشته سایر بازارها بوده است، سبب شده تا عملکرد ۲۴ ماهه چهار کلاس اصلی دارایی‌های مالی ایرانیان در شهریورماه به یکدیگر همگرا شود؛ پس از اتخاذ سیاست پولی انبساطی (کاهش ۳ درصدی نرخ سپرده بانکی) در شهریورماه ۱۳۹۶، واگرایی مشهودی در بازدهی دارایی‌های مالی در اقتصاد ایران ایجاد شده بود و اکنون با گذشت دو سال، این واگرایی تبدیل به همگرایی شده است. شایان ذکر است در این دوره دوساله، بازدهی بازار سهام نسبت به سایرین پیشی گرفته است و بازدهی بازار مسکن، کمترین میزان بوده است. به نظر می‌رسد بنا به دلایلی نظیر تضعیف قابل ملاحظه طرف تقاضا (افت پایدار درآمد خانوار در یک دهه اخیر و کاهش تدریجی نیاز به مسکن جدید به دلیل تحولات جمعیتی) و عرضه بیش از حد مسکن در دهه ۱۳۸۰، این بازار در سال‌های آتی نیز بازدهی مناسبی را نصیب سرمایه‌گذاران نکند .
البته باید توجه داشت تفاوت اصلی مسکن با سایر دارایی‌ها، امکان کسب درآمد از محل اجاره است. در صورت احتساب این رقم در بازدهی مسکن، بازدهی سالانه مسکن حدود ۵ تا ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. سود نقدی سهام نیز در این محاسبات لحاظ نشده است.ترکیب رشد بورس تهران در نیمه اول سال به شکلی بوده که صنایع بزرگ چهارگانه (فلزات اساسی، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی و کانه‌های فلزی) سهمی حدود ۲/۲۷ واحد درصد از مجموع رشد ۷/۶۱ درصدی بازار را در اختیار داشته‌اند. با توجه به آنکه از نظر ارزش، سهم این صنایع در بورس حدود ۶۰ درصد است، می‌توان گفت که رشد بورس در نیمه اول سال به صورت نامتقارن و با محوریت صنایع کوچکتر صورت گرفته است.محاسبه ارزش دلاری بورس تهران (نسبت ساده ارزش ریالی بازار به قیمت دلار در هر ماه) نشان می‌دهد که در دهه ۹۰ بازار سهام در مواجهه با شوک‌های ارزی طی حدود شش فصل، بخش اصلی شوک را جذب کرده و با ارقام جدید ارز و تورم تعدیل شده است. با توجه به آنکه ارزش دلاری بورس تهران در پایان شهریورماه حدود ۹۶ میلیارد دلار و در محدوده مقادیر بلندمدت (۸۵ تا ۹۵ میلیارد دلار) قرار گرفته است، رشد بیشتر بازار چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و می‌تواند خطراتی از ناحیه اصلاح‌های بعدی ایجاد کند.محاسبه ارزش بورس تهران نسبت به نقدینگی نیز گویای آن است که ارزش بازار طی ماه‌های اخیر رشد محسوسی داشته و در حال حاضر از میانگین‌های بلندمدت (۴۵ درصد) فراتر رفته است. به این ترتیب می‌توان گفت که با در نظر گرفتن مقادیر بلندمدت نرخ ارز و نقدینگی، در حال حاضر در مجموع بازار سهام، ریسک افزایش یافته است.با وجود آنکه به نظر می‌رسد رشد ماه‌های اخیر بازار تا حدی ریسک بازار را افزایش داده اما محاسبه مقادیر قیمت به درآمد برای گروه‌های عمده بازار نشان می‌دهد که در حال حاضر بازار به دو بخش تفکیک شده است: از یکسو گروه‌های بزرگ نظیر کالاهای پایه، دارای مقادیر قیمت به درآمد معقول و مناسبی هستند و طی نیمه نخست سال نیز با کاهش قیمت به درآمد مواجه شده‌اند. در سمت مقابل گروه‌های کوچک بازار نظیر کالاهای مصرفی در حال حاضر دارای مقادیر قیمت به درآمد بالایی هستند و البته با توجه به رشد قابل ملاحظه ارزش سهام این‌گونه شرکت‌ها در نیمه اول سال، این نسبت افزایش یافته است. به نظر می‌رسد رشد ارزش بازار شرکت‌ها و صنایع کوچک در ماه‌های اخیر، ریسک این شرکت‌ها را افزایش داده است. به این ترتیب، اصلاح قیمت سهام در گروه‌های کوچک بازار، محتمل‌ترین تغییر بازار سهام در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ خواهد بود و در مقابل انتظار می‌رود که در دو گروه‌ بزرگ بازار یعنی کالاهای پایه (شامل صنایع شیمیایی، فلزات اساسی و کانه‌های فلزی) و انرژی (فرآورده‌های نفتی و عرضه برق و گاز) رشد آرام قیمت سهام تجربه شود. در کنار این مسائل، تغییرات احتمالی سیاست‌های دولت در مواردی نظیر قیمت بنزین، حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و دیگر موارد مرتبط با قیمت‌گذاری و تعرفه‌ها می‌تواند گروه‌های خاص را متاثر کند.و در نهایت در مورد چشم‌انداز سال آینده بازار سرمایه باید گفت با توجه به کاهش نسبی بهای جهانی کالاهای پایه، چشم‌انداز نامناسب برای شرایط تولید و تجارت بین‌الملل، کاهش نسبی قیمت دلار در بازار داخل (که درآمد ریالی بنگاه‌ها را متاثر می‌سازد) و مشکلات ناشی از تحریم که احتمالا بر فروش خارجی و عملکرد داخلی بنگاه‌ها اثرگذار خواهد بود، انتظار رشد قابل ملاحظه در سودآوری بنگاه‌ها وجود ندارد. پیش‌بینی میزان سودآوری بنگاه‌ها برای سال ۱۳۹۹ در حال حاضر حدود ۱۳۵۰ هزار میلیارد ریال است.