اصلي‌ترين چالش‌هاي بازار سرمايه

مجید عبدالحمیدی*
بازار سرمایه ایران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه اقتصادی، در مسیر رشد و تحول خود با برخی چالش‌های ساختاری مواجه است. یکی از این چالش‌ها که تاثیر عمیقی بر عملکرد بازار دارد، ریسک‌های ناشی از سیاستگذاری‌های اقتصادی و مالی است. با این ‌حال، نهادهای سیاستگذار، به‌ویژه دولت و تیم اقتصادی کشور، همواره در تلاش بوده‌اند با اصلاحات ساختاری و تقویت زیرساخت‌های بازار سرمایه، زمینه رشد پایدار و کاهش نوسانات را فراهم کنند. در ادامه به بررسی ابعاد مختلف این چالش و راهکارهای پیشنهادی پرداخته می‌شود. یکی از عوامل کلیدی در تقویت بازار سرمایه، هماهنگی میان سیاست‌های پولی، مالی و اقتصادی است.
تیم اقتصادی کشور در سال‌های اخیر تلاش کرده است با اصلاح برخی سیاست‌های کلان، از جمله کنترل تورم و بهینه‌سازی نظام بانکی، تاثیرات منفی نوسانات اقتصادی را بر بازار سرمایه کاهش دهد. بااین‌حال همچنان لازم است که تصمیمات مرتبط با نرخ بهره، تامین مالی دولت و کنترل تورم با در نظر گرفتن اثرات بلندمدت بر بازار سرمایه اتخاذ شود. همچنین افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با نرخ بهره می‌تواند به هدایت صحیح منابع مالی و جلوگیری از خروج سرمایه از بازار سرمایه به سمت سایر بازارها کمک کند. برنامه‌ریزی برای کاهش نوسانات ارزی الزام دیگر حال حاضر بازار است. سیاست‌های اخیر دولت در حوزه مدیریت بازار ارز و جلوگیری از نوسانات شدید، گام مهمی در افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه بوده است. دولت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران اقتصاد، برای تامین منابع مالی خود از ابزارهایی نظیر انتشار اوراق بدهی استفاده می‌کند. این روش اگر به‌صورت متعادل و در هماهنگی با ظرفیت بازار سرمایه انجام شود، می‌تواند نقش مثبتی در تعمیق بازار سرمایه و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایفا کند. در سال‌های اخیر، تیم اقتصادی دولت در تلاش بوده است که با مدیریت نرخ سود اوراق، مانع از خروج نقدینگی از بورس شود.
طراحی اوراق با نرخ‌های جذاب و متناسب با نیازهای بازار می‌تواند به تعادل میان تامین مالی دولت و تقویت بازار سرمایه کمک کند. از طرفی یکی از مولفه‌های مهم در سیاستگذاری اقتصادی، نظام مالیاتی است. اجرای سیاست‌های مالیاتی متناسب با شرایط بازار، می‌تواند به تقویت سرمایه‌گذاری بلندمدت و افزایش جذابیت بازار سرمایه کمک کند. تلاش‌های اخیر برای ایجاد ثبات در قوانین مالیاتی مرتبط با بازار سرمایه، نشان‌دهنده توجه دولت به حفظ انگیزه سرمایه‌گذاران و حمایت از توسعه بازار است.
بازار سرمایه مانند هر بازار مالی دیگر نیازمند سیاست‌های حمایتی و تنظیمی هوشمندانه است. سیاستگذاران با هدف حمایت از سرمایه‌گذاران خرد و جلوگیری از نوسانات شدید، اقداماتی نظیر تعیین دامنه نوسان و حجم مبنا را اجرا کرده‌اند. هرچند این اقدامات در کوتاه‌مدت می‌توانند از نوسانات بیش از حد جلوگیری کنند اما در بلندمدت افزایش انعطاف‌پذیری این سیاست‌ها می‌تواند به رشد پویاتر بازار کمک کند.
طراحی سازوکارهایی که در عین حمایت از سرمایه‌گذاران، امکان کشف قیمت واقعی سهام را فراهم کند، می‌تواند به تقویت بازار منجر شود.

یکی از نقاط قوت بازارهای مالی پیشرفته، استفاده از فناوری‌های نوین و الگوریتم‌های هوشمند در تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری‌های معاملاتی است. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، در سال‌های اخیر، گام‌هایی در جهت توسعه ابزارهای مالی نوین و به‌کارگیری فناوری‌های تحلیلی پیشرفته برداشته است. با توجه به روند جهانی، گسترش ابزارهای مالی نظیر اختیار معامله (آپشن) و معاملات آتی (فیوچرز) می‌تواند به افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک کند.
یکی از مهم‌ترین عوامل رشد پایدار بازار سرمایه، اعتماد سرمایه‌گذاران به سیاست‌های کلان اقتصادی است. در شرایطی که سیاستگذاری‌ها قابل پیش‌بینی و شفاف باشند، سرمایه‌گذاران به‌جای تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت و سفته‌بازانه، تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خواهند داشت.
یکی از اقداماتی که می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد، حرکت به سمت سیاست‌های اقتصادی بلندمدت و پایدار است. سرمایه‌گذاری در آموزش عمومی و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری صحیح، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به پایداری بازار کمک کند. با توجه به اهمیت هماهنگی سیاست‌های اقتصادی و بازار سرمایه، راهکارهای زیر می‌توانند به تقویت این بازار و افزایش ثبات آن کمک کنند:
1- تعامل بیشتر میان سیاستگذاران و فعالان بازار: برگزاری نشست‌های تخصصی میان دولت، سازمان بورس و نهادهای مالی می‌تواند به تدوین سیاست‌های متناسب با نیازهای بازار سرمایه کمک کند.
2- اصلاح ساختارهای تامین مالی و کاهش وابستگی به فروش اوراق بدهی: تنوع‌بخشی به روش‌های تامین مالی دولت، بدون ایجاد فشار بر بازار سرمایه، می‌تواند نقدینگی لازم برای رشد بازار را حفظ کند.
3- استفاده از ابزارهای نوین مالی و توسعه بازارهای مشتقه: گسترش ابزارهایی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری هوشمند و معاملات الگوریتمی، می‌تواند به افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک بازار کمک کند.
4- ثبات در سیاست‌های مالیاتی و مشوق‌های سرمایه‌گذاری: اعمال سیاست‌های مالیاتی پایدار و تشویق سرمایه‌گذاران به مشارکت بلندمدت در بورس از مهم‌ترین گام‌های تقویت بازار است.
* مدیر اجرایی کارگزاری فدک